مهارت كنترل خشم خود از نگاه يك روانپزشك
به گزارش میگنا، دکتر رئوفه قیومی در گفت وگو با شفقنا زندگی اظهار کرد: برای کنترل بر خشم افراد باید بر سه مرحله آن کنترل داشت در غیر این صورت نتیجه آن افسوس خواهد بود که گاهی در صورت تداوم این حالات فرد به سمت افسردگی خواهد رفت.
وی در ادامه افزود: خشم مانند تمام حس های دیگر از قبیل شادی، غم، ترس و لذت یک احساس طبیعی است که همه ی انسان ها آن را تجربه می کنند اما متاسفانه از کودکی به ما آموزش داده اند که عصبانیت کار خوبی نیست. از طرفی بین خشم و عصبانیت اختلافی وجود دارد خشم یک احساس طبیعی است که همه ی ما باید آن را داشته باشیم ولی عصبانیت رفتار به دنبال خشم است بنابراین باید بتوانیم آن را کنترل و ابراز کنیم.
این روانپزشک با اشاره به اینکه خشم یک احساس درونی است تصریح کرد: به همین دلیل آسیب های آن بیشتر به درون ماست اما عصبانیت برون ریزی است و امکان صدمه زدن به دیگران را دارد البته آسیب های درونی را هم شامل می شود.
قیومی گفت: افراد مختلف به طرق مختلف عصبانیت خود مانند غر زدن، جیغ زدن، شکستن وسایل اطراف و یا حتی کتک زدن دیگران را نشان می دهند و سطح برون ریزی عصبانیت بستگی به ظرفیت و آستانه تحمل آنها دارد بنابراین از آنجایی که این احساس ها طبیعی است ما باید روش درست ابراز خشم را بیاموزیم به نحوی که به خودمان و دیگران آسیب نزنیم البته در عین حال که نباید این احساس را سرکوب کرد.
وی در ادامه با اشاره به اینکه در چه موقعیت هایی خشم در وجود ما مطرح می شود گفت: این عوامل ممکن است بیرونی و یا درونی باشد؛ عوامل بیرونی مانند شلوغی های محیطی، مشکلات مالی و مسایلی از این دست باشد اما برخی عوامل درونی است که یکی از علل آن می تواند یاد گرفتن باشد. به این معنی که ما از والدین و یا افراد تحت تاثر خود یاد گرفته ایم که از چه شرایطی عصبانی شویم و الگوبرداری کرده ایم. مساله دیگر افکار ماست همیشه وقتی ما عصبانی می شویم افکار منفی به سراغ ما می آید به همین دلیل یکی از روش های مقابله با خشم هم مقابله با افکار منفی است. گاهی اوقات اعتقادات ما باعث می شود تا ما خشمگین شویم مانند ضرب المثلی که می گوید: “کلوخ انداز را پاداش سنگ است” و یا جواب “های هوی است” این ها باعث عصبانیت در ما می شود. یک سری عوامل ذاتی هم در ایجاد خشم موثر است. مانند بچه های تازه به دنیا آمده که یک سری بچه های راحت تری و یک سری دیگر بچه های سختی هستند در بزرگسالی هم همین گونه است و برخی افراد آستانه تحریک پذیری پایینی دارند و خیلی زودتر از کوره در می روند که این ها جزء عوامل سرشتی است.
این روانپزشک مراحل بروز خشم را در سه مرحله دانست و ادامه داد: برای اینکه بتوانیم خشم را کنترل کنیم باید مراحل آن را هم بشناسیم. خشم از سه مرحله تشکیل می شود مرحله اول پیش از خشم است و اتفاقیست که رخ می دهد؛ بالافاصله افکار منفی در ذهن می می آید که باعث تنش خواهد شد و نتیجه آن از بین رفتن آرامش است اگر در همین لحظه مداخله و مقابله با افکار منفی آغاز نشود به مرحله بعد می رویم. در این شرایط(بروز افکار منفی در ذهن) نشانه های بدنی مانند داغ شدن، تپش قلب شلی یا منقبض شدن بدن و بی قراری ها ظاهر می شود. در مرحله دوم وارد مرحله خشم می شویم یعنی کنترل خود را از دست می دهیم و رفتار پرخاشگرانه خود را بروز می دهیم که می تواند کلامی، یا غیر کلامی و یا عاطفی باشد. مرحله سوم مرحله بعد از خشم است در این مرحله ما عصبانی نیستیم ولی احساس بدتری مانند خجالت، شرم، پشیمانی و یا حتی ترس را داریم و خود را سرزنش می کنیم که اگر جلوی این ها گرفته نشود و ادامه دار باشد فرد را مستعد افسردگی می کند؛بنابراین اگر خشم درست مدیریت نشود احساس بعد از آن آرامش نخواهد بود.
قیومی در پاسخ به این سوال که چگونه خشم را کنترل کنیم گفت: برای کنترل خشم باید با هر سه نوع نشانه که نشانه های بدنی، افکار و رفتارها مقابله کنیم که کنترل و مقابله با نشانه های بدنی راحت تر از کنترل افکار منفی است ولی برای همه ی این ها راه هایی است که با تمرین کردن امکان پذیر است.
وی افزود: البته به طور کلی یادگیری مهارت های زندگی و کنترل آن کار ساده ای نیست و کسی می تواند موفق باشد که تصمیم به تغییر را گرفته باشد چرا که کسب مهارت مخصوصا هر چه سن بالاتر باشد به نظر کار آسانی نیست ولی گفتن این مهارت ها برای پدران و مادران برای تربیت نسل آینده بسیار مهم است چرا که هم خود والدین آموزش می بینند و هم نسل آینده نسلی سازنده تر خواهدبود بنابراین باید بیاموزیم که اگر در جایی رفتار درستی هم از خود نشان نمی دهیم معذرت خواهی کنیم و مسئولیت آن را به عهده بگیریم و این بر تربیت نسل هم موثر است.
این روانپزشک با تاکید بر اینکه برای کنترل خشم باید از کنترل بر نشانه های بدنی استفاده کنیم تصریح کرد: برای کنترل علائم برانگیختگی باید از روش های ریلکسیشن استفاده کنیم و یا استفاده از ابزارهایی مانند نفس عمیق کشیدن، آب خوردن و غیره استفاده کنیم که نتیجه آن تعلل کردن و یا وقت خریدن است برای آنکه واکنش ما خفیف تر باشد. به عنوان نمونه راه های کنترل مانند سرعت گیرهای خیابان ها عمل می کند که اگر ما با ماشین اصلا ترمز هم نکنیم باز هم باعث کم شدن سرعت ما می شوند. بنابراین هر چقدر وقت بخریم و دیرتر واکنش نشان دهیم قطعا واکنش خفبف تر است به همین دلیل گاهی گفته می شود در حین عصبانیت یکی از طرفین صحنه را ترک کند. در مرحله دوم کنترل نشانه های ذهنی است همه ی آدم ها در لحظه خشم افکار منفی دارندو هیچ کس در عصبانیت تصمیم درستی نمی گیرد به همین دلیل به زن وشوهر ها تاکید می کنیم که وقتی در شرایط عصبانیت هستند هیچ تصمیمی نگیرند.
دکتر قیومی گفت: چند مدل از افکار منفی بروز بیشتری دارند؛ یکی از آنها برچسب زدن است. گفتن کلماتی مثل: بدشنانسی، بی عرضگی، بی مسئولیتی که نوعی از افکار منفی هستند. یکی دیگر از افکار منفی بزرگ نمایی و کوچک نمایی است مثلا در شرایطی که ما عصبانی و ناراحت هستیم تمام کارهای خوب فرد را زیر سوال می بریم و تنها ایرادات فرد را بزرگ می کنیم. تعمیم دادن یکی دیگر از افکار منفی است به طور مثال با یک کار به یک نتیجه کلی می رسیم مثلا خانومی غذا را می سوزاند و مرد می گوید که تو همیشه غذا را می سوزانی؛ از طرفی بعضی اصطلاح ها افراد را عصبانی می کند مثلا طبق معمول، همیشه، هیچ وقت، هرگز، باید و نباید ها. یکی دیگر از افکار منفی،فکرخوانی هاست که باعث بروز خشم می شود.
وی با تاکید بر اینکه اصل اساسی در مسایل شناختی رفتاری و در هر موقعیتی شناختن افکار منفی است تصریح کرد: همین که بدانیم اشتباه فکر می کنیم به اصلاح رفتارمان کمک خواهد کرد و منطق که بر رفتارمان حاکم شود تصمیم گیری ها بهتر می شود. باید بدانیم وقتی فکر منفی به سراغمان می آید باید به این بیندیشیم که آیا دلایل کافی برای این فکر وجود دارد یا نه؛ یا گاهی باید این گونه فکر کنیم که این مشکل دوست ماست که با ما برای مشورت مطرح کرده است چرا که ما عموما برای دیگران توصیه های بهتری داریم! بنابراین اگر در هر موقعیتی باید به این فکر کنیم که عصبانیت و خشم تا چه میزان بر جسم و روح ما تاثیرات مخربی دارد و ارتباطات ما را دچار آسیب می کند؛ احتمالا در بروز خشم خود تعلل خواهیم کرد و بیشتر می اندیشیم.
