تفاوت های زنان و مردان هنگام عصبانیت
گرچه همه انسان ها خشمگین می شوند و خشم به خودی خود بد نیست و مجاز است، اما آنچه اهمیت دارد شیوه ی ابراز آن است؛ اینکه چگونه خشم خود را ابراز کنیم که به خودمان یا به دیگری صدمه ای وارد نشود.
برخی افراد خشمگین خشم خود را بروز نمی دهند که این کار سبب آسیب جسمی و روانی به خود آنها می شود و بعضی نیز خشم خود را نثار دیگران می کنند که به آن ' پرخاشگری ' می گویند و به رابطه فرد با دیگران آسیب می زند.احساس خشم یک فرد ممکن است برای دیگران قابل مشاهده نباشد، اما رفتار پرخاشگرانه برای دیگران قابل مشاهده است.
دکتر شهربانو قهاری روانشناس بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه آزاد روز یکشنبه در گفتگو با ایرنا با بیان اینکه انسان با شش هیجان طبیعی مانند خشم ، ترس ، شادمانی و لذت متولد می شود، گفت:کسانی که عصبانی می شوند حداقل ۲ مهارت، یکی حل مسئله و دیگری ابراز خشم به شیوه صحیح را ندارند.
وی تصریح کرد:احساس و هیجان خشم را نمی توان از بین برد اما برخی بطور سرشتی استعداد بیشتری برای زود یا زیاد عصبانی شدن دارند.
*** خشم احساس اما پرخاشگری یک رفتار است
این روانشناس بالینی با بیان اینکه پرخاشگری خشمی است که به عمل (ACT) تبدیل شده و می تواند انواع مختلف داشته باشد، گفت:پرخاشگری به دو صورت کلامی و غیر کلامی قابل مشاهده است.توهین کردن جزو پرخاشگری کلامی است در حالی که مواردی مانند حمله کردن، کتک زدن ،تخریب و پرتاب کردن اشیا پرخاشگری غیر کلامی محسوب می شود.
وی ادامه داد: بروز خشم و پرخاشگری در بین زنان و مردان متفاوت و معمولا بر اساس خصوصیات خانواده و فرد، افراد برای کنترل خشم خود یا دست به پرخاشگری زده و یا آن را مخفی کرده و خشم خود را فرو می خورند.
دکتر قهاری ادامه داد: زنان بیشتر دچار پرخاشگری های کلامی، فریاد زدن، غیبت کردن،تعلل کردن در انجام کار، قهر کردن، کنایه زدن (تکه پرانی)، زیر آب زدن و مردان بیشتر دچار پرخاشگری های فعال و فیزیکی مانند کتک زدن، پرتاب اشیا، خودزنی و ..... می شوند.
دکتر قهاری گفت:در حقیقت دو مدل ابراز خشم وجود دارد؛ می تواند به صورت گرم یعنی همان رفتارهای پرخاشگرانه،کتک زدن و .. یا سرد مانند کینه جویی، غیبت .... ابراز شود.
*** طرز تلقی از رویدادها ما را عصبانی می کند
دکتر قهاری با اشاره به اینکه رویدادها و اتفاق ها به تنهایی باعث خشم نمی شوند در باره دلیل خشم و پرخاشگری اینگونه توضیح داد:رویداد به تنهایی نمی تواند ما را عصبانی کند بلکه یک نگاه یا یک برداشت ما را عصبانی، آشفته و ناراحت می کند.
وی ادامه داد:اگر محرک بیرونی باشد سبب می شود فرد یک برداشت خاص داشته و این برداشت موجب خشم او شود. در صورتی که می تواند این محرک سبب خشم فرد دیگری نشود.
***خشم در محیط کار
وی بیان کرد:محیط کار یکی از مکان های پر چالش است که وقتی فرد نمی تواند حق و حقوق خود را بگیرد یا و حرفش را بزنند رفتار پرخاشگرانه از خود بروز می دهد.
قهاری افزود:رفتارهای پرخاشگرانه باعث افزایش تنش می شود و روی راندمان کار و کیفیت افراد تاثیر گذار است .
وی تاکید کرد:هیجان و احساس خشم را نمی توانیم از بین ببریم اما می توان با کانالیزه کردن آن از آن بهره برد. برای مثال خشم در رقابت های شغلی لازم است اما به صورت سالم و رعایت قوانین ( نباید رقیبش را خراب کند.....) باید تخلیه شود.
*** مراحل خشم
دکتر قهاری بیان کرد:هیچ کس به طور ناگهانی و یکباره خشمگین نمی شود بلکه افراد خشمگین معمولاً سه مرحله را پیشت سر می گذارند: مرحله پیش از خشم، مرحله خشم و مرحله پس از خشم.
درواقع وقتی فردی دچار عصبانیت وخشم می شود، احساس برانگیختگی کرده و سپس اقدام به بروز آن می کند.
وی ادامه داد:در مرحله پیش از خشم افراد علائم و نشانه هایی مانند احساس گرما و داغ شدن، لرزش دست ها، احساس انرژی زیاد، سرخ شدن رنگ چهره، افزایش ضربان قلب و نبض را تجربه می کنند.
این روانشناس بالینی،مرحله بیش از خشم را مرحله ی مهم در کنترل خشم دانست و توضیح داد:احساس برانگیختگی آغاز گر مرحله ی پیش از خشم است که افراد می توانند با نوشیدن یک لیوان آب سرد، پیاده روی، صحبت کردن و انجام فعالیت های لذت بخش خشم خود را در همین مرحله کنترل کنند تا احساس برانگیختگی در این مرحله به بروز خشم منجر نشود.
وی ادامه داد:وقتی اتفاقی افتاده و فرد یک برداشتی دارد و باعث برانگیخته شدن جسمی وی شده است در این حالت نمی تواند خود را کنترل کند و وارد فاز خشم می شود.در فاز خشم دیگر خشم قابل کنترل نیست .
قهاری ادامه داد: در مرحله پس ازبروز خشم یک حس پشیمانی، رضایت یا حتی ترس از تلافی بر آن مستولی می شود.
وی تاکید کرد:اگر قرار است کنترلی صورت گیرد باید در مرحله پیش از بروز خشم صورت بگیرد.
***شیوه سالم و ناسالم ابراز خشم
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد با تاکید بر این نکته که خشم باید ابراز شود، گفت:خشم می تواند به دوصورت سالم یا ناسالم ابراز شود.
دکتر قهاری ادامه داد:فریاد زدن، توهین کردن، درگیری بدنی، شکستن اشیا، خودزنی، صدمه زدن به دیگری، مصرف سیگار..... همگی شیوه های ناسالم ابراز خشم هستند.
وی گفت: فرد می تواند خشم خود را به صورت سالم و کلامی مطرح کند؛ یعنی احساسش را اینگونه بیان کند'من ازشما عصبانی هستم نه اینکه بگویید که تو من را عصبانی کردی'.
دکتر قهاری تصریح کرد:یکی از سالم ترین روش هایی ابراز خشم بیان آن به شیوه ای قاطعانه است. این کار را با استفاده از جملات مثبت می توان انجام داد،به علاوه بیان خشم با جملاتی که با «تو» شروع می شوند نیز شیوه ی مناسبی نیست.
وی گفت: همچنین یکی از راه های سالم تخلیه خشم به صورت غیر کلامی می تواند راه رفتن، انجام یک فعالیت هنری (نقاشی)، ورزش و یا مشت زدن به کیسه بوکس باشد. همچنین تنفس عمیق و آرمیدگی (ریلکسیشن )نیز موثر است.
وی ادامه داد:شاید بسیاری از افراد ندانند که خواب ناکافی شبانه یکی از دلایل بروز عصبانیت در آن هاست. هشت ساعت خواب شبانه می تواند در آرامش اعصاب نقش موثری داشته باشد، ورزش های سبک، یوگا و مدیتیشن هم مفید است.
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد تاکید کرد: از دو شکل درون ریزی خشم و بیرون ریزی خشم به صورت داد و فریاد و شکستن اشیا خودداری باید اجتناب کرد.
*** مدیریت خشم
این عضو هیات علمی دانشگاه آزاد گفت:آب خوردن ، ترک موقعیت ، صحبت کردن با دیگران می تواند برانگیختگی فرد را کم کند که اگر موفق شود فرد دیگر وارد مرحله فاز خشم نمی شود و رفتار پرخاشگرانه اتفاق نمی افتد.
وی ادامه داد:برخی افراد به لحاظ سرشتی خیلی زود خشمگین می شوند، یعنی برخی از افراد به لحاظ سرشت حساسی که دارند زود و زیاد عصبانی می شوند و حتی دیرتر از حالت عصبانیت خارج می شوند.
وی ادامه داد: این افراد در برابر رویدادهای بیرونی سریع تر واکنش از خود نشان می دهند و آستانه تحمل آنها به لحاظ سرشتی کمتر است.
***قانون TIME OUT
دکتر قهاری گفت:باید توجه داشته باشید که هدف از کنترل خشم، فروخوردن یا انکار آن نیست، بلکه هدف این است که یاد بگیرید آن را به شیوه ای مناسب ابراز کنید.
وی به یک از تکنیک های کنترل خشم اشاره کرد و افزود:اگر خشمگین هستید علاوه بر پیاده روی،ترک صحنه وصبر و تحمل می توانید از تکنیک تایم اوت استفاده کنید.تکنیک تایم اوت یعنی بحث را قطع کن چون نه به هدفت می رسی نه احترامت حفظ می شود.
وی همچنین تاکید کرد:توصیه می شود افراد علائم برانگیختگی بدن خود را بشناسند و سعی کنند محیط را ترک کنند.
به نظر می رسد یکی از مهم ترین دلایل پرخاشگری ناآشنایی با مهارت های زندگی و کنترل خشم است که آموزش این مهارت ها که باید از کودکی توسط مربیان و والدین ارائه شود. علت این که عده زیادی از مردم در شرایط پراسترس به پرخاشگری و درگیری فیزیکی رو می آورند، به این دلیل است که مهارت کنترل خشم و بیان آن را به صورت کلامی ندارند.
