اين ۵ علامت را جدي بگيريد
علايم احتمالي تومور مغزي
Brain tumor
تومور مغزی یک تودهٔ غیرطبیعی در مغز است که بنا به ماهیت سلولهای تشکیل دهنده، می‌تواند خوشخیم یا بدخیم باشد. منشأ تومور شاید از بافت‌مغز باشد یا از محل دیگری به مغز منتشر شود یا اصطلاحاً متاستاز ایجاد شود.
تومورهای اولیه مغز سرطان هایی هستند که در مغز سرچشمه می‌گیرند. تومور مغزي در هر سني ممکن است بروز کند. اين تومورها در مواردي خطرناک و مهلک است.
گستردگي
شیوع تومورهای مغزی در سنین مختلف متفاوت است و در کودکان و سنین بالای 55 سال بیشتر از نوع بدخیم است. در حالی که در سنین میان این دو، شیوع تومور خوش خیم و بدخیم نسبتاً یکسان است.
هنگامی‌که سلولهای طبیعی، پیر و یا آسیب‌دیده می‌شوند، از بین می‌روند و سلولهای جدیدی جای آنها را می‌گیرند. برخی اوقات، این فرآیند اشتباه پیش می‌رود و سلولهای جدید هنگامی‌که بدن به آنها نیازی ندارد، تشکیل می‌شوند و سلولهای پیر و یا آسیب دیده عادی از بین نمی‌روند. تولید سلولهای اضافی اغلب تشکیل توده‌ای از بافت را می‌دهد، که به آن رشد زائد و یا تومور اطلاق میشود.
تومورهایی که از خود مغز شروع می‌شوند، تومورهای مغزی اولیه نام دارند. سرطان ریه، سرطان پستان، سرطان کلیه، ملانوم و دیگر انواع سرطان معمولا به مغز گسترش می‌یابند، یعنی متاستاز دارند. زمانی‌که این امر اتفاق می‌افتد، به این تومورها، تومورهای مغزی متاستاتیک یا ثانویه نامیده می‌شوند.
تومور خوش خیم یا بدخیم؟
تومورهای مغزی به دو نوع خوش خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. تومورهای خوشخیم مغزی دارای سلولهای سرطانی نیستند. معمولا تومورهای خوشخیم قابل برداشتن هستند و به ندرت دوباره رشد می‌کنند.
گستردگي
شیوع تومورهای مغزی در سنین مختلف متفاوت است و در کودکان و سنین بالای 55 سال بیشتر از نوع بدخیم است. در حالی که در سنین میان این دو، شیوع تومور خوش خیم و بدخیم نسبتاً یکسان است.
هنگامی‌که سلولهای طبیعی، پیر و یا آسیب‌دیده می‌شوند، از بین می‌روند و سلولهای جدیدی جای آنها را می‌گیرند. برخی اوقات، این فرآیند اشتباه پیش می‌رود و سلولهای جدید هنگامی‌که بدن به آنها نیازی ندارد، تشکیل می‌شوند و سلولهای پیر و یا آسیب دیده عادی از بین نمی‌روند. تولید سلولهای اضافی اغلب تشکیل توده‌ای از بافت را می‌دهد، که به آن رشد زائد و یا تومور اطلاق میشود.
تومورهایی که از خود مغز شروع می‌شوند، تومورهای مغزی اولیه نام دارند. سرطان ریه، سرطان پستان، سرطان کلیه، ملانوم و دیگر انواع سرطان معمولا به مغز گسترش می‌یابند، یعنی متاستاز دارند. زمانی‌که این امر اتفاق می‌افتد، به این تومورها، تومورهای مغزی متاستاتیک یا ثانویه نامیده می‌شوند.
تومور خوش خیم یا بدخیم؟
تومورهای مغزی به دو نوع خوش خیم و بدخیم تقسیم می‌شوند. تومورهای خوشخیم مغزی دارای سلولهای سرطانی نیستند. معمولا تومورهای خوشخیم قابل برداشتن هستند و به ندرت دوباره رشد می‌کنند.
سلولهای تومورهای خوشخیم به ندرت بافت‌های اطراف خود را مورد هجوم قرار می‌دهند و به دیگر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند. تومورهای مغزی بدخیم که سرطان مغزی نیز نامیده میشود، حاوی سلولهای سرطانی هستند. تومورهای بدخیم احتمال دارد سریع‌تر رشد و تجمع کرده و یا به بافت‌های مغزی مجاور حمله کنند. البته باید گفت خوش خیم یا بدخیم بودن تومور، به تنهایی در تعیین پیش آگهی و آینده بیماری کافی نیست و محل تومور هم حائز اهمیت است، چون حتی یک تومور خوش خیم، اگر در محلی مهم و حیاتی قرار گرفته باشد، می‌تواند از نظر سیر بالینی بدخیم در نظر گرفته شود و به مرگ زودرس بیمار منجر شود.
تومورهای مغزی، تمامی تومورهای داخل جمجمه و یا تومورهای درون کانال مرکزی نخاع را دربرمی گیرند. این تومورها، از طریق تقسیم سلولی کنترل نشده و غیر طبیعی ایجاد می‌شوند، و به طور معمول یا در خود مغز (شامل: نورونها، سلولهای گلیال (آستروسیت‌ها، اولیگودندروسیت‌ها، سلولهای اپندیمال، سلولهای تولید کننده میلین شوان)، بافت لنفاوی، عروق خونی)، و یا در اعصاب جمجمه‌ای، پرده مغزی (مننژ)، جمجمه، هیپوفیز و غده صنوبری ایجاد می‌شوند.
همچنین این تومورها می‌توانند حاصل گسترش بدخیمی‌هایی باشند که در درجه نخست سایر ارگان‌ها را درگیر کرده بوده‌اند، که در این حالت بدان متاستاز تومور گفته میشود.
هرچند هرگونه تومور مغزی به خاطر ماهیت تهاجمی و منتشرشوندهٔ خود در فضای محدود جمجمه‌ای، به طور ذاتی، جدی و تهدیدکننده زندگی به‌شمار می‌رود اما تومورهای مغزی (حتی انواع بدخیم آنها) همواره کشنده و مرگبار به شمار نمی‌آیند. تومورهای مغزی یا تومورهای داخل جمجمه‌ای می‌توانند ماهیت سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) داشته باشند؛ با این حال، تعریف نئوپلاسم بدخیم یا خوش خیم در مغز، متفاوت از تعاریفی است که بطور معمول در دیگر انواع تومورهای سرطانی یا غیر سرطانی درگیرکنندهٔ سایر نقاط بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
میزان تهدیدکنندگی یک تومور، بستگی به ترکیبی از مجموعه عوامل مختلف، همچون: نوع تومور، محل و اندازه تومور و نحوهٔ گسترش و توسعه آن است. از آنجا که مغز به طور کامل توسط جمجمه پوشانیده شده‌است، تشخیص سریع و زودرس تومور مغزی، تنها در صورتیکه ابزار پاراکلینیکی و وسایل تشخیصی مناسبی که وضعیت حفره داخل جمجمه را به خوبی مشخص می‌سازند، در دسترس باشند و به سرعت به کار گرفته شوند. اما بطور معمول، تشخیص تومور مغزی، در مراحل پیشرفته بیماری و هنگامی رخ می‌دهد که وجود تومور موجب بروز علائم و نشانه‌های غیر قابل توضیحی در بیمار شده‌است.
هرچند هرگونه تومور مغزی به خاطر ماهیت تهاجمی و منتشرشوندهٔ خود در فضای محدود جمجمه‌ای، به طور ذاتی، جدی و تهدیدکننده زندگی به‌شمار می‌رود اما تومورهای مغزی (حتی انواع بدخیم آنها) همواره کشنده و مرگبار به شمار نمی‌آیند. تومورهای مغزی یا تومورهای داخل جمجمه‌ای می‌توانند ماهیت سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم) داشته باشند؛ با این حال، تعریف نئوپلاسم بدخیم یا خوش خیم در مغز، متفاوت از تعاریفی است که بطور معمول در دیگر انواع تومورهای سرطانی یا غیر سرطانی درگیرکنندهٔ سایر نقاط بدن مورد استفاده قرار می‌گیرند.
میزان تهدیدکنندگی یک تومور، بستگی به ترکیبی از مجموعه عوامل مختلف، همچون: نوع تومور، محل و اندازه تومور و نحوهٔ گسترش و توسعه آن است. از آنجا که مغز به طور کامل توسط جمجمه پوشانیده شده‌است، تشخیص سریع و زودرس تومور مغزی، تنها در صورتیکه ابزار پاراکلینیکی و وسایل تشخیصی مناسبی که وضعیت حفره داخل جمجمه را به خوبی مشخص می‌سازند، در دسترس باشند و به سرعت به کار گرفته شوند. اما بطور معمول، تشخیص تومور مغزی، در مراحل پیشرفته بیماری و هنگامی رخ می‌دهد که وجود تومور موجب بروز علائم و نشانه‌های غیر قابل توضیحی در بیمار شده‌است.
انواع تومورهای اولیة مغز
هنگامی‌که بیشتر سلولهای طبیعی، پیر و یا آسیب‌دیده می‌شوند، از بین مي‌روند و سلولهای جدیدي جای آنها را می‌گیرند. برخی اوقات، این فرآیند اشتباه پیش می‌رود؛ سلولهای جدید در هنگامی‌که بدن به آنها نیاز ندارد تشکیل مي‌شوند و سلولهای پیر و یا آسیب دیده عادی ازبین نمی‌روند.
توليد سلولهای اضافی اغلب تشکیل توده‌ای از بافت را می‌دهد، که به آن رشد زائد و یا تومور اطلاق میشود؛ تومورهای اولیة مغز می‌توانند خوشخیم و یا بدخیم باشند. تومورهای خوشخیم مغزی دارای سلولهای سرطانی نيستند.
•معمولاً تومورهای خوشخیم قابل برداشتن هستند و به ندرت دوباره رشد می‌کنند.
•تومورهای مغزی خوشخیم معمولاً دارای مرز و یا لبة مشخصی هستند. سلولهای تومورهای خوشخیم به ندرت بافت‌های اطراف خود را مورد هجوم قرار می‌دهند و در دیگر قسمت‌های بدن گسترش نمی‌یابند. به هرحال، تومورهای خوشخیم می‌توانند با فشار بر نقاط حساس مغز باعث مشکلات جدی در سلامتي شوند.
•برخلاف تومورهای خوشخیم بیشتر قسمت‌های ديگر بدن، برخي اوقات تومورهای مغزی خوشخیم زندگی فرد را تهدید مي‌كنند. تومورهای مغزی بدخیم (که سرطان مغزی نیز نامیده میشود) حاوی سلولهای سرطانی هستند:
•تومورهای مغزی بدخیم عموماً جدی‌تر و اغلب تهدیدی برای زندگی محسوب می‌شوند.
•احتمال دارد سریع‌تر رشد و تجمع کرده یا به بافت‌های مغزی مجاور حمله كنند.
•سلولهای سرطانی ممکن است از تومورهای مغزی بدخیم بیرون آيند و در دیگر قسمت‌های مغز و یا نخاع گسترش یابند، ولي به‌ندرت در دیگر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند.
علائم بیماری علائم تومور مغزی بستگی به اندازه تومور و محل آن دارد. علائم هنگامی بروز مي‌كنند که تومور بر عصب‌های یک قسمت از مغز فشار آوردند و یا به آن صدمه بزنند. علاوه بر این، علائم ممکن است هنگامی آشكار شوند که تومور، مانع جریان مایع در داخل یا اطراف مغز، و یا تجمع مایع موجب تورم مغز شود.
موارد زیر رایج‌ترین علائم تومورهای مغزی هستند:
•سردردها (که معمولاً در اوايل صبح شدیدتر هستند)
•حالت تهوع و استفراغ
•تغییرات در صحبت، بینایی و شنوایی
•مشکلات در تعادل و راه رفتن
•تغییرات در خلق، شخصیت، و توانایی تمرکز
•مشکلات در حافظه
•انقباض ماهیچه‌ای (صرع یا تشنج)
•خواب‌رفتگی و یا سوزش در بازوها و پاها
اغلب اوقات، این علائم به‌علت وجود تومور مغزی نيستند و برخی دیگر از مشکلات سلامت نیز مي‌توانند باعث بروز این علائم شوند. اگر شما دارای هر يك از این علائم هستيد، بایستی با پزشک خود مشورت کنید تا این مشکلات تشخیص داده شده درمان شوند.
علايم تومور بر حسب قرار گرفتن در قسمت خاصي از مغز متغير است، اما در بيشتر افراد حداقل يک علامت شايع بروز مي کند. در صورتي که دچار علايمي شده ايد که در ادامه مطلب به آن اشاره مي شود، حتماً به پزشک مراجعه کنيد زيرا حتي تومورهاي خوش خيم و غيرسرطاني در صورت درمان نشدن مي تواند علايم خطرناکي را در پي داشته باشد.
سردردهاي مکرر
سردرد معمولي را مي توان با مصرف دارو درمان کرد اما سردردهايي که به علت تومور مغزي ناگهاني آغاز مي شود با مصرف مسکن آرام نخواهد شد. اين سردرد ها معمولا همراه با تهوع مي باشد وگاهي با علائمي مانند فلج اندام همراه است اگر چه بيشتر افراد در مقاطعي از زندگي دچار سردرد مي شوند اما سردردهاي ناشي از تومور مغزي به مرور زمان شديدتر مي شود.
تغييرات در رفتار
اگر نزديکان شما متوجه تغييراتي در رفتار و نحوه برخورد شما شده اند در اين زمينه با پزشک خود مشورت کنيد زيرا تومورهايي که در قسمت جلوي مغز ايجاد مي شود، در عملکرد طبيعي اين منطقه از مغز اختلال ايجاد مي کند و در نتيجه رفتار فرد تغيير مي کند.
تغييرات در بينايي و شنوايي
تاري ديد ناگهاني يا کاهش شديد شنوايي، هر دو از علايم تومور مغزي است. البته بيماري هاي متعددي از جمله ديابت با تغيير بينايي ارتباط دارد. بنابراين در صورت بروز اين علايم لازم است به پزشک مراجعه کنيد.
از دست دادن توانايي حرکتي
اگر به طور ناگهاني قدرت کامل يا بخشي از قدرت حرکتي دست و پاي خود را از دست داده ايد، بايد به پزشک مراجعه کنيد.
حالت تهوع و استفراغ
اين ۲ علامت ممکن است از علايم تومور مغزي باشد. اغلب افراد اوايل صبح دچار اين حالت مي شوند. تشخيص علت اين حالت ضروري است.
اين ۲ علامت ممکن است از علايم تومور مغزي باشد. اغلب افراد اوايل صبح دچار اين حالت مي شوند. تشخيص علت اين حالت ضروري است.
تشخیص بیماری اگر شما دارای علائمی هستيد که از احتمال وجود تومور مغزی خبر می‌دهد، پزشک بایستی یک معاینه فیزیکی از شما به‌عمل آورد و سؤالاتی دربارة سابقة بيماري‌هاي شخصي و خانوادگیتان بپرسد.
راه های تشخیص تومور مغزی
1- معاینه دستگاه عصبی: پزشک بینایی، شنوایی، هوشیاری، قدرت عضلات، هماهنگی و رفلکس‌های شما را بررسی میکند. همچنین چشم‌هایتان را جهت بررسی تورمی که در اثر فشار یک تومور بر عصبی که چشم را به مغز متصل می‌نماید به‌وجود می‌آید، مورد معاینه قرار می‌دهد.
2- ام‌آر‌آی (MRI): دستگاه بزرگی مجهز به آهنربای قوی که به کامپیوتر متصل است، جهت عکس‌برداری دقیق از نواحی مختلف سر مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی اوقات رنگ مخصوصی (ماده حاجب) هم به داخل رگ‌های خونی در بازو یا دست شما تزریق میشود، تا کمک کند تفاوت‌های بافت‌های مغز بیشتر نشان داده شوند. این عکس‌ها می‌توانند نواحی غیرعادی، از قبیل تومور را نشان دهند.
3- سی‌تی‌اسکن (CT Scan): دستگاه اشعه ایکس، متصل به کامپیوتر، یک‌سری عکس‌های دقیق از سر شما می‌گیرد. گاهی ماده حاجب نیز به داخل رگ‌های بازو یا دست شما تزریق میشود. ماده حاجب باعث میشود که نواحی غیرعادی راحت‌تر دیده‌شوند.
4- آنژیوگرام (Angiogaram): مواد رنگی که به داخل جریان خون تزریق میشود موجب میشود که رگ‌های خونی مغز در اشعه ایکس نشان داده شوند. اگر تومور در مغز وجود داشته‌باشد، اشعه ایکس تومور و یا رگ‌های خونی که آن تومور را تغذیه می‌کنند نشان می‌دهد.
5- نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی: پزشک از مایع مغزی نخاعی شما (مایعی که فضا‌های داخل و اطراف مغز و نخاع را پر میکند) نمونه‌برداری میکند. این فرآیند با بی‌حسی موضعی انجام میشود. پزشک از یک سوزن بلند نازک، جهت برداشتن مایع از داخل قسمت پایینی ستون فقرات، استفاده میکند. شما بایستی برای چندین ساعت بعداز نمونه‌برداری به پشت دراز بکشید تا دچار سردرد نشوید. این مایع جهت کشف سلولهای سرطانی و یا دیگر علائم بیماری، در آزمایشگاه مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
6- نمونه‌برداری از بافت مغز: جهت بررسی وجود سلولهای تومور، از بافت مغز نمونه برداری یا بیوپسی می شود. آسیب‌شناس جهت کشف سلولهای سرطانی، به بررسی سلولهای غیرعادی زیر میکروسکوپ می‌پردازد. نمونه‌برداری می‌تواند سرطان، تغییر بافت منجر به سرطان و یا دیگر شرایط غیرعادی را نشان دهد. این روش تنها راه مطمئن جهت تشخیص تومور مغزی، اطلاع از درجه آن وبرنامه‌ریزی درمان است.
سرطان‌هایی که از قسمت‌های دیگر بدن شروع شده و به مغز گسترش می‌یابند.
تومورهای ثانویه (متاستاتیک) مغز ، تومورهایی هستند که از سرطانی ناشی می‌شوند که از جاهای دیگر بدن شروع شده و سپس به مغز گسترش یافته اند.
تومورهای ثانویه مغز اغلب در افرادی رخ می دهد که سابقه سرطان دارند، اما در موارد نادر تومور متاستاتیک مغز ممکن است اولین نشانه سرطان باشد که از جاهای دیگر بدن شروع شده است. در بزرگسالان تومورهای ثانویه مغز بسیار شایع‌تر از تومورهای اولیه مغز می باشند. هر سرطانی می تواند به مغز گسترش یابد ، اما انواع متداول آن عبارتند از:
– سرطان پستان
– سرطان روده بزرگ
– سرطان کلیه
– ملانوم
1- معاینه دستگاه عصبی: پزشک بینایی، شنوایی، هوشیاری، قدرت عضلات، هماهنگی و رفلکس‌های شما را بررسی میکند. همچنین چشم‌هایتان را جهت بررسی تورمی که در اثر فشار یک تومور بر عصبی که چشم را به مغز متصل می‌نماید به‌وجود می‌آید، مورد معاینه قرار می‌دهد.
2- ام‌آر‌آی (MRI): دستگاه بزرگی مجهز به آهنربای قوی که به کامپیوتر متصل است، جهت عکس‌برداری دقیق از نواحی مختلف سر مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی اوقات رنگ مخصوصی (ماده حاجب) هم به داخل رگ‌های خونی در بازو یا دست شما تزریق میشود، تا کمک کند تفاوت‌های بافت‌های مغز بیشتر نشان داده شوند. این عکس‌ها می‌توانند نواحی غیرعادی، از قبیل تومور را نشان دهند.
3- سی‌تی‌اسکن (CT Scan): دستگاه اشعه ایکس، متصل به کامپیوتر، یک‌سری عکس‌های دقیق از سر شما می‌گیرد. گاهی ماده حاجب نیز به داخل رگ‌های بازو یا دست شما تزریق میشود. ماده حاجب باعث میشود که نواحی غیرعادی راحت‌تر دیده‌شوند.
4- آنژیوگرام (Angiogaram): مواد رنگی که به داخل جریان خون تزریق میشود موجب میشود که رگ‌های خونی مغز در اشعه ایکس نشان داده شوند. اگر تومور در مغز وجود داشته‌باشد، اشعه ایکس تومور و یا رگ‌های خونی که آن تومور را تغذیه می‌کنند نشان می‌دهد.
5- نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی: پزشک از مایع مغزی نخاعی شما (مایعی که فضا‌های داخل و اطراف مغز و نخاع را پر میکند) نمونه‌برداری میکند. این فرآیند با بی‌حسی موضعی انجام میشود. پزشک از یک سوزن بلند نازک، جهت برداشتن مایع از داخل قسمت پایینی ستون فقرات، استفاده میکند. شما بایستی برای چندین ساعت بعداز نمونه‌برداری به پشت دراز بکشید تا دچار سردرد نشوید. این مایع جهت کشف سلولهای سرطانی و یا دیگر علائم بیماری، در آزمایشگاه مورد مطالعه قرار می‌گیرد.
6- نمونه‌برداری از بافت مغز: جهت بررسی وجود سلولهای تومور، از بافت مغز نمونه برداری یا بیوپسی می شود. آسیب‌شناس جهت کشف سلولهای سرطانی، به بررسی سلولهای غیرعادی زیر میکروسکوپ می‌پردازد. نمونه‌برداری می‌تواند سرطان، تغییر بافت منجر به سرطان و یا دیگر شرایط غیرعادی را نشان دهد. این روش تنها راه مطمئن جهت تشخیص تومور مغزی، اطلاع از درجه آن وبرنامه‌ریزی درمان است.
سرطان‌هایی که از قسمت‌های دیگر بدن شروع شده و به مغز گسترش می‌یابند.
تومورهای ثانویه (متاستاتیک) مغز ، تومورهایی هستند که از سرطانی ناشی می‌شوند که از جاهای دیگر بدن شروع شده و سپس به مغز گسترش یافته اند.
تومورهای ثانویه مغز اغلب در افرادی رخ می دهد که سابقه سرطان دارند، اما در موارد نادر تومور متاستاتیک مغز ممکن است اولین نشانه سرطان باشد که از جاهای دیگر بدن شروع شده است. در بزرگسالان تومورهای ثانویه مغز بسیار شایع‌تر از تومورهای اولیه مغز می باشند. هر سرطانی می تواند به مغز گسترش یابد ، اما انواع متداول آن عبارتند از:
– سرطان پستان
– سرطان روده بزرگ
– سرطان کلیه
– ملانوم
راه های درمان تومور مغزی
- جراحی
- پرتودرمانی
- شیمی‌درمانی
بسیاری از بیماران ترکیبی از این درمان‌ها را دریافت می‌کنند.
منابع:
مۆسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان
روزنامه هموطن سلام
ایسنا
- دکتر عباس امیر جمشیدی ، جراح مغز و اعصاب
- جراحی
- پرتودرمانی
- شیمی‌درمانی
بسیاری از بیماران ترکیبی از این درمان‌ها را دریافت می‌کنند.
منابع:
مۆسسه تحقیقات، آموزش و پیشگیری سرطان
روزنامه هموطن سلام
ایسنا
- دکتر عباس امیر جمشیدی ، جراح مغز و اعصاب
