درباره اتانازی چه می دانید؟

انواع اتانازی
اتانازی فعال داوطلبانه:
 تزریق عامدانه دارو یا اقدامات ديگر که منجر به مرگ بیمار شود. این عمل طبق تقاضای صریح بیمار و با رضایت کاملاً آگاهانه وی انجام می شود. نکته مهم در این حالت این است که تصمیم و تمایل پزشک و بیمار – هر دو– در جهت خاتمه دادن به زندگی بیمار است. در اتانازی فعال داوطلبانه 2 شرط بسیار مهم است؛ 1- تصمیم خود بیمار 2 – درد و رنج غیرقابل تحمل و بدون امید به بهبودی
 
اتانازی فعال غیرداوطلبانه:
تزریق عامدانه دارو یا اقدامات دیگری که منجر به مرگ بیمار شود. در این حالت، بیمار صلاحیت تصمیم گیری( اهلیت یا صلاحیت قانونی) را ندارد و از لحاظ روانی قادر به درخواست واضح برای این عمل نیست.
 
اتانازی فعال اجباری:
تزریق عامدانه دارو یا اقدامات ديگر که سبب مرگ بیمار شود. در این حالت، بیمار صلاحیت تصمیم گیری را داراست و هیچگونه درخواست صریح برای این عمل نداشته است. این حالت را مجموع اخلاقیون، جایز نمی دانند و قتل شمرده می شود.

اتانازی غیرفعال:
عدم شروع درمان یا قطع درمان هایی که برای حفظ حیات بیمار لازم است. البته این نوع اتانازی میتواند داوطلبانه( طبق درخواست بیمار) یا غیرداوطلبانه( هنگامی که بیمار صلاحیت تصمیم گیری ندارد) باشد. این نوع اتانازی معمولاً به صورت مستقیم، مثل تجویز دارو یا هر اقدام دیگری نیست.

اتانازی غیرفعال داوطلبانه:
بیمار درمان خود را رد می کند تا در مرگش تسریع شود. به عبارت ديگر، بیمار از همان آغاز از پذیرش درمان سر باز می زند. این نوع اتانازی معمولاً در خصوص بیمارانی بکار گرفته می شود که وضعیت بسیار وخیمی دارند و پزشکان هم مطمئن اند که درمان آن ها میسر نیست؛ بنابراین درمان را قطع نموده و بیمار را از موادغذایی یا دارو محروم می کنند یا چنانچه بیمار در سیر بیماری اش، دچار عفونتی شود، درمانی برای عفونت او شروع نمی شود.
 
اتانازی غیرمستقیم:
در این وضعیت ضددردهای مخدر یا داروهای ديگر برای کاهش درد بیمار تجویز می شود ولی پیامد عرضی آن، قطع سیستم تنفسی بیمار است( داروهای ضددرد مخدر چنانچه با دوز بالا تجویز شوند، مرکز تنفسی را مهار می کنند) که منجر به مرگ بیمار می شود. این نوع اتانازی با قصد عامدانه انجام نمی شود ولی پیامد عرضی آن مرگ بیمار است.


خودکشی با همکاری پزشک:
در این وضعیت، پزشک ها داروها یا اقدامات دیگر را برای بیمار فراهم می کنند؛ با توجه به اینکه آن ها می دانند قصد بیمار خود‌کشی است.

روش‌های انجام اتانازی
از روش‌های کمک به مرگ بیمار می‌توان به قطع سرم و تغذیه وریدی یا قطع دستگاه درمانی، توقف روند درمان، جدا کردن فرد از دستگاه، قطع اکسیژن بیمار، قطع روند دیالیز و تزریق یا دادن داروهای مسکن یا آرامبخش با دوز بالا برای کاهش هوشیاری بیماری و تسریع مرگ او اشاره کرد. اتانازی به دو روش مستقیم و غیر مستقیم تقسیم می‌شود.

در روش غیر مستقیم پزشک دارویی را با دوز بالا برای بیمار تجویز می‌کند و بیمار با آگاهی و اختیار خود آن را مصرف می‌کند و به سمت مرگ می‌رود. روش مستقیم معمولا زمانی انجام می‌شود که بیمار هیچ گونه توانایی در انجام هیچ کاری ندارد مانند افرادی که به طور کامل فلج هستند. در این روش پرستار یا پزشک عامل مرگ هستند و مثلا داروهای کشنده به بیمار تزریق می‌کنند و یا او را از دستگاه‌های حمایتی اعضای حیاتی بدن جدا می‌کنند. این روش برخی موارد بدون اطلاع بیمار انجام می‌شود.
 

اتانازی، قتل یا خودکشی؟
کسی که مرتکب به قتل می‌شود، به نیت آسیب زدن به فرد دیگر یا به دست آوردن منافعی این اقدام را انجام می‌دهد ولی پزشکی که طبق اصول، به مرگ بیمار کمک می‌کند نیت شومی ندارد، بلکه صرفا می‌خواهد در جهت آسایش بیشتر بیمار دست به این عمل بزند. از نظر ادیان آسمانی، اتانازی مورد قبول نیست، در واقع به عنوان اقدامی برای کمک به خودکشی فرد در نظر گرفته می‌شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در زمینه خودکشی کلیک کنید.  

 

بسیار مشاهده شده است که اشخاص به بیماری های لاعلاجی مبتلا و متحمل رنج بسیار می شوند و از آنجاکه علاجی در میان نیست و چیزی جز مرگ نصیب بیمار نمی شود، این سوال پیش می آید که آیا بیمار حق انتخاب مرگ شیرین، مرگ خودخواسته یا اتانازی را دارد ! برای محق دانستن اشخاص در استفاده از حق مرگ شیرین، قوانین حقوقی لازم است و عموما به رسمیت شمردن این حق، ریشه در عقاید و گرایشات مذهبی دارد. برای مثال مرگ در تمام ادیان حق است اما خودکشی از منظر دین در دایره گناهان نابخشودنی است اما این نگاه بیشتر جنبه اخلاقی دارد و در عالم حقوق راهی ندارد. علاوه بر گرایشات عقیدتی، اتانازی بخشِ مهمی در اخلاق پزشکی است و تاثیر فرهنگی و اجتماعی آن بسیار خواهد بود.

تزریق عامدانه دارو یا اقدامات ديگر که سبب مرگ بیمار شود. در این حالت، بیمار صلاحیت تصمیم گیری را داراست و هیچگونه درخواست صریح برای این عمل نداشته است. این حالت را مجموع اخلاقیون، جایز نمی دانند و قتل شمرده می شود.

 موافقان و مخالفان این پدیده، استدلال هایی دارند که در ادامه بیان می شود.
 

رویکرد موافقان و مخالفان اتانازی
از آنجاکه اتانازی از بحث برانگیزترین مباحث روز دنیا است بررسی استدلال های می تواند در اتخاد تصمیم و به رسمیت شمردن این حق، راهگشا باشد.

موافقان این حق معتقد هستند که بازدهی افرادی که مبتلا به بیماری لاعلاج و متحمل درد شدید هستند، در همه زمینه ها کاهش و در مواقعی منفی می گردد و به نوعی کادر درمان و جامعه، محکوم به ارایه خدمات بی اثر و پرهزینه می باشد. بنابراین اتانازی می تواند راهکاری برای تعدیل این خدمات و رهایی بیمار از درد و رنج باشد.

مخالفت با اتانازی یا قتل ترحم آمیز
مخالفان معتقدند زمانی که مریض در حال درد کشیدن است، ناامید و خسته بوده و در صورتی که تصمیم گیری را به عهده خودش بگذارید، درحالی که امکانات مالی و حمایتی برای او فراهم نباشد، مسلما بهترین تصمیم را مرگ می‌بیند. نکته‌ای که باید به آن توجه داشت این است که بعد از مرگ امکان تجدید نظر وجود ندارد. وظیفه پزشک همراه بودن با بیمار در فراز و نشیب‌های مراحل مختلف بیماری است. حتی زمانی که تیم پزشکی نسبت به درمان بیمار قطع امید می‌کند، باید در گذر از این مرحله به بیمار کمک کرد تا با استفاده از روش‌های درمانی، التیامی برای رنج‌های او فراهم شود. شاید در آینده نزدیک امکان درمان وجود نداشته باشد ولی می‌توان شرایطی را فراهم کرد که تا حد ممکن آرامش نسبی برای او ایجاد شود و درد و رنجش کاهش یابد.

مخالفان این حق معتقد  هستند که مرگ و تحقق آن از حیطه اختیارات انسانی فراتر است و با تنفیذ این اختیار، چرخه طبیعی دچار اخلال می شود و پیامدهای جبران ناپذیری دارد. از سویی دیگر ناعلاجی بیماری را نمی توان به قطعیت بیان کرد چراکه خیلی از بیماری هایی که امروزه به راحتی درمان می شوند، در گذشته لاعلاج محسوب می شدند و نمی توان به قطعیت گفت بیمار مبتلا به بیماری ناعلاج است و از درمان او قطع امید کرد. مضافا نمی توان به قطعیت رسید که آیا مرگ بهترین انتخاب بیمار است خیر !

تعریف حقوقی اتانازی عبارتست از فعل یا ترک فعل  از سوی شخصی که مسئولیت درمان بیماری را داشته و منجر به مرگ بدون درد و آرام بیمار می شود و با فرض جرم انگاشتن آن، متشکل از سه رکن قانونی، مادی و روانی است.

عنصر قانونی آن مباشرت یا معاونت مسئول درمان است.

عنصر مادی آن عبارتست از فعل یا ترک فعلی که عموما با تزریق دوز بالای داروی آرامبخش و قطع دستگاه های درمانی محقق می شود.
عنصر روانی آن عبارتست از کاهش درد و وجود انگیزه ایی شرافتمدانه . هرچند آن انگیزه،  منجر به مرگ می شود اما عنصر روانی آن مبتنی بر خیرخواهی و با حسن نیت است.

شاید تصور شود اتانازی با اصل آزادی اراده اشخاص در قانون همخوانی دارد اما لازم است به این نکته توجه کرد که این اصل در امور قراردادی جاری است و توافقات متضاد با نظم عمومی و اخلاق حسنه، ممنوعیت دارد.
اتانازی در ایران مبنای قانونی و شرعی ندارد چراکه در نظم عمومی، اخلاق حسنه و گرایشات عقیدتی اخلال ایجاد می کند و ممنوع اعلام شده است.
 

رویکرد کشورها به اتانازی

در اسلام زندگی انسان به‌قدری ارزش دارد که قرآن کریم نجات جان یک انسان را با نجات جان تمامی انسان‌ها برابر می‌داند. از سوی دیگر، در این مکتب الهی زندگی افراد متعلق به آن‌ها نبوده و جان انسان به‌عنوان امانتی الهی قلمداد می‌شود که حفظ آن از واجبات غیر قابل انکار است. از جمله مواردی که اخلاق پزشکی در دنیای مدرن با آن رو به رو شده است، مسأله‌ خودکشی با همکاری پزشک و اتانازی (Euthanasia) یا همکاری آگاهانه با بیمار در پایان بخشیدن به زندگی پر درد و رنج وی است.

از نظر دین اسلام، اتانازی مورد قبول نیست. جسم انسان، امانتی در دست انسان است و وی باید هرکاری برای حفظ این بدن انجام دهد و حتی در صورت امتناع، پزشک نمی تواند به زور او را درمان کند. در یهودیت و مسیحیت هم این عمل پذیرفته نیست و تنها در ادیان آسیایی ای مانند بودائیسم، شینتوئیسم و کنفسیویسم پذيرفته شده است.

از نظر طرفداران آزادی، اتانازی، انتخاب زمان و شیوه مرگ همه من جمله حقوق انسانی است و سبب کاهش رنج بیماران رو به مرگ هم می شود. مخالفین اتانازی اینگونه استدلال می کنند که خودمختاری و ازادی فردی محدود بوده و حق تصمیم گیری فردی نباید ملاک اتانازی به جامعه تعمیم داده شود چرا‌که پذیرش این مسأله امکان دارد باعث افزایش قتل های سفارشی در جامعه شود.همه از روی دلسوزی این کار را انجام نمی دهند و تنها گروهی داوطلبانه انجام انرا می پذیرند.

کشورهای محدودی وجود دارند که این پدیده را قانونی، می دانند. سوئیس اولین کشوری بود که این حق را برای تبعه خود و خارجیان تحت درمان در سوئیس، به رسمیت شناخت.

در حال حاضر سوئیس، سوئد،هلند، بلژیک و برخی از استانهای امریکا و کانادا آن را به رسمیت می شناسند.

 

 
 منابع:
بیتوته
مطلبی از  مریم مهردوست در وبگاه اندیشه