نگاهی بیست ساله به مهاجرت نخبگان

مدیر رصدخانه مهاجرت ایران گفت: بدترین رتبه فرار مغزها در ایران مربوط به سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ بوده، به گونه‌ای که ایران در سال ۲۰۱۰ در میان ۱۷۳ کشور رتبه چهل و ششم را داشته است که وارد وضعیت قرمز و هشدار شده بود.
به گزارش ایسنا، بهرام صلواتی امروز در نشست تخصصی وضعیت‌شناسی تحصیلکردگان ایرانی در چرخه مهاجرت که به صورت آنلاین در محل مؤسسه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم برگزار شد، با اشاره به روند جا به جایی‌های تحصیلی (Student Mobility) در جهان، افزود: جمعیت دانشجویان بین‌المللی در جهان در طول ۲۰ سال، سه برابر شده است. تعداد دانشجویان بین‌المللی ۶.۳ میلیون نفر است که ۲.۵ درصد جمعیت دانشجویی جهان را شامل می‌شود.
وی کشورهای امریکا، بریتانیا، استرالیا، آلمان، کانادا، فرانسه، ژاپن، چین، ترکیه و هند را از جمله کشورهای پذیرنده و ارسال دانشجویان بین‌المللی دانست و ادامه داد: کشورهای امریکا، استرالیا، بریتانیا، آلمان، روسیه، کانادا، فرانسه، امارات متحده عربی، ژاپن و چین ۱۰ کشور اصلی میزبان دانشجویان بین‌المللی در سال ۲۰۱۹ هستند.
صلواتی ادامه داد: کشورهای چین، هند، ویتنام، آلمان، فرانسه، امریکا، کره جنوبی، نپال، قزاقستان و برزیل از کشورهای اصلی مبدا دانشجویان در سال ۲۰۱۹ هستند و به زودی کشورهای حاشیه خلیج فارس به این کشورها اضافه خواهند شد.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران رتبه دانشجو فرستی ایران در سال ۲۰۰۰ را ۲۶ جهان اعلام کرد و ادامه داد: از سال ۲۰۰۰ تا سال ۲۰۰۴ رتبه ایران در شاخص دانشجو فرستی روند افزایشی داشت، به گونه‌ای که در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ رتبه ایران به ۲۹ رسید و از این سال رتبه ایران روند کاهشی یافت، به گونه‌ای که در سال ۲۰۱۲ به رتبه ۱۱ دست یافتیم.
وی ادامه داد: این روند از سال ۲۰۱۳ مجددا روند افزایشی در پیش گرفت و اکنون رتبه ایران در این شاخص به ۱۷ جهانی رسیده است.
صلواتی، سن خروج رتبه‌های برتر ۴ گروه آزمون سراسری ریاضی، علوم تجربی، علوم انسانی و هنر را ۲۳ سال عنوان کرد و افزود: این در حالی است که بر اساس محاسبات آمار یونسکو و بانک جهانی در سال ۲۰۲۲، برای هر فرد در مدت ۲۳ سال حدود ۴۵ هزار دلار هزینه می‌شود.
وی بی‌ثباتی اقتصادی و فضای کسب و کار، کاهش ارزش پول ملی و تورم، بیکاری و رشد اقتصادی پایین، تحریم‌های بین‌المللی، تضعیف چشم انداز و جاذبه سرزمینی، جاذبه‌های سرمایه‌گذاری کشورها، پرداخت‌های دستمزد بالا به نسبت ریال را از عوامل مهاجرت عام نیروی انسانی و سرمایه ذکر کرد و ادامه داد: میل به مهاجرت در میان دانشجویان و فارغ‌التحصیلان، پزشکان و پرستاران و کارآفرینان و مدیران ارشد به ترتیب ۶۷ درصد، ۵۴ درصد و ۷۰ درصد است.
به گفته وی ۵۰ درصد از دانشجویان و فارغ التحصیلان، ۲۴ درصد از پزشکان و پرستاران و ۴۸ درصد از کارآفرینان و مدیران ارشد تصمیم به مهاجرت دارند.
مدیر رصدخانه مهاجرت ایران همچنین به وضعیت ایران در زیر شاخص "فرار مغزها" اشاره کرد و با بیان اینکه رتبه ایران در زیر شاخص فرار مغزها در شاخص شکنندگی سرزمینی، فراز و فرودهایی داشته است،‌ اظهار کرد: بدترین رتبه فرار مغزها در ایران مربوط به سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۲ بوده، به گونه‌ای که ایران در سال ۲۰۱۰ در میان ۱۷۳ کشور رتبه چهل و ششم را داشته است که وارد وضعیت قرمز و هشدار شده بود.
وی اضافه کرد: رتبه ایران در بازه ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ وضعیت نسبتا پایداری داشته و ۲۱ رتبه ارتقا یافته است، ضمن آنکه محدودیت‌های دولت ترامپ و شیوع کرونا و محدودیت‌های جابجایی‌های بین‌المللی را می‌بایست در بازه ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ در نظر گرفت.