ارزش و جايگاه «کار» در سنت نبوي

  دين اسلام دين «کار» است و پيامبر اسلام حضرت محمد صلي ا... عليه و آله و سلم همواره مسلمانان را به کارکردن دعوت مي کردند. بنابراين «کار» در فرهنگ اسلامي يک ارزش بزرگ است. جايگاه برتر کار در رفتار و گفتار پيامبر خدا (ص) نمايان است. بوسه پيامبر (ص) بر دست کارگر پيامبر خدا(ص) از غزوه تبوک به مدينه بازمي گشتند، سعد انصاري که نتوانسته بود همراه پيامبر اکرم (ص) به جنگ برود به استقبال ايشان آمد. وقتي پيامبر خدا (ص) دستان خشک و خشن و ترک خورده او را ديدند از او پرسيدند: آيا صدمه اي به دستانت رسيده است؟ گفت: براي تامين مخارج اهل و عيالم با طناب و بيل کار مي کنم. فقبل يده رسول ا... صلي ا... عليه و آله و سلم و قال: هذه يد لاتمسهاالنار (اسدالغابة في معرفة الصحابة، ج ۲، ص ۲۶۹). پيامبر بر دستان سعد انصاري بوسه زدند و فرمودند: اين دستي است که در آتش جهنم نمي سوزد! اين رفتار پيامبر خدا (ص) بيانگر جايگاه والاي «کار» در دين اسلام است. کار براي رفع نيازهاي اقتصادي خويش و همسر و فرزندان در نظام ارزش هاي نبوي آن قدر با ارزش است که بهترين انسان ها و اسوه حسنه جهاني حضرت محمد صلي ا... عليه و آله وسلم دستان کارگر را مي بوسند. هيچ کار پيامبر خدا (ص) بي حکمت نيست و تمامي کارهاي پيامبر (ص) براي جهانيان تا روز قيامت، حجت الهي و راهگشاست. نکته قابل توجه در اين رفتار زيبا و آموزنده پيامبر خدا (ص) که تاثيرگذاري آن را افزايش داده و «ارزش کار» را بهتر نمايان کرده، اين است که پيامبر اکرم (ص) آشکارا و در بازگشت از جنگ تبوک اين کار را انجام داده اند. زماني که از جنگي سخت باز مي گردند و مجاهدان در راه خدا همراه پيامبر (ص) به مدينه وارد مي شوند و بازماندگان از همراهي با رزمندگان نيز به استقبال آمده اند و همه اصحاب حضور دارند، پيامبر خدا (ص) پيش چشم همگان دست کارگر را مي بوسند و ارزش کار را به همگان نشان مي دهند.اين روش آموزش سمعي و بصري، اثر ماندگار بر پيروان رسول ا...(ص) گذاشت و امروز بازشناسي آن آثار زيادي در پيشرفت مسلمانان دارد. پيامبر خدا(ص) هم دست کارگر را بوسيدند و هم در ستايش کار سخن گفتند. تصريح بر اين که دست انساني که کار مي کند تا مخارج زندگاني اش را تامين کند و نيازهاي جامعه اسلامي و مردم را برآورده کند، در آتش جهنم نمي سوزد الهام بخش «نشاط کار» و تشويق مسلمانان به سوي کار بوده و است. آري دستان مومني که در راه کسب روزي حلال خويش و رشد و شکوفايي اقتصادي جامعه اسلامي و بي نيازي از بيگانگان،کار کند بوسيدني است و هرگز در آتش جهنم نخواهد سوخت و او رستگار مي شود و از اهل بهشت است و از آتش جهنم وعذاب الهي رهاست. اين رفتار و گفتار پيامبر (ص) در حضور رزمندگان جنگ تبوک، درس هاي بزرگي براي آنان و عموم مسلمانان داشت و دارد. «جهاد» و «کار» دو ارزش جاويدان اسلامي و ضامن سعادت و عزت و پيشرفت و توسعه اقتصادي است. آري دست زبر و چروکيده کارگر مسلمان که عامل رشد اقتصادي و استقلال و اقتدار کشور اسلامي است، سزاوار بوسيدن است و اين کار ارج گذاري بر دستاوردهاي کار و ستايش از آثار فراوان و بي بديل کار است.  
جايگاه «کار» در پيشگاه پروردگار متعال «ارزش هاي الهي» آن مواردي است که خداي متعال مي خواهد و دوست دارد و پيامبر خدا (ص) آن چه را خداوند دوست دارد به بشر ابلاغ کرده است. پيامبر خدا (ص) فرموده اند: ان ا... يحب العبد المومن المحترف (کنزالعمال في سنن الاقوال و الافعال، ج ۴، ص ۶، حديث ۹۱۹۵). خداوند بنده مومن اهل حرفه و صنعت و پيشه و کار را دوست دارد. مطابق اين حديث نبوي تنها بندگي و ايمان کافي نيست بلکه هر مومني بايد «محترف» باشد.محترف انساني است که صنعت و شغلي را پيشه کند و حرفه و تخصصي به دست آورد و با آن کار کند و در پي کسب حلال و تامين مخارج زندگاني خويش و رفع نيازهاي اقتصادي جامعه اسلامي باشد. چون نيازهاي جامعه متنوع و پيچيده است، بنابراين حرفه ها نيز انواع متعدد و اقسام گوناگوني دارد و آموختن تخصصي حرفه هاي مورد نياز جامعه، واجب کفايي است. براساس اين حديث شريف نبوي «محترف» محبوب خداي متعال است و بنده خدا بايد حرفه اي پيشه کند و کار کند تا لوازم محبوبيت الهي را فراهم کند و محبوب خدا شود و سرافراز و خوشبخت شود. پيامبر خدا (ص) در حديث ديگر فرموده اند: ان ا... تعالي يحب ان يري عبده تعبا في طلب الحلال (کنزالعمال، ج ۴، ص ۴، حديث ۹۱۹۶). خداي متعال دوست دارد بنده اش را در رنج و خستگي در طلب حلال ببيند. براساس اين حديث نبوي، خستگي و رنج در طلب حلال يک امر با ارزش و محبوب خداي متعال است.بنابراين خداوند سختکوشي و تلاشگري و زحمتکشي و در يک کلمه «کار» براي کسب روزي حلال را دوست دارد. ارزش کار از منظر پيامبر خدا(ص) ارزش ها در نظام جامع الهي، همان مواردي است که در نگاه پيامبر بزرگ و عزيز و مهم باشد. هر آن چه در نگاه پيامبر خدا(ص) خوش و محبوب شود، در نگاه پيروان پيامبر باارزش و حجت است. درباره اهميت حرفه و کار از ديدگاه پيامبر خدا (ص) چنين حکايت شده است: ان رسول ا... صلي ا... عليه و آله و سلم اذا نظر الي الرجل فاعجبه. هرگاه پيامبر خدا(ص) به مردي نگاه مي کرد و از سيما و قدرت او به شگفتي مي آمد، مي فرمود: هل له حرفة؟ آيا حرفه و شغل و کاري دارد؟ اگر مي گفتند نه مي فرمود: سقط من عيني (جامع الاخبار، ص ۲۹۰، حديث ۱۰۸۴) . از چشم من افتاد و سقوط کرد! کار و حرفه و شغل هر جوان مايه بزرگي و به چشم آمدن اوست. پيامبر اکرم (ص) و اهل بيت (ع) به افرادي که حرفه و شغل داشتند و سخت کوش بودند، احترام مي گذاشتند.     نويسنده: حجت الاسلام دکتر محمدرضا جواهري عضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي خراسان /شماره انتشار 18088