پنجشنبه ۹ فروردين ۱۴۰۳ - 28 Mar 2024
تاریخ انتشار :
دوشنبه ۸ ارديبهشت ۱۳۹۳ / ۱۶:۴۰
کد مطلب: 24192
۰

اعتیاد خرید، معضلی برای اقتصاد خانواده ها

اعتیاد خرید، معضلی برای اقتصاد خانواده ها

هر چند که اعتیاد به خرید برخلاف اعتیاد به مواد مخدر خیلی شناخته شده نیست که در سطح جامعه به آن پرداخته شود، ولی شکل گیری این پدیده همانند دیگر مسایل اجتماعی نشات گرفته از عوامل زیادی است و می توان ریشه ی شکل گیری آن را از جنبه های مختلف روانی، اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرار داد.

به گزارش ایرنا، کلافه و سردرگم است، پاهایش توان حرکت ندارند، خودش هم نمی داند چه می خواهد، تمام مغازه های شهر را زیر پا گذاشته است و در نهایت هم با دست هایی که اصلا جای خالی ندارد به خانه برمی گردد.اول سرشار از اشتیاق خرید است و کمی بعد زیر تاثیر حرف دیگران ذهنی آشفته دارد و در آخر نیز بخاطر نبود جای مناسب برای چیدمان وسایل جدیدش کلافه است و از خرید پشیمان.

این حکایت افرادی است که میل به خرید در آنها هیچ وقت ارضا نمی شود؛ آنها به یک بیماری پنهان به نام «اعتیاد به خرید» دچار شده اند. یکی از مشخصه های اصلی این افراد، داشتن کمدها و قفسه های مملو از لباس و وسایل غیر ضروری است که حتی برخی از آنها را هم یک بار استفاده نشده است.

نتایج پژوهش های انجام گرفته نشان دهنده ی آن است که اعتیاد به خرید در میان زنان بیش از مردان است. روزنامه ی «دیلی میل» انگلیس چندی پیش در گزارشی به نقل از پژوهشگران دانشگاه «مینسوتا» نوشت که از هر پنج زن چهار تن آنها، از مشکل اعتیاد به خرید رنج می برند.

اعتیاد به خرید و علل آن

هر چند که اعتیاد به خرید برخلاف اعتیاد به مواد مخدر خیلی شناخته شده نیست که در سطح جامعه به آن پرداخته شود، ولی شکل گیری این پدیده همانند دیگر مسایل اجتماعی نشات گرفته از عوامل زیادی است و می توان ریشه ی شکل گیری آن را از جنبه های مختلف روانی، اجتماعی و اقتصادی مورد بررسی قرار داد.

بسیاری از روانشناسان خرید بی حد و حصر را با اصطلاح «اعتیاد به خرید» تعریف کرده اند؛ آنها بر این باورند همچنان که اعتیاد به مواد مخدر و مصرف آن برای مدت کوتاهی نشاط آور است، هیجان و شعف پیش از خرید و نشاط هنگام خرید درست مانند توهم مصرف مواد مخدر است.

یکی از دلایل اصلی اعتیاد به خرید ویژگی های روانی و وسوسه های ذهنی افراد است؛ هر چند که در فرهنگ لغت روانپزشکی، اختلالی با عنوان اعتیاد به خرید وجود ندارد اما از آنجا که این عادت به خریدهای افراطی منجر می شود می توان آن را در دسته ی اختلال های اضطرابی قرار داد.

«سید احمد جلیلی» رییس انجمن روانپزشکی ایران شخصیت وسواسی افراد را یکی از دلایل اعتیاد به خرید دانست و گفت: بسیاری از این افراد در مقابل شخصیت وسواسی خود نمی توانند مقاومت کنند و به خریدهای فراوان و غیر ضروری دست می زنند.

اما وسواس ذهنی تنها یکی از عوامل تشدید کننده ی اعتیاد به خرید است؛ در برخی از مواقع افراد مختلف برای به دست آوردن اعتماد به نفس و مورد توجه قرار گرفتن، دست به خرید می زنند.

جلیلی در این زمینه با اشاره به نبود اعتماد به نفس در بعضی از افراد، گفت: اعتماد به نفس بر خلاف وسواس از چشم و هم چشمی نشات می گیرد و یکی از مشکل های امروز جامعه ی ما چشم و هم چشمی است.

احساسات افراد و ظهور و بروز آن در مواقع مختلف یکی دیگر از مواردی است که موجب ترغیب به خرید می شود؛ احساساتی مانند شاد بودن، غمگینی و بی حوصلگی می تواند افراد را وادار به افراط در خرید کند.

اما تنها فرد و وسوسه های ذهنی وی نیست که اعتیاد به خرید را ایجاد می کند، بلکه ساختار جامعه و نظام طبقاتی آن نیز یکی از عوامل تشدیدکننده ی اعتیاد به خرید است. در جامعه یی که چشم و هم چشمی به شدت رواج دارد و در بسیاری از موارد مرز مشخصی بین طبقات مختلف جامعه نیست، نمی توان گفت، تنها فرد است که سبب ظهور پدیده ی اعتیاد به خرید می شود.

یکی از مهمترین دلایل اجتماعی افراط در خرید، محله ی زندگی و تحت تاثیر قرار گرفتن افراد از محیط های اجتماعی است. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که زندگی در محله ها و شهر های مختلف می تواند سبب ولخرج شدن یا خسیسی افراد شود تا جایی که در ادبیات عامیانه، مردم شهرهای مختلف ایران هر کدام با یک ویژگی شناخته می شوند.

«محمدحسین بحرانی» جامعه شناس و مدرس دانشگاه آزاد واحد تهران مرکز درباره ی تاثیر و نقش عوامل اجتماعی در اعتیاد به خرید، گفت: هر چند که نمی توان نقش عوامل روانی را در خرید افراطی انکار کرد ولی این عوامل خود رابطه ی دوسویه با فرهنگ هر جامعه دارند.

وی بر این باور است: در میان کسانی که میل به خرید دارند افراد طبقه ی متوسط دارای بیشترین فراوانی هستند؛ زیرا آنها می خواهند خود را به معیارهای طبقه ی بالای جامعه نزدیک کنند؛ بنابراین دست به خریدهای متفاوت و غیر ضروری می زنند.

«محمود جام ساز» اقتصاددان ضمن تاکید بر تفاوت طبقاتی در نحوه ی مصرف کردن درآمدها گفت: کسانی که در طبقات مختلف جامعه دارای درآمدی کم هستند با افزایش این درآمد میل مصرف گرایی در آنها افزایش پیدا می کند و این خود باعث ایجاد عرضه ی کالا در جامعه می شود.

وی با اشاره به سبد خرید کالاهای ضروری برای خانه و خانواده و چشم و همچشمی های فراوان در کشور اظهار داشت: در این مواقع کالاهای فرد همسایه ملاک خرید قرار می گیرند و بیشتر کالاهای خریداری شده بدون کارکرد و تنها برای تجمل گرایی است.

احمد جلیلی رییس انجمن روانپزشکی ایران هم در این زمینه گفت: نمی توان فروش متنوع کالا در شهرهای بزرگ را با فروش محدود اجناس در مناطق کوچک و روستایی با هم مقایسه کرد و این تنوع کالایی در محله های مختلف خود عاملی برای تحریک به خرید است.

یکی از عوامل اجتماعی که فرد را به طرف افراط در خرید سوق می دهد، تبلیغات ماهواره یی و شبکه های داخلی است که به طور معمول برنامه های آنها بر اساس مصرف گرایی تدوین شده است. در رسانه یی که بیشتر تبلیغات بازرگانی آن برای مد، لباس و وسایل غیر ضروری خانه و خانواده است، نمی توان انتظار داشت فرد مصون از عواقب این برنامه ها بماند.

بحرانی هم برگزاری نمایشگاه های مختلف و تبلیغات گسترده در رسانه ها را عواملی دانست که سبب می شود مردم به این مراکز هجوم ببرند و خریدهای خود را در آنجا انجام دهند.

وی بیشترین مشتریان این نمایشگاه ها را افراد طبقات متوسط دانست.

مساله ی تبلیغات رسانه یی و نقش آن در افزایش اعتیاد به خرید، یکی دیگر ازعواملی بود که جلیلی بر آن تاکید داشت. وی با بیان اینکه یکی از سیاست های نظام سرمایه داری، تبلیغات رسانه به اشکال مختلف است، گفت: تمامی پیام های بازرگانی و تابلوهای (بیلبوردهای) تبلیغاتی در رسانه های دیداری، نوشتاری و شنیداری خود گواهی بر اثبات این مطلب است.

محمود جام ساز نقش رسانه را در اعتیاد به خرید بررسی کرد و گفت: تبلیغات انگیزه یی برای خرید افراد می شود؛ چون تبلیغات کالا با روش های گوناگون و کارکرد های متفاوت، سبب تاثیر پذیری افراد از رسانه می شود.

نداشتن سرگرمی برای پرکردن اوقات فراغت بخصوص در بین خانم ها یکی دیگر از دلایلی است که به «پاساژگردی» آنها و تحریک شدن برای خرید منجر می شود؛ چون برخی از افراد تنها به منظور پر کردن اوقات فراغت خود به خرید می روند و گاهی نیاز در جمع بودن، آنها را به خرید وا می دارد.

رییس انجمن روان پزشکی ایران در این زمینه با اشاره به سیاست های بازار برای در دید قرار دادن کالاهای گوناگون (متنوع) گفت: بسیاری از مغازه ها و پاساژهای ما طوری طراحی شده اند که افرادی که برای تفریح به آنجا می روند با کلی خرید بیرون می آیند.

در کنار فرد و جامعه، نمی توان از نقش سیاست های دولت و همچنین نظام های مختلف اقتصادی در راستای تشدید میل به خرید چشم پوشی کرد.

تصمیم های ناگهانی و به دور از انتظار مسوولان، افزایش نقدینگی در جامعه و واریز کردن سرمایه ی ملی در حساب افراد در سطح کلان جامعه خود می تواند شوق به خرید را در افراد افزایش دهد؛ هر چند که پدیده ی اعتیاد به خرید همیشه و در هر زمانی وجود دارد.

محمود جام ساز واریز یارانه های نقدی را یکی از عوامل افزایش میل به خرید در کشور دانست؛ زیرا به اعتقاد وی ماهیانه مبلغی از نقدینگی کشور در جیب مردم قرار می گیرد و این خود باعث افزایش قدرت خرید آنها می شود.

این اقتصاددان در ادامه با اشاره به ورود و تنوع کالاهای خارجی گفت: سیاست دولت ها در راستای واردات کالاهای متنوع خارجی یکی از دلایل افزایش خرید است؛ زیرا این کالاها بسیار چشم نواز هستند.

در حالی که جام ساز بر این عقیده است که نقدینگی و تنوع کالا سبب افراط در خرید می شود، بحرانی معتقد است اطمینان نداشتن مردم از آینده ی خود سبب افراط در خریدها شده است.

وی با اشاره به آغاز فاز دوم هدفمندی یارانه ها گفت: از چندی پیش مردم خرید های خود را شروع کرده اند؛ زیرا آنها بر این باورند که پس از اجرای این مرحله گرانی شروع می شود.

جلیلی روانپزشک در ادامه ی گفت و گو با گروه پژوهش های خبری ایرنا با اشاره به تلاش های نظام سرمایه داری برای فروش اجناس خود گفت: یکی از مهمترین این تلاش ها رواج فرهنگ مصرف گرایی در جهان است که نظام سرمایه داری از طریق آن می تواند به اهداف خود برسد.

در حالی که احمد جلیلی مصرف گرایی را ویژگی مهم نظام سرمایه داری می داند ، محمود جام ساز با اشاره به ویژگی این نظام، بازار رقابتی را عاملی برای تنوع کالا و خرید می داند.

جام ساز در پاسخ به پرسشی درباره ی نقش نظام سرمایه داری و بازار رقابتی در تشدید خرید اظهار داشت: به دست آوردن سود یکی از ویژگی های بازار رقابتی است که با افزایش سود سرمایه داری در جامعه نرخ تولید ناخالص ملی افزایش پیدا می کند و این خود سبب می شود قدرت خرید مردم افزایش یابد.

پیامد های اعتیاد به خرید

اعتیاد در خرید لباس و لوازم غیر ضروری همانند دیگر مسایل اجتماعی و انسانی دارای تبعات فراوان برای فرد، جامعه و خانواده است.

یکی از صدمات مهمی که ممکن است متوجه فرد مبتلا به اعتیاد خرید شود هیجان ها و اضطراب های ذهنی است. هیجان قبل از خرید، لذت زمان خرید و سرخوردگی و دلزدگی بعد از خرید در هر بار خرید کردن، بیشتر و بیشتر می شود تا آنجا که لذت طبیعی خرید از این افراد دور می شود و به صورت تقریبی بدون وجود لذت سراغ خرید می روند.

شاید مهمترین مساله که در نتیجه ی اعتیاد به خرید غیر ضروری پیش می آید صدمه ی مالی به فرد و خانواده است. از آنجا که این افراد هیچ کنترلی روی خریدشان ندارند بخش عمده یی از در آمدشان را خرج می کنند و حتی ممکن است برای نیاز های ضروری شان هم پول برایشان باقی نماند.

یکی از مهمترین آسیب هایی که احمد جلیلی به عنوان یک روانپزشک بر آن تاکید داشت به هم خوردن تعادل اقتصادی خانواده بر اثر اعتیاد به خرید است.

در این زمینه جام ساز بر این باور است که اعتیاد به خرید جامعه را به سوی داشتن کالاهای غیر ضروری سوق می دهد و این خود می تواند آفتی برای اقتصاد در سطوح خرد و کلان باشد.

با توجه به محدودیت فضای زندگی در آپارتمان ها، یکی دیگر از آسیب های خرید فراوان برای افراد اشغال خانه و اتاق شان با لوازم غیر ضروری است.

آسیب های اعتیاد به خرید تنها متوجه فرد یا جامعه نمی شود بلکه محیط زندگی و خانواده را نیز زیر تاثیر قرار می دهد؛ با تصور اینکه یکی از زن و شوهر علاقه ی فراوانی به خرید غیر ضروری داشته باشد می توان گفت همیشه در حالت کشمکش و ایرادگیری با شریک زندگی خود است.

احمد جلیلی با بیان اینکه اعتیاد به خرید سبب ایجاد اختلاف در درون خانواده می شود گفت: کسی که همیشه اصرار بر خرید فراوان دارد ممکن است با مخالفت فرزندان، پدر و مادر و همسر رو به رو شود و این خود نقطه ی آغاز یک اختلاف است.

رواج فرهنگ چشم و هم چشمی و تقلید از طبقات بالا یکی دیگر از آفت های اعتیاد به خرید است؛ زیرا اعضای طبقه ی متوسط، همیشه سعی می کنند خود را از طبقات بالا عقب تر نبینند. اینان با درآمد کمتر به رقابت با طبقه ی بالا می پردازند.

محیط زیست و طبیعت نیز نمی توانند از آسیب های اعتیاد به خرید مصون بمانند؛ زیرا تولید کالاهای مختلف ضمن آنکه نیاز به مواد خام و اولیه ی فراوان دارد موجب افزایش مصرف گاز و برق می شود.

مدرس دانشگاه آزاد تهران مرکز با اشاره به دیدگاه های غلط درباره ی خرید کالا گفت: اولین و مهمترین آسیب خرید افراطی نصیب محیط زیست می شود؛ زیرا تولید کالا نیازمند منابع طبیعی و سوختی فراوان است.

راهکار چیست؟

باید توجه داشت پدیده ی اعتیاد به خرید همیشه و در هر زمانی وجود دارد و وجود آن ارتباط خاصی با شرایط مالی افراد و شرایط اقتصادی جامعه ندارد. پس ضروری است به همت مسوولان، کارشناسان و رسانه ها طرح های متنوعی را ارایه داد تا مانع از گشترش این معضل اجتماعی در جامعه شد.

بر هیچ کس پوشیده نیست که بسیاری از خرید های برخی افراد، برای برطرف کردن نیازهای روزمره نیست بلکه این کار را تنها راه ممکن برای رویارویی با اضطراب و درگیری های ذهنی، افکار منفی، خشم و بی حوصلگی می دانند. بنابراین نیاز است این افراد دست کم یک یا چند جلسه به روانشناسی مجرب مراجعه کنند.

جایگزینی تفریح متناوب به جای پاساژگردی یکی از راهکارهایی است که می تواند فرد را در برابر تحریک به خرید مصون نگه دارد.

در پیشگیری از اعتیاد به خرید نمی توان نقش رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری را نادیده گرفت؛ این رسانه ها با تبلیغ گسترده ی فرهنگ قناعت می توانند نقشی مهم در کاهش خرید غیر ضروری افراد داشته باشند.

سید احمد جلیلی در ادامه ی گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه اگر اعتیاد به خرید به صورت بیماری در شخص درآمده است باید برای درمان به یک متخصص مراجعه کند.

اما در این زمینه محمود جام ساز بر این عقیده است که ما برای جلوگیری از اعتیاد به خرید، نیاز به فرهنگ سازی داریم.

وی با تاکید بر نقش رسانه ها در این فرهنگ سازی گفت: رسانه های ما باید روش های گوناگونی برای هماهنگ کردن دخل و خرج خانواده ارایه کنند.

در پایان باید گفت نامگذاری سال93 با عنوان «اقتصاد و فرهنگ با عزم ملی و مدیریت جهادی» می تواند فرصت مناسبی باشد تا همه بتوانند به سمت اصلاح فرهنگ خرید و مصرف بروند و راهکارهای عملی را در این زمینه در دستور کار قرار دهند.

 
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
شايد شخصي آنقدر ميل به درك شدن دارد، ميل به دوست داشته شدن ندارد