تاب آوری در کودکان

نقش عوامل محیطی در شکل گیری تاب آوری کودکان و شواهد مرتبط با عوامل محیطی و تاب آوری در دو گروه اصلی طبقه بندی می شوند:

- عواملی که از کودکان در برابر اثرات منفی ناشی از سختی های محیطی محافظت می کند.
- متغیرهایی که می تواند محیط گسترده تری برای پشتیبانی از کودکان در برابر برخی از عوارض ناشی از شرایط سخت در خانه ارائه دهد.

روابط با همسالان و محیط مدرسه می تواند از کودکان در برابر مشکلات محیطی و خانوادگی پشتیبانی و حمایت کند.

این عامل در فضای بین خانواده و روابط اجتماعی قرار دارد و می تواند اثرگذار و اثرپذیر باشد. پژوهش های بسیاری، جنبه های حمایتی روابط همسالان را نشان می دهد. این جنبه ها می توانند تأثیرات قدرتمندی بر تندرستی، بهزیستی، خودانگاره، مهارت های اجتماعی، توانایی های شناختی، شرایط مدرسه و رفتارهای کودکان داشته باشند.

بر پایه بسیاری از پژوهش ها، روابط دوستانه و پذیرش همسالان، از پیامدهای منفی مرتبط با شرایط پرخطر پیشگیری می کند. همچنین روابط همسالان به تعدیل شدن اثرات مخرب و زیانبار جدایی والدین، سبک زندگی آشفته و یا ناهماهنگ کمک می کند.

در این شرایط ماندن در کنار یک شریک حمایتگر، باعث یک تغییر مشخص به سمت وضعیت بهتر می شود. بنابراین می توان گفت در ارتباط با فقر و مشکلات خانوادگی، مدرسه نقش محوری در تاب آوری کودکان ایفا می کند با ایجاد تحرک و پیشرفت علمی و حمایت و راهنمایی توسط معلمان، فرصت هایی برای رشد ویژگی ها و مهارت ها و دسترسی به همسالان و هویت های جایگزین خارج از خانه به وجود می آورد.

همچنین یک والد یا مراقب خاص می تواند علاقه مندی به تحصیل را در کودک ایجاد کند و به این ترتیب با تحت مراقبت قرار دادن فرد، او را حمایت می کند و به عنوان یک منبع جایگزین و جبرانی، برای پیشرفت و اعتماد به نفس او کاربرد دارد.

در شرایطی که کودکان درگیر خشونت های اجتماعی و خانوادگی هستند، حمایت مدرسه پیش بینی کننده قوی تاب آوری در آنهاست. از سوی دیگر علاقه شدید والدین به تحصیل کودکان با وجود عامل فقر و یا مشکلات درون خانواده، برای تاب آوری کودکان امری حیاتی است.

همچنین عوامل اجتماعی می توانند در ارتباط با سایر انواع سختی ها و حتی در ارتباط با فقر، حمایت کننده باشند. زمانی که کودکان در جوامع منسجم وبه هم پیوسته و با امکانات مناسب زندگی می کنند که مشارکت و پیشرفت را تسهیل می کنند، این شرایط سبب افزایش تاب آوری در کودکان خواهد شد.

خدمات اجتماعی، مدارس، امکانات تفریحی، مراکز اجتماعی و... در بهینه سازی واکنش کودکان نسبت به فقر و مشکلات درون خانوادگی، تأثیرات مثبت دارد و این توانایی های کودکان برای مشارکت در فعالیت های مبتنی بر محله، با رشد خودکارآمدی، عزت نفس و کنترل آنها مرتبط است.

 

فاطمه رمضانی- روانشناس و مترجم،
مدیر کلینیک سپید