تقویت مهارت تاب‌آوری شرط مدیریت بحران
اکرم شاهد
ما نیز در وقایعی مثل جنگ، زلزله، سیل و یا حتی فوت یکی از نزدیکان و دیگر اتفاق‌های خانوادگی یاد گرفته‌ایم که با حضور و امداد و کمک‌رسانی به افراد آسیب‌دیده دردی از آن‌ها را دوا کنیم.
در واقع ماهیت حل یک بحران در ذهن ما یعنی همین دور هم جمع شدن و کمک دادن‌های مالی، روحی، جسمی و... .
اما این روزها دقیقاً همه ما با بحرانی روبه‌رو شده‌ایم که نخستین گام برای توقف و حل آن، فاصله‌گذاری اجتماعی، قرنطینه خانگی و در خانه ماندن است.
ویروس کویید۱۹ یا همان کرونا که به بیماری حاد تنفسی نیز معنا میشود، بحران جدید و متفاوتی است که جدای از آمار و ارقام مبتلایان و متوفیان جهانی آن که حجم زیادی از افراد را دچار استرس، شوک و احساس خود بیمارپنداری کرده، از نظر بهداشت روان نیز هر کدام از افراد جامعه را به طریقی درگیر کرده است.
در این بحران ما دیگر حق دور هم جمع شدن، یکدیگر را در آغوش گرفتن و دلداری دادن، حق ارتباطات اولیه اجتماعی خارج از خانه و خیلی از حقوق ساده و بدیهی که تحمل شرایط فعلی را برایمان ساده‌تر کند نداریم و از آن طرف کلی وظایف و قوانین و چارچوب و باید و نبایدها نیز به ما تحمیل شده است. موضوعاتی همچون در خانه ماندن، مرتب دست‌ها را شستن، در بیرون ماسک و دستکش استفاده کردن، وسایل را ضدعفونی کردن و... که کنار آمدن با همه این‌ها و راحت‌تر طی کردن شرایط فعلی به میزان تاب‌آوری افراد مربوط میشود.
تاب‌آوری معادل واژه انگلیسی Resiliency است. در فرهنگ لغت، این کلمه، خاصیت کشسانی، بازگشت‌پذیری و ارتجاعی معنا شده است، ولی در متون بهداشت روانی تاب‌آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهای زندگی روزانه است.
تاب‌آوری، استرس را محدود نمی‌کند، مشکلات زندگی را پاک نمی‌کند، بلکه به افراد قدرت می‌دهد تا با مشکلات پیش رو مقابله سالم داشته باشند، بر سختی‌ها فائق آیند و با جریان زندگی حرکت کنند. برخی افراد به طور طبیعی دارای این ویژگی هستند، اما خبر خوب این است که این ویژگی در انحصار عده‌ای معدود نیست و به نظر متخصصان، سایر افراد نیز قادرند تاب‌آوری را بیاموزند و آن را ارتقا دهند.
به بیان دیگر فرد تاب‌آور یعنی کسی که در برقراری تعادل زیستی- روانی در شرایط دشوار، توانمند است.
از دیدگاه روانشناسی، افراد تاب‌آور پنج ویژگی اصلی دارند:
۱) احساس ارزشمندی:
پذیرفتن خود به عنوان فردی ارزشمند و احترام قائل شدن برای خود و توانایی‌هایشان.
۲) مهارت در حل مسئله:
افراد تاب‌آور ذهنیتی تحلیلی- انتقادی نسبت به توانایی‌های خود و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف‌پذیر هستند و توانایی شگفت‌انگیزی درباره پیدا کردن راه حل‌های مختلف درباره یک موقعیت یا مسئله خاص دارند.
۳) کفایت اجتماعی:
این دسته از افراد مهارتهای ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموخته‌اند. آن‌ها می‌توانند در شرایط سخت هم شوخ‌طبعی خودشان را حفظ کنند، می‌توانند با دیگران صمیمی شوند و در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم‌ها می‌توانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی برایشان حرف می‌زنید خوب گوش می‌دهند و خودشان را جای شما می‌گذارند.
۴) خوش‌بینی:
اعتقاد راسخ به اینکه آینده می‌تواند بهتر باشد، احساس امید و هدفمندی و باور به اینکه می‌توانند زندگی و آینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمی‌تواند آن‌ها را متوقف سازد.
۵) همدلی:
تاب‌آورها دارای توانایی برقراری رابطه توأم با احترام متقابل با دیگران هستند که موجب به هم پیوستگی اجتماعی یعنی احساس تعلق به افراد، گروه‌ها و نهادهای اجتماعی میشود.
خلاصه تاب‌آوری در مورد کسانی به کار می‌رود که در معرض خطر قرار می‌گیرند ولی دچار اختلال‌های روانی نمی‌شوند و زندگی‌شان آنچنان مختل نمی‌شود و اگر هم بشود به سرعت به شرایط متعادل پیشین برمی‌گردند.
تاب‌آوری سبب میشود که افراد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت‌های موجود خود در دستیابی به موفقیت و رشد زندگی فردی استفاده کنند و از این چالش‌ها و آزمون‌ها به عنوان فرصتی برای توانمند کردن خود بهره گیرند و از آن‌ها سربلند بیرون آیند.
بنابراین هر کدام از ما کافی است که مقداری بیشتر با خود مهربان بوده، از نشتخوار افکار منفی دست برداشته و با پذیرش رنج جزئی از زندگی است به موهبت های فعلی خود فکرکرده و شاکر باشیم.
اکرم شاهد-کارشناسی ارشد مشاوره خانواده
در واقع ماهیت حل یک بحران در ذهن ما یعنی همین دور هم جمع شدن و کمک دادن‌های مالی، روحی، جسمی و... .
اما این روزها دقیقاً همه ما با بحرانی روبه‌رو شده‌ایم که نخستین گام برای توقف و حل آن، فاصله‌گذاری اجتماعی، قرنطینه خانگی و در خانه ماندن است.
ویروس کویید۱۹ یا همان کرونا که به بیماری حاد تنفسی نیز معنا میشود، بحران جدید و متفاوتی است که جدای از آمار و ارقام مبتلایان و متوفیان جهانی آن که حجم زیادی از افراد را دچار استرس، شوک و احساس خود بیمارپنداری کرده، از نظر بهداشت روان نیز هر کدام از افراد جامعه را به طریقی درگیر کرده است.
در این بحران ما دیگر حق دور هم جمع شدن، یکدیگر را در آغوش گرفتن و دلداری دادن، حق ارتباطات اولیه اجتماعی خارج از خانه و خیلی از حقوق ساده و بدیهی که تحمل شرایط فعلی را برایمان ساده‌تر کند نداریم و از آن طرف کلی وظایف و قوانین و چارچوب و باید و نبایدها نیز به ما تحمیل شده است. موضوعاتی همچون در خانه ماندن، مرتب دست‌ها را شستن، در بیرون ماسک و دستکش استفاده کردن، وسایل را ضدعفونی کردن و... که کنار آمدن با همه این‌ها و راحت‌تر طی کردن شرایط فعلی به میزان تاب‌آوری افراد مربوط میشود.
تاب‌آوری معادل واژه انگلیسی Resiliency است. در فرهنگ لغت، این کلمه، خاصیت کشسانی، بازگشت‌پذیری و ارتجاعی معنا شده است، ولی در متون بهداشت روانی تاب‌آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهای زندگی روزانه است.
تاب‌آوری، استرس را محدود نمی‌کند، مشکلات زندگی را پاک نمی‌کند، بلکه به افراد قدرت می‌دهد تا با مشکلات پیش رو مقابله سالم داشته باشند، بر سختی‌ها فائق آیند و با جریان زندگی حرکت کنند. برخی افراد به طور طبیعی دارای این ویژگی هستند، اما خبر خوب این است که این ویژگی در انحصار عده‌ای معدود نیست و به نظر متخصصان، سایر افراد نیز قادرند تاب‌آوری را بیاموزند و آن را ارتقا دهند.
به بیان دیگر فرد تاب‌آور یعنی کسی که در برقراری تعادل زیستی- روانی در شرایط دشوار، توانمند است.
از دیدگاه روانشناسی، افراد تاب‌آور پنج ویژگی اصلی دارند:
۱) احساس ارزشمندی:
پذیرفتن خود به عنوان فردی ارزشمند و احترام قائل شدن برای خود و توانایی‌هایشان.
۲) مهارت در حل مسئله:
افراد تاب‌آور ذهنیتی تحلیلی- انتقادی نسبت به توانایی‌های خود و شرایط موجود دارند، در مقابل شرایط مختلف انعطاف‌پذیر هستند و توانایی شگفت‌انگیزی درباره پیدا کردن راه حل‌های مختلف درباره یک موقعیت یا مسئله خاص دارند.
۳) کفایت اجتماعی:
این دسته از افراد مهارتهای ارتباط با دیگران را خیلی خوب آموخته‌اند. آن‌ها می‌توانند در شرایط سخت هم شوخ‌طبعی خودشان را حفظ کنند، می‌توانند با دیگران صمیمی شوند و در مواقع بحرانی از حمایت اجتماعی دیگران بهره ببرند؛ ضمن اینکه این گونه آدم‌ها می‌توانند سنگ صبور خوبی باشند، وقتی برایشان حرف می‌زنید خوب گوش می‌دهند و خودشان را جای شما می‌گذارند.
۴) خوش‌بینی:
اعتقاد راسخ به اینکه آینده می‌تواند بهتر باشد، احساس امید و هدفمندی و باور به اینکه می‌توانند زندگی و آینده خود را کنترل کنند و موانع احتمالی نمی‌تواند آن‌ها را متوقف سازد.
۵) همدلی:
تاب‌آورها دارای توانایی برقراری رابطه توأم با احترام متقابل با دیگران هستند که موجب به هم پیوستگی اجتماعی یعنی احساس تعلق به افراد، گروه‌ها و نهادهای اجتماعی میشود.
خلاصه تاب‌آوری در مورد کسانی به کار می‌رود که در معرض خطر قرار می‌گیرند ولی دچار اختلال‌های روانی نمی‌شوند و زندگی‌شان آنچنان مختل نمی‌شود و اگر هم بشود به سرعت به شرایط متعادل پیشین برمی‌گردند.
تاب‌آوری سبب میشود که افراد در شرایط دشوار و با وجود عوامل خطر از ظرفیت‌های موجود خود در دستیابی به موفقیت و رشد زندگی فردی استفاده کنند و از این چالش‌ها و آزمون‌ها به عنوان فرصتی برای توانمند کردن خود بهره گیرند و از آن‌ها سربلند بیرون آیند.
بنابراین هر کدام از ما کافی است که مقداری بیشتر با خود مهربان بوده، از نشتخوار افکار منفی دست برداشته و با پذیرش رنج جزئی از زندگی است به موهبت های فعلی خود فکرکرده و شاکر باشیم.
مرجع : قدس آنلاین
