برای کودک از زیبایی‌های عاشورا بگوییم

دادن پاسخ صحیح به این سوالات یکی از قدم‌های مهم در تقویت جنبه دینداری فرزندمان است. کودکانی که از سنین پایین به طور صحیح با فلسفه قیام عاشورا آشنا می‌شوند، در بزرگسالی نیز شور و شعور حسینی را در کنار هم در زندگی خود به صورت عملی به کار می‌برند.

در این گزارش از مجموع پاسخ‌های رایج و یکسان روان‌شناسان تربیتی به موضوع « سوالات مذهبی کودکان»، مطالبی جمع‌آوری شده است که دانستن آنها راه صحیح پاسخگویی به کنجکاوی‌ها و آگاهی‌های کودکان در زمینه مذهبی و دینی به خصوص در این ایام محرم را در اختیار خواننده قرار می‌دهد.


چرا کودکان سوال می‌پرسند؟
اول از همه باید بدانیم که اگر کودک ما سوالی می‌پرسد که پاسخ آن بدیهی است یا سوالی است که هیچگاه به ذهن ما نرسیده است، دلیل نمی‌شود که از جای نامناسبی با آن شبهه و سوال روبه‌رو شده باشد. پس به جای پاسخ دادن سوال او با سوالهایی مثل « از کی شنیدی؟»، « کی همچین چیزی بهت گفته؟» « دیگه نبینم تکرار کنی‌ها! حرف بدیه!» ریشه کنجکاوی کودک را نخشکانید.

کودکان به یک دلیل ساده سوال می‌پرسند: « آنها نمی‌دانند» و در نظرشان والدین همه چیز را می‌دانند. پس قبل از اینکه جایگاه خود را به عنوان منبع موثق پاسخ سوال کودک از دست بدهید، در برابر هر سوالی، حتی سوالی که پرسیدن آن برای شما یک تابو به حساب می‌آی،د به خودتان تاکید کنید که:« او فقط یک کودک است و نمی‌داند»

همچنین یادمان باشد که کودکان عمدتا به چهار دلیل «شناخت»، «کنجکاوی»، « دیدن تضادها»و « تعارض» سوال می‌پرسند. پیدا کردن دلیل سوال کودک در هرکدام از این شاخه‌ها پاسخگویی به او را راحت‌تر می‌کند.

چرا امام حسین(ع) شهید شد؟
کودکان هرچقدر در سنین کمتری باشند قدرت تفکر انتزاعی کمتری دارند. پس شرح فلسفی و یا معنوی علت شهادت امام حسین(ع) برای سنین پیش از بلوغ راهگشا نیست. بهتر است پاسخ این سوال با چند کلیدواژه قابل درک و تصور مثل « ظلم»، «خوبی»، «آدم‌های بد»، «آدم‌های خوب» و... برای کودک توضیح داده بشود. یکی از رایج‌ترین پاسخ‌ها به این سوال می‌تواند این باشد: « چون امام حسین(ع) آدم خوبی بود و مردم را به انجام کارهای خوب دعوت می‌کرد. مردم هم ایشان را دوست داشتند. اما آدم‌های بد از این موضوع ناراحت بودند. برای همین نقشه کشیدند و امام حسین(ع) را شهید کردند.»

چرا در هیئت گریه می‌کنیم؟
پاسخ این سوال نیز با ملموس و عینی کردن یکی از فقدان‌هایی که کودک تجربه کرده است میسر است. مثلا ممکن است فرزند ما پدربزرگ یا مادربزرگ خود را از دست داده باشد. یا در مراسم فوت یکی از نزدیگان شرکت کرده باشد و گریه اطرافیان را دیده باشد. با مثال زدن از این ماجرا می‌شود اینگونه به کودک پاسخ داد: «یادت هست بابابزرگ رفت پیش خدا ما چقدر ناراحت بودیم و گریه کردیم؟ چون دلمان برایش تنگ می‌شد. الان هم برای امام حسین(ع) گریه می‌کنیم چون او آدم خیلی خوبی بود و از اینکه آدم‌های بد او را شهید کردند، ناراحتیم»

گریه بر امام حسین(ع) ثواب بسیار زیادی دارد. اما باید حواسمان باشد که مجالس با روضه‌های سنگین، با جمعیت گریه‌کننده بسیار و یا گریه زیاد و مداوم والدین و اطرافیان در هیئت‌ها و مراسم‌ها برای کودک مناسب نیست. اگر در مراسمی با حضور کودک خود شرکت می‌کنیم فضای روضه‌خوانی و گریه کردن بر امام حسین(ع) نیز باید آرام و در توان تحمل کودک باشد.

چرا خدا به امام حسین(ع) کمک نکرد؟
هرچقدر سن کودک بالاتر برود سوالات او هم پیچیده‌تر می‌شود. اگر کودک ما اول از همه خدا را با جنبه رحمانیت و مهربانی خود شناخته باشد، در برابر این پاسخ که « ظالمینی که از خوبی و گرایش مردم به امام حسین(ع) ناراضی بودند، او را به شهادت رساندند» ممکن است بپرسد: « وقتی امام حسین(ع) بنده خوب خدا بود، چرا خدا به او کمک نکرد و اینهمه در کربلا سختی کشید؟»

وقتی کودکی این سوال را می‌پرسد آمادگی دارد که کمی از فلسفه قیام عاشورا را برای او عمیق‌تر بازگویی کنیم. توضیح گزاره‌هایی مثل « ماندگار شدن خوبی و رسوا شدن ظلم در تاریخ»، « نشان دادن این موضوع به مردم که راه امام حسین(ع) درست است و مخالفین او ظالم و ستمگر هستند»، « تلاش امام برای شناساندن دینداری درست در برابر دنیادوستی دشمنان به مردم» گزاره‌هایی است که می‌توان آنها را با توجه به سن و شناختی که از کودک خود داریم در قالب کلمات مناسب بیاوریم و درباره آن با کودک گپ و گفت کنیم.

 

از «ما رایت الا جمیلا» بگویید
مهم است که عقاید مذهبی ما به خصوص واقعه عاشورا که در آن موضوع ظلم به اهل بیت(ع)، شهادت مظلومانه و سختی کشیدن آنان برجسته است باعث ترس، اضطراب کودک نشود. اگر در ترسیم واقعه عاشورا برای کودکان این نکات ظریف رعایت نشود، هم باعث فهم نادرست از این پایه عقیده شیعی در کودک و هم شاید موجب فاصله گرفتن او از روزهای محرم می‌شود.

حضرت زینب(س) در جمله معروف خود بعد از واقعه عاشورا گفتند که از این روز به جز زیبایی ندیدند. ما نیز می‌توانیم زیبایی‌های واقعه کربلا را به زبان کودکانه در ذهن فرزند خود بنشانیم. مثل گفتن از تعداد کم یاران امام حسین(ع) در برابر دشمن که چون ایشان را دوست داشتند و راه ایشان را قبول داشتند حاضر شدند کنار ایشان بمانند. یا داستان توبه حربن یزید، که بالاخره راه درست را پیدا کرد و از لشکر دشمن به جمع یاران امام آمد. برای کودکان بگوییم که امام حسین(ع) و یارانش اگرچه سختی زیادی کشیدند و شهید شدند، اما همگی در بهشت از نزدیکان و دوستان خدا هستند و خدا آنها را به طور خاص و ویژه دوست دارد. پس هر سختی کشیدنی بد نیست و اگر سختی کشیدن در راه خدا باشد، بعد از آن آرامش و شاد شدن دل است.