خودزنی اختلالی پیچیده در حال رشد

خودزنی1، آسیب یا ضربه به خود2 و یا به عبارتی جرح خویشتن3 نوعی خودآزاری4 محسوب می شود.
 

زمانی رخ می دهد که فرد عمداْ و مکرراْ به شکل بی هدف به خود ضربه می‌زند اما به شکلی آسیب نمی رساند که منجر به مرگ شود.

شایع ترین روش‌های ضربه زدن عبارتند از:
بریدن پوست 90تا70 درصد
ضربه زدن به ناحیه سر 44 تا21درصد
سوزاندن 35تا 31 درصد
دیگر اشکال خود زنی شامل خراشیدن بیش از حد طوری که به خونریزی منجر شود، سوراخ کردن بدن با اشیاء، خود مشغولی با این گونه اعمال ، فرو کردن اشیاء در قسمت های از بدن مانند دهان، گوش، چشم و بینی، نوشیدن چیزهایی مضر (مانند سفید کننده یا مواد شوینده) و شکستن استخوان که به شکل هدفمند انجام می شود. [1]

بسیاری از کسانی که اقدام به خود - زنی غیر خودکشی non-suicidal self-injury (NSSI) می‌کنند به روش‌های گوناگون به خود آسیب می‌رسانند.

شیوع این اختلال به چه میزان است؟
تحقیقات نشان می‌دهد که خودزنی در ایالات متحده تقریباْ در 4 درصد بزرگسالان اتفاق می‌افتد. این میزان در میان نوجوانان بیشتر هم است و به نظر می‌رسد در حال افزایش است. تقریباْ 15 درصد از نوجوانان نوعی از انواع خود زنی را گزارش کرده اند.

مطالعات نشان می دهد که بیشترین خطر در بین دانشجویان دانشگاه است، در حدود 17٪ -35 ٪. [2]

دلیل خودزنی چیست؟
افرادی که اقدام به خود-زنی می کنند گزارش کردند وقتی که بیش یا کمتر از حد تحریک (هیجانی - کسلی) می شوند معمولا از درون احساس خالی شدن به آنها دست می دهد، قادر به ابراز احساساتشان نیستند، تنها هستند، دیگران آنها را درک نمی کنند و ازایجاد روابط صمیمانه و پذیرش مسئولیت های بزرکسالان می ترسند. خود –زنی برای این کونه افراد راهی است برای مقابله با احساسات سخت و دردناک و تلاشی است برای رهایی از اینگونه احساسات ، اما در کل اقدام برای خود کشی محسوب نمی شود. نوعی رهایی موقتی است که اگر به شیوه صحیحی درمان نشود، فرد در یک چرخه خود-تخریبی که معمولا گسترش نیز می یابد گرفتار می شود. همچنین زمانی که فرد به سایر امور زندگی خود کنترلی ندارد کنترل به بدن از طریق خود - زنی یک نوع راه حل محسوب می شود. بسیاری از کسانی که به این رفتار اقدام کرده اند دارای اختلال خوردن نیزبوده اند.

شخص از طریق خود –زنی اهداف زیر را دنبال می کند:
• از احساس منفی یا وضعیت ذهنی که درآن قرار دارد رهایی یابد
• یک مشکل بین فردی ، مانند اختلاف نظر با یک دوست یا مشکل با معشوق را حل کند
• با یک مشکل درونی شخصی مانند خستگی مقابله کند
• درخود احساس مثبت ایجاد کند[3]

علائم هشدار دهنده
نشانه های هشدار دهنده مبنی بر اینکه شخصی ممکن است صدمه ای وارد کند، عبارتند از:
• آسیب های مکرر بی دلیل، مانند بریدن و سوزاندن،
• عزت نفس پایین
• ناتوان از کنترل احساسات
• مشکلات ارتباطی یا اجتناب از ایجاد روابط، و
• عملکرد ضعیف در محل کار، مدرسه یا خانه.

افراد آسیب زننده معمولاْ تلاش می کنند نشانه های مانند کبودی ، چین و چروک یا زخم ها را با لباس بپوشانند و ممکن است در فصل گرما لباس های متناسب با فصل نپوشند مثلا در جاهایی که لباس آستین کوتاه و شلوارک می پوشیدن آستین بلند و شلوار بپوشند. اگرهم به علایم خود –زنی پی برده شود، شخص معمولاْ بهانه هایی برای رفتارش (به عنوان مثال " افتادم " یا "گربه چنگ انداخته") دارد.

تشخیص
تشخیص افرادی که اقدام به خود- زنی می کنند بر عهده روانپزشک متخصص است. خود زنی ممکن است نشانه ی از دیگر اختلالات روانی مانند:اختلالات شخصیت مخصوصاْ اختلال شحصیت مرزی،اختلال دو قطبی،(افسردگی شیدایی) ،افسردگی اساسی، اختلالات استرسی(مخصوصاٌ وسواس فکری –عملی)و اختلال روانپریشی مانند اسکیزونیا باشد.

معیارهای تشخیصی خود-رنی که هدف آن خود کشی نیست
• صدمات عمدی خود-زنی به سطح بدن با هدف آسیب فیزیکی، اما بدون قصد خودکشی برای 5 روز یا بیشتر در سال گذشته؛
• شخص حداقل برای یکی از دلایل زیر خود- زنی می کند:
-1 برای رفع افکار یا احساسات منفی
-2. برای حل مشکل بین فردی، یا
-3. برای ایجاد احساسات مثبت

• قبل از رفتار، شخص یکی از موارد زیر را تجربه می کند:
1. – مشکلات بین فردی یا احساسات و افکار منفی (از جمله افسردگی، اضطراب)
- 2اشتغال ذهنی با خود-زنی که به سختی می تواند دربرابر آن مقاومت کند
3. – مکرراْ می خواهد به حودش صدمه بزند

• رفتار های که از دید جامعه قابل پذیرش نیست (سوراخ کردن بدن، خال کوبی ، کندن پوست دور ناخن و کندن ناخن)
• شخص به طور قابل ملاحظه ای از رفتارهایش ناراحت است
• رفتاری که با دیگر بیماریهای روانی، رشدی و یا سایر بیماریهای پزشکی قابل توجیح نیست. خود-زنی و خود کشی رابطه بین خود- زنی با خودکشی پیچیده است. در حالی که افراد خود-زن غیر خودکشی کننده قصد این را ندارند که واقعاْ خودکشی کنند، آنان ممکن است ناخواسته بیشتز از آنچه که هدفشان هست آسیب ببینند، دراثراین اقدامشان بطور نا خواسته دچارعوارض پزشکی یا مرگ شوند. در موارد شدید یا طولانی، فرد خود- زنی کننده، ممکن است دیگر نتواند بر رفتارش کنترل داشته باشد در نتیجه به دلیل ماهیت اعتیادآور آن ناامید شود، که در نهایت ممکن است به خودکشی واقعی ختم شود.

درمان
اگر فرد علایم و نشانه های خود-زنی را نشان می دهد،یک متخصص بهداشت روانی که تخصصی در این مورد دارد ضرورت دارد که با او مشاوره کند. در گام اول یک ارزشیابی و سنجش به عمل می آید و سپس یک دوره درمانی در جهت پیشگیری از سیکل خود –تخریبی به شکل پیوسته توصیه می شود. گزینه های درمان خود-زنی شامل درمان سرپایی و بستری در بیمازستان ( 6 تا12 ساعت در روز )است، هنگامی که رفتارها با زندگی روزمره، مانند اشتغال و روابط، و سلامت یا تهدید کننده زندگی تداخل می کنند، یک برنامه بیمارستانی ویژه خود-زنی توسط کارکنان با تجربه دوره دیده توصیه می شود. درمان موثر خود-زنی معمولاْ ترکیبی از دارو درمانی، درمان شناختی / رفتاری و درمان بین فردی است که با دیگر خدمات درمانی مورد نیاز تکمیل تر می‌شود.

• داروها اغلب برای درمان افسردگی، اضطراب، رفتارهای وسواسی-اجباری و افکار وسواسی که سبب آسیب می شوند مفید هستند.

• درمان شناختی / رفتاری به افراد کمک می کند تا افکار و رفتار خود - تخربی را درک و مدیریت کنند. پایبندی به قراردادها، مطالعه مجلات و گزارشهای رفتاری ابزارهای مفید برای کسب خود کنترلی هستند.

• درمان میان فردی به افراد در ایجاد بینش و مهارت درجهت توسعه و حفظ روابط کمک می کند. خدمات مربوط به اختلالات خوردن، سوء مصرف الکل و مواد مخدر، ضربه ها، آزار ها و خانواده درمانی باید بر حسب نیاز به آسانی در دسترس باشد.

دوره های درمان موفق عبارتند از:
• مشارکت فعال و تعهد فرد نسبت به درمان ،
• برنامه های پس از مراقبت، که شامل حمایت از مهارت ها و رفتارهای جدید خود-مدیریتی که فرد کسب کرده است، و
• همکاری بین همه متخصصان درگیر (پزشکی و غیره).

دکتر عبدااله علیزاده-PhD
روانشناسی بالینی

sources [1] Selby, E. A., Kranzler, A., Fehling, K. B., & Panza, E.
(2015). Nonsuicidal self-injury disorder: The path to diagnostic validity and final obstacles. Clinical Psychology Review, 3879-91. doi: 10.1016/j.cpr.2015.03.003

[2] Kerr, P. L., Muehlenkamp, J. J., & Turner, J. M. (2010). Nonsuicidal self-injury: A review of current research for family medicine and primary care physicians. Journal of the American Board of Family Medicine 23(2), 240-259. http://www.jabfm.org/content/23/2/240.full

[3] American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders: DSM-5. Washington, D.C: American Psychiatric Publishing. ISBN 978-0890425558.