قاطعیت و جرات ورزی؛ مهارت نه گفتن
فاطمه سادات نقیبی
آیا پیش آمده توهین کردن چنین افرادی، شما را خشمگین کند و برخورد بسیار تندی با آنها انجام دهید و درگیری لفظی بالا بگیرد؟
بین کوتاه آمدن (رفتار منفعلانه) و برخورد پرخاشگرایانه مرز باریکی وجود دارد و همه ما نیاز داریم که حرکت در میانه این دو را بدانیم و بلد باشیم.
این همان مهارتی است که از آن با عنوان مهارت ابراز وجود یا جرات مندی یا جرات ورزی یا قاطعیت ورزی نام برده میشود.
سرچشمه بسیاری از مشکلات در ارتباطات با افراد دیگر مثل کمرویی، خجالت، شرم، احساس تنهایی و ترس و اضطراب در نبود و یا کمبود مهارت ابراز وجود، جرات مندی و قاطعیت ورزی است. ابراز وجود باعث بیان توانمندی های بالقوه ی آدمی می شود و به خشنودی و رضایت از خویشتن و افزایش عزت نفس منجر می شود. مهم ترین نقص نبود مهارت ابراز وجود این است که باعث اضطراب و کمبود عزت نفس در برخورد با دیگران شده و بسیاری از ارتباطات آدمی با دیگران را مختل می سازد.
ابراز وجود، یک مهارت اجتماعی است که به ارتباطات موثر و بیان افکار خود در عین احترام به افکار و عقاید دیگران اشاره می کند. این بدان معناست که افراد دارای جرات به راحتی افکار، نیازها، خواسته ها، موقعیت ها و حتی محدودیت های مدنظرشان را بیان می کنند.
ابراز وجود توانایی پیچیده ای برای بروز تفکر، واکنش های احساسی و عملکردی است، البته به صورتی که فرد نه منفعل و نه پرخاشگر باشد. جرات ورزی را می توان از دیدگاه های مختلف و به طور نسبتاَ متمایز از یکدیگر مورد مطالعه و بررسی قرارداد. به عنوان مثال اسمیت بر رفتار جرأت ورزانه به عنوان یک حقّ اساسی برای هر فرد تأکید دارد. از نظر وی فرد حق دارد درباره رفتار، تفکّر و عواطف خویش قضاوت کند و مسؤولیّت مطرح کردن آن و پیامدهای مترتّب بر آن را بپذیرد.
ابراز وجود یک مفهوم چند بعدی است و می توان آن را همزمان مجموعه ای از مهارت ها، سبک ارتباطی و نوعی از رفتار دانست.
مجموعه مهارتها: مهارت های مربوط به ابراز وجود شامل عناصر شناختی، عاطفی و رفتاری است. شما فکر خواهید کرد و پس از مدیریت احساساتتان به روشی قاطعانه رفتار می کنید. همدلی ، مهارت گوش دادن فعال، و الگوهای تفکر منطقی، از جمله خصوصیاتی هستند که می توان فرد قاطع را با آن توصیف کرد. زمانی که مهارتهای ابراز وجود در همه سطوح تفکر، عواطف و رفتارها فعال می شود، اثرات آن در بیشتر جنبه های زندگی فرد مشاهده خواهد شد. مهارت های ثانویه پیچیده مانند مدیریت موثر استرس، مدیریت انتقادات و مدیریت تعارض را نیز می توان از جمله مزایای سبک زندگی مبتنی بر ابراز وجود دانست.
سبک ارتباطی: مربوط به روش ها و استراتژی های کلامی و غیرکلامی قاطعانه در ارتباطات اجتماعی است. یک فرد با توانایی جرات ورزی قادر است که عقاید، احساسات و نیازهای خود را به طور واضح مستقیم و بیان کند.
رفتار قاطع: به معنای توانایی عملی کردن افکار و سایر عقاید به روشهایی است که اصول و قواعد ابرازوجود را هم رعایت می کتند.
مولفه های جرات مندی
1-ابراز عقیده خود
2-تقاضای تغییر رفتارهای نامطلوب دیگران
3-رد درخواست های غیر منطقی دیگران
4-ابراز احساسات مثبت و منفی خود
5-آغاز و ادامه تعاملات اجتماعی
6-پذیرش کاستی های خود
مزایای قاطعیت ورزی
1- داشتن احساس مثبت درباره خود از مهم ترین مزایای جراتمندی است. افراد جرأتمند در مقایسه با افراد منفعل و متخاصم درباره خود احساس بهتری دارند، چون احساس عزّت نفس دارند و وجود خود را شریف و عزیز می بینند.
2-مردم به چنین افرادی بیشتر اعتماد می کنند، چون این افراد آنچه را می توانند انجام دهند مطرح می کنند و دارای ثبات شخصیتی هستند.
3-افراد جراتمند به دیگران اجازه می دهند تا مستقل بیندیشند و عمل کنند و خود نیز افزون بر در اولویت قرار دادن خواسته هایشان، از زورگویی، تحکّم و توهین به دیگران فاصله می گیرند. در نتیجه هم برای خود و هم برای دیگران ارزش قائل هستند.
چگونه توانایی قاطعیت و ابراز وجود خود را بالا ببریم؟
1-برای خود و حقوق خود ارزش قائل شوید. برای داشتن قاطعیت بیشتر باید درک خوبی از خودتان داشته باشید و همچنین به ارزش ذاتی و اهمیت خود برای سازمان، تیم یا هر جمع دیگری اعتقاد راسخ داشته باشید.
۲. نیازها و خواسته های خود را با اطمینان بیان کنید. منتظر نمانید تا شخص دیگری نیاز شما را تشخیص دهد، زیرا ممکن است برای همیشه صبر کنید! ابتکار عمل را شروع کرده و مواردی را که اکنون می خواهید، شناسایی کنید. سپس، اهدافی را تعیین کنید تا بتوانید به آنها دست یابید.
۳. به فکر کنترل رفتار خود باشید، نه دیگران. به این نکته ایمان پیدا کنید که شما مسئول رفتارهای خود هستید و نمی توانید همه افراد را هم کنترل کنید. برای مثال اگر کسی نسبت به شما حس تنفر دارد، شما سعی کنید که خودتان عکس العمل مناسبی داشته باشید. تا زمانی که آرام هستید و نیاز کس دیگری را پایمال نکرده اید، می توانید سفت و سخت پای خواسته های خودتان بمانید.
۴. از تکنیک های ارتباطی استفاده کنید. تعدادی تکنیک ارتباطی ساده اما موثر وجود دارد که می توانید از آنها برای ابراز وجود بیشتر استفاده کنید.
فنون کلیِ جرات ورزی
سه فن کلیدی که به پرورش جرات ورزی کمک می کنند "مه آلود کردن"، "پافشاری"، و "پرس و جوی مثبت و منفی" نام دارد.
مه آلود کردن
در مه آلود کردن هدفتان این است که یک پاسخ حداقلی و آرام بدهید، بطوری که از جملاتی استفاده کنید که دفاعی نیست ولی آشتی دهنده هستند و همزمان با خواسته های فرد مقابل نیز موافق نیستند.
مه آلود کردن یعنی موافق بودن با هرگونه حقیقتی که می تواند در جملات باشد، حتی اگر انتقادی باشند.
وقتی به شیوه های منتظره پاسخ ندهید، یعنی به شیوه های دفاعی یا جدلی پاسخ ندهید، شخص مقابل از مقابله و بحث منصرف می شود چرا که به تاثیر مطلوب خود دست نیافته است. وقتی فضای مکالمه شدت و تنش خود را از دست داد، می تواند بطور معقول تری بحث کرد.
به این دلیل به این فن مه آلود کردن می گوییم که فرد مثل یک "دیواری از مه" رفتار می کند که جدل ها به درون آن پرت می شوند اما باز نمی گردند.
روش پافشاری
این روش یعنی چیزی که می خواهید را بارها و بارها تکرار کنید، بدون اینکه لحن صدای خود را بالا ببرید، عصبانی شوید، ناراحت شوید، یا با مسائل جانبی درگیر شوید. تکرار مداوم درخواست این اطمینان را می دهد که بحث به انحراف کشیده نمی شود و به بحثی نامربوط تبدیل نمی شود. کلید این روش این است که آرام بمانید، درمورد چیزی که می خواهید خیلی روشن باشید، سر اصل مطلب بمانید و تسلیم نشوید. تنها درصورتی مصالحه را بپذیرید که نتیجه شما را خوشحال کرده باشد.
پرس و جوی مثبت
پرس و جوی مثبت یک فن ساده برای برخورد با نظرات مثبت دیگران مانند تحسین و ستایش است. افراد اغلب در پاسخ دادن به تحسین ها و ستایش دیگران به مشکل بر می خورند، بویژه آنهایی که عزت نفس پایین دارند و احساس بی کفایتی می کنند یا اینکه وقتی نظرات مثبت دیگران توجیه شده نیستند. مهم است که هر وقت مناسب باشد به دیگران بازخورد مثبت بدهید، اما ارائه واکنشی مناسب درحین دریافتِ بازخورد مثبت نیز ضروری است.
برای اینکه جزئیات بیشتری درمورد تحسین یا ستایش دیگران بفهمیم و با آن موافق شویم، از فن پرس و جوی مثبت استفاده می شود.
بین کوتاه آمدن (رفتار منفعلانه) و برخورد پرخاشگرایانه مرز باریکی وجود دارد و همه ما نیاز داریم که حرکت در میانه این دو را بدانیم و بلد باشیم.
این همان مهارتی است که از آن با عنوان مهارت ابراز وجود یا جرات مندی یا جرات ورزی یا قاطعیت ورزی نام برده میشود.
سرچشمه بسیاری از مشکلات در ارتباطات با افراد دیگر مثل کمرویی، خجالت، شرم، احساس تنهایی و ترس و اضطراب در نبود و یا کمبود مهارت ابراز وجود، جرات مندی و قاطعیت ورزی است. ابراز وجود باعث بیان توانمندی های بالقوه ی آدمی می شود و به خشنودی و رضایت از خویشتن و افزایش عزت نفس منجر می شود. مهم ترین نقص نبود مهارت ابراز وجود این است که باعث اضطراب و کمبود عزت نفس در برخورد با دیگران شده و بسیاری از ارتباطات آدمی با دیگران را مختل می سازد.
ابراز وجود، یک مهارت اجتماعی است که به ارتباطات موثر و بیان افکار خود در عین احترام به افکار و عقاید دیگران اشاره می کند. این بدان معناست که افراد دارای جرات به راحتی افکار، نیازها، خواسته ها، موقعیت ها و حتی محدودیت های مدنظرشان را بیان می کنند.
ابراز وجود توانایی پیچیده ای برای بروز تفکر، واکنش های احساسی و عملکردی است، البته به صورتی که فرد نه منفعل و نه پرخاشگر باشد. جرات ورزی را می توان از دیدگاه های مختلف و به طور نسبتاَ متمایز از یکدیگر مورد مطالعه و بررسی قرارداد. به عنوان مثال اسمیت بر رفتار جرأت ورزانه به عنوان یک حقّ اساسی برای هر فرد تأکید دارد. از نظر وی فرد حق دارد درباره رفتار، تفکّر و عواطف خویش قضاوت کند و مسؤولیّت مطرح کردن آن و پیامدهای مترتّب بر آن را بپذیرد.
ابراز وجود یک مفهوم چند بعدی است و می توان آن را همزمان مجموعه ای از مهارت ها، سبک ارتباطی و نوعی از رفتار دانست.
مجموعه مهارتها: مهارت های مربوط به ابراز وجود شامل عناصر شناختی، عاطفی و رفتاری است. شما فکر خواهید کرد و پس از مدیریت احساساتتان به روشی قاطعانه رفتار می کنید. همدلی ، مهارت گوش دادن فعال، و الگوهای تفکر منطقی، از جمله خصوصیاتی هستند که می توان فرد قاطع را با آن توصیف کرد. زمانی که مهارتهای ابراز وجود در همه سطوح تفکر، عواطف و رفتارها فعال می شود، اثرات آن در بیشتر جنبه های زندگی فرد مشاهده خواهد شد. مهارت های ثانویه پیچیده مانند مدیریت موثر استرس، مدیریت انتقادات و مدیریت تعارض را نیز می توان از جمله مزایای سبک زندگی مبتنی بر ابراز وجود دانست.
سبک ارتباطی: مربوط به روش ها و استراتژی های کلامی و غیرکلامی قاطعانه در ارتباطات اجتماعی است. یک فرد با توانایی جرات ورزی قادر است که عقاید، احساسات و نیازهای خود را به طور واضح مستقیم و بیان کند.
رفتار قاطع: به معنای توانایی عملی کردن افکار و سایر عقاید به روشهایی است که اصول و قواعد ابرازوجود را هم رعایت می کتند.
مولفه های جرات مندی
1-ابراز عقیده خود
2-تقاضای تغییر رفتارهای نامطلوب دیگران
3-رد درخواست های غیر منطقی دیگران
4-ابراز احساسات مثبت و منفی خود
5-آغاز و ادامه تعاملات اجتماعی
6-پذیرش کاستی های خود
مزایای قاطعیت ورزی
1- داشتن احساس مثبت درباره خود از مهم ترین مزایای جراتمندی است. افراد جرأتمند در مقایسه با افراد منفعل و متخاصم درباره خود احساس بهتری دارند، چون احساس عزّت نفس دارند و وجود خود را شریف و عزیز می بینند.
2-مردم به چنین افرادی بیشتر اعتماد می کنند، چون این افراد آنچه را می توانند انجام دهند مطرح می کنند و دارای ثبات شخصیتی هستند.
3-افراد جراتمند به دیگران اجازه می دهند تا مستقل بیندیشند و عمل کنند و خود نیز افزون بر در اولویت قرار دادن خواسته هایشان، از زورگویی، تحکّم و توهین به دیگران فاصله می گیرند. در نتیجه هم برای خود و هم برای دیگران ارزش قائل هستند.
چگونه توانایی قاطعیت و ابراز وجود خود را بالا ببریم؟
1-برای خود و حقوق خود ارزش قائل شوید. برای داشتن قاطعیت بیشتر باید درک خوبی از خودتان داشته باشید و همچنین به ارزش ذاتی و اهمیت خود برای سازمان، تیم یا هر جمع دیگری اعتقاد راسخ داشته باشید.
۲. نیازها و خواسته های خود را با اطمینان بیان کنید. منتظر نمانید تا شخص دیگری نیاز شما را تشخیص دهد، زیرا ممکن است برای همیشه صبر کنید! ابتکار عمل را شروع کرده و مواردی را که اکنون می خواهید، شناسایی کنید. سپس، اهدافی را تعیین کنید تا بتوانید به آنها دست یابید.
۳. به فکر کنترل رفتار خود باشید، نه دیگران. به این نکته ایمان پیدا کنید که شما مسئول رفتارهای خود هستید و نمی توانید همه افراد را هم کنترل کنید. برای مثال اگر کسی نسبت به شما حس تنفر دارد، شما سعی کنید که خودتان عکس العمل مناسبی داشته باشید. تا زمانی که آرام هستید و نیاز کس دیگری را پایمال نکرده اید، می توانید سفت و سخت پای خواسته های خودتان بمانید.
۴. از تکنیک های ارتباطی استفاده کنید. تعدادی تکنیک ارتباطی ساده اما موثر وجود دارد که می توانید از آنها برای ابراز وجود بیشتر استفاده کنید.
فنون کلیِ جرات ورزی
سه فن کلیدی که به پرورش جرات ورزی کمک می کنند "مه آلود کردن"، "پافشاری"، و "پرس و جوی مثبت و منفی" نام دارد.
مه آلود کردن
در مه آلود کردن هدفتان این است که یک پاسخ حداقلی و آرام بدهید، بطوری که از جملاتی استفاده کنید که دفاعی نیست ولی آشتی دهنده هستند و همزمان با خواسته های فرد مقابل نیز موافق نیستند.
مه آلود کردن یعنی موافق بودن با هرگونه حقیقتی که می تواند در جملات باشد، حتی اگر انتقادی باشند.
وقتی به شیوه های منتظره پاسخ ندهید، یعنی به شیوه های دفاعی یا جدلی پاسخ ندهید، شخص مقابل از مقابله و بحث منصرف می شود چرا که به تاثیر مطلوب خود دست نیافته است. وقتی فضای مکالمه شدت و تنش خود را از دست داد، می تواند بطور معقول تری بحث کرد.
به این دلیل به این فن مه آلود کردن می گوییم که فرد مثل یک "دیواری از مه" رفتار می کند که جدل ها به درون آن پرت می شوند اما باز نمی گردند.
روش پافشاری
این روش یعنی چیزی که می خواهید را بارها و بارها تکرار کنید، بدون اینکه لحن صدای خود را بالا ببرید، عصبانی شوید، ناراحت شوید، یا با مسائل جانبی درگیر شوید. تکرار مداوم درخواست این اطمینان را می دهد که بحث به انحراف کشیده نمی شود و به بحثی نامربوط تبدیل نمی شود. کلید این روش این است که آرام بمانید، درمورد چیزی که می خواهید خیلی روشن باشید، سر اصل مطلب بمانید و تسلیم نشوید. تنها درصورتی مصالحه را بپذیرید که نتیجه شما را خوشحال کرده باشد.
پرس و جوی مثبت
پرس و جوی مثبت یک فن ساده برای برخورد با نظرات مثبت دیگران مانند تحسین و ستایش است. افراد اغلب در پاسخ دادن به تحسین ها و ستایش دیگران به مشکل بر می خورند، بویژه آنهایی که عزت نفس پایین دارند و احساس بی کفایتی می کنند یا اینکه وقتی نظرات مثبت دیگران توجیه شده نیستند. مهم است که هر وقت مناسب باشد به دیگران بازخورد مثبت بدهید، اما ارائه واکنشی مناسب درحین دریافتِ بازخورد مثبت نیز ضروری است.
برای اینکه جزئیات بیشتری درمورد تحسین یا ستایش دیگران بفهمیم و با آن موافق شویم، از فن پرس و جوی مثبت استفاده می شود.
