تفاوت میان اختلال پانیک و PTSD (اختلال استرس پس از سانحه)

گاهی دیده شده است که دو اختلال پانیک و اختلال استرس پس از سانحه با یکدیگر اشتباه گرفته می شوند. این دو اختلال با هم متفاوت هستند. فرد بعد از تجربه رویدادی آسیب زا که با ترس و تهدید جانی یا حتی خطر مرگ همراه است؛ مستعد ابتلا به اختلال استرس پس از سانحه یا PTSD می‌شود. نمونه‌هایی از این رویدادهای آسیب زا شامل جنگ، آزار جنسی یا بلایای طبیعی هستند.

شاید هم فرد در وهله اول رویداد آسیب زا را تجربه نکند. بلکه تنها عامل استرس زا مثل مرگ تصادفی یا حمله به فرد دیگری را مشاهده کند و دچار علایم اختلال PTSD شود. در واقع هنگامیکه فردی جزئیات مواجهه فرد دیگری با آسیب را می‌شوند یا از مرگ تراژیک یکی از دوستان یا اعضای خانواده مطلع می‌شود، هم احتمال ابتلا به PTSD وجود دارد.

در این مقاله با بررسی هر دو اختلال، تفاوت های این دو را با هم مرور خواهیم کرد.

مرور کلی اختلال PTSD
افراد مبتلا به PTSD غالباً با اختلال‌های هم‌آیندی مثل اختلالات اضطرابی، افسردگی و سوء مصرف مواد هم دست و پنجه نرم می‌کنند. تشخیص اختلال پانیک(Panic) برای فرد مبتلا به PTSD چندان متداول نیست. با این حال هر کدام از آنها علایم، معیارهای تشخیصی و درمان خاص خودشان را دارند.

افراد مبتلا به اختلال پانیک، علایم جسمانی بسیاری را در رابطه با حملات پانیک تجربه می‌کنند که شامل لرزش، تعریق، مشکل در تنفس و درد سینه هستند. این احساسات جسمانی می‌توانند تا جایی شدت پیدا کنند که فرد از دست دادن کنترل خود، دیوانه شدن یا مشکلات پزشکی جدی مثل حمله قلبی را حس کند.
حملات پانیک می‌توانند بارها و بدون هشدار قبلی اتفاق بیافتند و فرد با ترس پیش بینی حمله بعدی به زندگی ادامه دهد
 

نشانه های اختلال پانیک
 
       لرزش، تنش و دشواری در تنفس
·      حملات ناگهانی و خود به خود
·      اجتناب از محرکهای حمله پانیک
·      می‌تواند منجر به آگورافوبیا (ترس از فضاهای باز) شود
 

نشانه های PTSD

        افکار مزاحم و کابوس‌های شبانه
·      برانگیختگی بیش از حد و مشکل در تمرکز
·      با مرور حادثه آسیب زا دچار حملات پانیک می‌شود.
·      اجتناب از عوامل منجر به یادآوری سانحه
 

علایم PTSD به سه طبقه تقسیم می‌شوند: تجربه مجدد سانحه به طور ناگهانی، رفتارهای اجتنابی و افزایش برانگیختگی.
 علایم مربوط به تجربه مجدد سانحه شامل افکار مزاحم، کابوس‌ها و تجدید خاطره سانحه هستند. رفتارهای اجتنابی هم شامل کنترل تمامی عوامل یادآوری کننده سانحه شامل افکار، مکان‌ها و خاطرات مرتبط با آن هستند. علایم برانگیختگی بیش از حد هم شامل یکه خوردن، فقدان تمرکز و تحرک پذیری مکرر است.

حملات پانیک
فرد برای گرفتن تشخیص اختلال پانیک باید به طور مداوم و خود به خودی حملات پانیک را تجربه کند. حملات پانیک با احساس ترس شدید و بدون وجود خطر واقعی همراه هستند. این حملات معمولاً با علایم جسمانی مثل سرگیجه، حالت تهوع و لرزش همراه هستند.
فرد مبتلا به PTSD هم علایم جسمانی حملات پانیک مثل تپش قلب، تنگی نفس و گرگرفتگی را تجربه می‌کند. با این حال این حملات در صورت تجربه مجدد سانحه در قالب رویاها، افکار و مرور خاطرات به وجود می‌آیند.
علایم برانگیختگی بیش از حد در PTSD مثل ترس شدید بعد از شنیدن صدای بلند هم می‌تواند موجب ایجاد حملات پانیک شود.

رفتارهای اجتنابی
داشتن حمله پانیک، تجربه وحشتناکی است. غالباً افراد مبتلا به پانیک تنها از فکر کردن به وقوع حمله بعدی هم وحشت می‌کنند. این وحشت از حملات آتی آنقدر قدرتمند است که باعث ایجاد آگورافوبیا می‌شود. یعنی فرد از ابتلا به حمله پانیک در انظار عمومی وحشت دارد و برایش شرم آور است.
 
فرد مبتلا به پانیک از حضور در مکانهایی که احتمال وقوع حمله در آنها وجود دارد، اجتناب خواهد کرد تا منطقه امنی را برای خودش بسازد. آنها در این منطقه با جاهای خاصی سر و کار دارند که حس ابتلا به حمله را به آنها نمی‌دهد.
 
افراد مبتلا به PTSD هم رفتارهای اجتنابی زیادی دارند. آن‌ها غالباً از مکانها، فعالیت‌ها، افکار، گفتگوها، افراد و سایر محرک‌هایی که رویداد آسیب زا را به آنها یادآوری می‌کند؛ اجتناب می‌کنند. حتی شاید این افراد در مورد خاطره سانحه هم دچار فراموشی شوند. همچنین فرد مبتلا به PTSD از سایر افراد هم فاصله گرفته؛ فعالیت‌هایش را محدود نموده؛ ابراز کامل احساساتش برایش دشوار شده و حتی امید به آینده را از دست می‌دهد.

درمان
خوشبختانه گزینه‌های درمانی زیادی برای اختلال پانیک وجود دارد که شامل دارو درمانی و رواندرمانی هستند. این درمانها برای درمان PTSD هم مناسب هستند. داروهایی هم برای کاهش علایم وجود دارند.

دارو درمانی
باز دارنده های انتخابی باز جذب سروتونین ( SSRI ) طبقه‌ای از داروهای ضد افسردگی رایج برای کاهش اضطراب، شدت حملات پانیک و برانگیختگی بیش از حد هستند. بنزودیازپین ها هم نوعی داروی ضد اضطراب با اثر آرام بخشی هستند.

رواندرمانی
درمان شناختی رفتاری (CBT) نوع رایج از رواندرمانی برای کمک به کاهش علایم اختلال پانیک و PTSD است. برای مثال، حساسیت زدایی منظم، تکنیک CBT برای مواجهه تدریجی با موقعیت‌های اضطراب آور با راهنمایی درمانگر است. فرد در این روش، مدیریت ترسش را از طریق تکنیک‌های آرام سازی یاد می‌گیرد.

با تمرین مداوم مواجهه تدریجی و آرامسازی در طول درمان، در نهایت محرک خاصی که باعث اضطراب می‌شد؛ دیگر باعث عصبانیت و ترس شدید در فرد نخواهد شد.

خلاصه و جمع بندی
اختلال پانیک و PTSD دارای علایم شدیدی هستند که با درمان مناسب قابل کاهش هستند. دریافت درمان در آغاز این دو اختلال کمک زیادی به کاهش عود بیماری خواهد کرد. برای مثال با درمان علایم برانگیختگی بیش از حد در PTSD از ایجاد حملات پانیک، پیشگیری خواهد شد. بعلاوه در صورت دریافت کمک در آغاز اختلال پانیک و حملاتش، فرصت ایجاد آگورافوبیا هم کاهش می‌یابد.

منبع وبگاه دکترمحمدبهشتیان