تست روانشناسی وسواس فکری عملی ییل براون (YBOCS)

تست وسواس چیست؟
به طور کلی، آزمون های روانشناسی مجموعه ای از پرسش ها است که سعی دارد وجود مشکل خاصی را در فرد تشخیص دهد. البته تشخیص دقیق تر بر عهده روانسنج و درمانگر مربوطه می باشد اما معتبر ترین آزمون تئوری برای تشخیص وسواس در بزرگسالان آزمون YBOCS است که در بیشتر مراکز مشاوره و روانشناسی از این آزمون استفاده می شود.

این آزمون، یک ابزار خود-گزارشی برای سنجش میزان افکار وسواسی و رفتارهای وسواسی/اجباری است.

این پرسش‌نامه دارای 10 عبارت است که 5 گزینه آن جهت ارزیابی افکار وسواسی و 5 گزینه دیگر برای ارزیابی وسواس عملی در نظر گرفته شده است. دو خرده‌مقیاس در این پرسش‌نامه عبارت‌اند از:

(الف) «افکار وسواسی (Obsessions)»: شامل وسواس پرخاشگرانه، وسواس‌های آلودگی، وسواس‌های جنسی، وسواس‌های احتکار یا جمع‌آوری، وسواس‌های مذهبی، وسواس‌های تقارن و نظم، وسواس‌های متفرقه، و وسواس‌های جسمی، و

(ب) «رفتارهای وسواسی/اجباری (Compulsions)»: شامل شست‌وشو و نظافت، وارسی، آداب تکرار، رفتارهای وسواسی مربوط به شمارش، نظم و ترتیب، احتکار، و رفتارهای وسواسی متفرقه.

این آزمون می‌تواند به‌صورت فردی یا گروهی برای افراد 14 سال به بالا اجرا شود. به‌طور متوسط، اجرای این آزمون حدود 10 دقیقه طول می‌کشد.

تست وسواس فکری‌ و عملی ییل براون جهت حل مشکلات مقیاس‌هایی که شدت نشانه‌های اختلال OCD را می‌سنجیدند توسط "وِین کی گودمن" و همکارانش در سال ۱۹۸۹ در کشور آمریکا به‌وجود آمد.

این آزمون تحت تاثیر نوع، تعداد وسواس ها یا اجبارها نبوده و بر خلاف مقیاس‌های دیگر، ارزیابی شدت اختلال OCD با آن بر محتوای نشانه‌های بیماری متمرکز نیست. وین کی گودمن و همکارانش سوالات این پرسشنامه را بر مبنای تجربیات بالینی گسترده و بررسی بیش از ۳۰۰ بیمار مبتلا به اختلال OCD آماده کردند‌.

این آزمون یک تست خودگزارشی بوده و برای تعیین شدت اختلال OCD و کنترل میزان بهبود در طول درمان این اختلال استفاده می‌شود و نشانه‌های اختلال وسواس فکری عملی (OCD) را در دو بخش (شامل افکار وسواسی و اعمال اجباری) در راستای پنج حیطه اصلی که در ادامه می‌آید مورد بررسی قرار می‌دهد:

● زمان صرف شده برای افکار وسواسی و اعمال اجباری
● تداخل افکار وسواسی و اعمال اجباری در عملکرد های شغلی و تحصیلی و زندگی
● میزان دیسترس و پریشانی ناشی از افکار وسواسی و اعمال اجباری
● میزان مقاومت بیمار در برابر افکار وسواسی و اعمال اجباری
● میزان کنترل بیمار بر افکار وسواسی و اعمال اجباری

این آزمون دارای ۱۰ سوال بوده و پاسخ های آن بر مبنای مقیاس لیکرتی پنج حالت را نشان می دهد:
۰) هیچ
۱) بسیار کم
۲) به طور متوسط
۳) شدید
۴) بسیار شدید

تست ییل-براون فاقد محدودیت های جنسیتی بوده و آن را می توان برای دختران و پسران اجرا کرد. این تست در ابتدا برای بزرگسالان و جوانان طراحی شد اما بعدها نسخه‌ی تغییر یافته‌ای از آن (CY-BOCS) توسط جودیت ال راپاپورت از بخش روانشناسی کودک موسسه ملی سلامت روان بستدا برای کودکان ارائه شد. تفاوت اساسی مقیاس ییل براون (Y-BOCS) و نسخه کودکان آن، جایگزینی زبانی ساده تر برای بررسی آیتم‌های مختلف بود. در اجرای این آزمون برای کودکان، سوالات باید توسط درمانگر بالینی پر شود. این آزمون برای ارزیابی نشانه‌های اختلال وسواس فکری و عملی از کودکی تا نوجوانی (بزرگسالی اولیه) طراحی شده و ۷۰ سوال دارد و ۱۵ تا ۳۵ دقیقه زمان برای پاسخ دهی به آن لازم است.

از محدودیت‌های آزمون وسواس فکری و عملی ییل براون می‌توان به این مورد اشاره کرد که مجموع نمرات زیر مقیاسها برای ایجاد یک نمره کلی به طور صحیح نمی‌تواند شدت نشانه‌های بالینی را منعکس ‌کند و دیگر اینکه، کاهش نمرات پس از درمان در هیچ‌کدام از زیر مقیاس ها به نمره صفر نمی رسد.

تست وسواس فکری و عملی یبل براون گرچه یک مقیاس قابل اطمینان و معتبر بود اما گودمن و همکارانش در ویرایش دوم آن (Y-BOCS-11) تلاش کردند تا مقیاس اصلی که مقیاس استاندارد طلایی شدت نشانه‌های اختلال وسواس فکری و عملی بود را بوجود آورند. در ایجاد این مقیاس، شدت محتوای افکار وسواسی و چهارچوب نمره‌دهی با توجه به میزان اجتناب فرد مورد توجه قرار گرفت.

در ایران نیز راجزی اصفهانی و همکارانش طی پژوهشی که در سال ۱۳۹۰ روی ۱۴۰ بیمار مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی انجام دادند، روایی و پایایی این آزمون را مورد بررسی قرار دادند و نتایج یافته‌های آنها نشان داد که نسخه فارسی آزمون فوق برای بررسی محتوا و شدت نشانه‌های اختلال وسواس فکری و عملی از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است.

وودی، استکتی و چمبلس (۱۹۹۵) در پژوهشی روایی و پایایی آزمون وسواس فکری وعملی ییل براون را با استفاده از رویکرد چند صفتی، چند مدلی در نمونه‌ای از ۵۴ بیمار سرپایی دچار اختلال وسواس فکری و عملی مورد بررسی قرار دادند و نتایج یافته‌های آنها همسانی درونی قابل قبولی (آلفا=۰/۶۹) را نشان داد که با حذف آیتم‌های مربوط به مقاومت در برابر افکار وسواسی و اعمال اجباری همسانی درونی پرسشنامه همچنین بیشتر شد. در آزمون فوق پایایی میان ارزیاب‌ها عالی بود اما پایایی ازمون-باز آزمون پس از یک فاصله زمانی حدود 48.5 روز کمتر از حد مطلوب بود‌. پرسشنامه فوق همچنین روایی همگرای خوبی را با دیگر مقیاس‌های اختلال وسواس فکری و عملی نشان داد و روایی واگرای ضعیفی را در مقایسه با افسردگی نشان داد.

در ایران نیز اصفهانی، متقی پور، کامکاری، ظهیر الدین و جان بزرگی (۱۳۹۰) در پژوهشی به بررسی روایی و پایایی نسخه‌ی فارسی مقیاس وسواس فکری و عملی ییل براون روی ۱۴۰ بیمار مبتلا به اختلال وسواس فکری و عملی (OCD) پرداختند و نتایج یافته‌های آن‌ها ثبات درونی معناداری را به ترتیب در دو بخش نشانه و شدت به ترتیب (0.97) و (0.95) نشان دادند و اعتبار دو نیم سازی برای دو مقیاس فوق به ترتیب (0.93) و (0.89) و اعتبار باز آزمایی (0.99) به دست آمد. درنتیجه نسخه‌ی فارسی مقیاس وسواس فکری و عملی ییل براون از روایی و پایایی مناسبی برخوردار است.

مقیاس وسواس فکری – عملی ییل – براون(YBOCS)
برای اینکه بتوانید به پنج پرسش نخست پاسخ بدهید، بهتر است وسواس هایی را که در فهرست علایم وسواس فکری – عملی(YBOCS) مشخص کرده اید مرور کنید. لطفاً در مورد هفت روز گذشته ( از جمله امروز ) فکر کرده و برای هر پرسش ، یکی از پاسخ ها را علامت بزنید.

1- افکار وسواسی تا چه مقدار از وقت شما را اشغال می کنند؟ میزان فراوانی وقوع افکار وسواس چقدر است؟
0 = هیچ
1= کمتر از یک ساعت در روز یا مزاحمت های گه گاهی ( نه بیش از هشت بار در روز ).
2= یک تا سه ساعت در روز یا مزاحمت های مکرر ( بیش از هشت بار در روز ، ولی اکثر ساعات روز بدون افکار وسواسی هستم ).
3= بیش از سه ساعت و تا هشت ساعت در روز یا مزاحمت های بسیار مکرر ( بیش از هشت بار در روز و در اکثر ساعات روز اتفاق می افتد ).
4= بیش از هشت ساعت در روز یا مزاحمت های تقریباً مداوم ( تعداد آنها آن قدر زیاد است که خارج از شمارش می باشند و کمتر ساعتی را بدون وسواس فکری سپری می کنم.

2- افکار وسواسی تا چه اندازه در عملکرد شغلی یا اجتماعی شما اختلال ایجاد کرده اند؟ (اگر در حال حاضر شاغل نیستید، میزان تداخل وسواس های فکری را که در فعالیت های روزمرۀ خود در نظر بگیرید ).
0 = بدون اختلال
1= اختلال خفیف و جزیی در فعالیت های شغلی یا اجتماعی، ولی به طور کلی به عملکرد من لطمه ای نزده است .
2= اختلال متوسط و مشخص در عملکرد شغلی یا اجتماعی ، ولی قابل کنترل است .
3= اختلال شدید، لطمه ای اساسی به عملکرد شغلی و اجتماعی من زده است.
4= اختلال بسیار شدید و ناتوان کننده.

3- افکار وسواسی تا چه اندازه باعث ناراحتی و پریشانی شما می شوند؟
0= هیچ
1= خفیف و نامکرر، آنچنان ناراحت کننده نیست.
2= متوسط، مکرر و ناراحت کننده، ولی همچنان قابل کنترل.
3= ناراحتی شدید، بسیار مکرر و بسیار پریشان کننده.
4= ناراحتی بسیارشدید، تقریباً مداوم و ناتوان کننده.

4- تا چه اندازه سعی می کنید افکار وسواسی را نادیده بگیرید؟ و تا چه اندازه اجازه می دهید که این افکار به طور طبیعی در ذهن شما جریان پیدا کنند؟ (البته ما نمی خواهیم بدانیم که شما در نادیده گرفتن این افکاری موفق هستید یا خیر، بلکه می خواهیم بدانیم که چقدر و چه مواقعی برای این کار تلاش می کنید).
0= من همیشه اجازه می دهم که افکار وسواسی به طور طبیعی در ذهن من جریان داشته باشند.
1= بیشتر مواقع آنها را نادیده می گیرم ( مثلاً بیش از نیمی از اوقات).
2= تا حدودی تلاش می کنم که آنها را نادیده بگیرم.
3= به ندرت این افکار وسواسی را نادیده می گیرم.
4= هیچ وقت تلاشی برای نادیده گرفتن افکار وسواسی نمی کنم.

5- تا چه اندازه در نادیده گرفتن افکار وسواسی خود موفق هستید؟ ( توجه داشته باشید که این امر وسواس هایی که با رفتارهای وسواسی متوقف می شوند را در بر نمی گیرد ).
0= همیشه با موفقیت کامل می توانم این افکار را نادیده بگیرم.
1= معمولاً با موفقیت می توانم آنها را نادیده بگیرم.
2= در نادیده گرفتن آنها ، گاهی موفق هستم.
3= به ندرت در نادیده گرفتن آنها موفق هستم .
4= حتی برای یک لحظه هم نمی توانم آنها را نادیده بگیرم. رفتارهای وسواسی منظور از رفتارهای وسواسی، رفتارها یا عملکردهایی است که اگر چه آنها را بی معنی یا افراطی می دانید، با این حال احساس می کنید که باید آنها را انجام بدهید. گاهی اوقات شما سعی می کنید که در انجام دادن آنها علی رغم مشکلات و زحمات زیاد مقاومت کنید. ممکن است تا زمانی که آن رفتار را انجام نداده و یا تمام نکرده اید، همچنان اضطراب داشته باشید.

برای اینکه بتوانید به پنج پرسش نخست پاسخ بدهید، بهتر است رفتارهای وسواسی را که در فهرست علایم وسواس فکری- عملی (YBOCS) مشخص کرده اید، مرور کنید. لطفاً در مورد هفت روز گذشته ( از نظر جمله امروز ) فکر کرده و برای هر پرسش ، یکی از پاسخ ها را علامت بزنید.

6- برای انجام دادن رفتارهای وسواسی تا چه اندازه وقت صرف می کنید ؟ فراوانی انجام دادن این رفتارها چقدر است؟ ( اگر آداب رفتاری شما در برگیرندۀ فعالیت های روزمره چقدر بیشتر طول می کشد ).
0= هیچ
1= کمتر از یک ساعت در روز برای انجام دادن رفتارهای وسواسی یا انجام دادن رفتارهای وسواسی به صورت گه گاهی ( کمتر از هشت بار در روز ).
2= یک تا سه ساعت در روز برای انجام دادن رفتارهای وسواسی یا انجام دادن رفتارهای وسواسی به صورت مکرر ( بیش از هشت بار در روز، ولی اکثر ساعات روز بدون رفتارهای وسواسی هستم).
3= بیش از سه ساعت و تا هشت ساعت در روز، صرف انجام دادن رفتارهای وسواسی می شود یا تکرار آن رفتارها به طور خیلی زیاد ( بیش از هشت بار در روز و در اکثر ساعات روز اتفاق می افتد ).
4= بیش از هشت ساعت در روز یا تقریباً انجام دادن رفتارهای وسواسی به طور مداوم ( تعداد آنها آن قدر زیاد است که خارج از شمارش می باشند و کمتر ساعتی را بدون انجام دادن رفتارهای وسواسی سپری می کنم).

7- رفتارهای وسواسی تا چه اندازه در عملکرد شغلی یا اجتماعی شما اختلال ایجاد می کنند؟( اگر در حال حاضر شاغل نیستید، میزان تداخل رفتارهای وسواسی را درفعالیت های روزمرۀ خود در نظربگیرید .)
0= بدون اختلال
1= اختلال خفیف و جزیی در فعالیت های شغلی یا اجتماعی، ولی به طور کلی به عملکرد من لطمه نزده است.
2= اختلال متوسط و مشخص درعملکرد شغلی و اجتماعی ولی قابل کنترل است.
3= اختلال شدید و ناتوانی در عملکرد شغلی یا اجتماعی.
4= اختلال بسیار شدید و ناتوان کننده.

8- اگر ممانعتی در انجام دادن رفتارهای وسواسی شما ایجاد شود، چه احساسی پیدا می کنید؟ مضطرب خواهید شد؟
0= اگر از انجام دادن رفتارهای وسواسی منع شوم، به هیچ وجه مضطرب نمی شوم.
1= اگر از انجام دادن رفتارهای وسواسی منع شوم، تا حدودی مضطرب می شوم.
2= اگر از انجام دادن رفتارهای وسواسی منع شوم، اضطراب من افزایش می یابد ولی قابل کنترل باقی می ماند.
3= اگر از انجام دادن رفتارهای وسواسی منع شوم، اضطراب من به صورت قابل ملاحظه ای افزایشی یافته و ناراحت کننده خواهد بود.
4=هر گونه تلاش برای کاهش رفتارهای وسواسی همراه با اضطراب بسیار شدید و ناتوان کننده خواهد بود.

9- چقدر سعی می کنید تا در مقابل انجام دادن رفتارهای وسواسی مقاومت کنید؟ یا هرچند وقت یک بار سعی می کنید که انجام دادن رفتارهای وسواسی را متوقف کنید؟ (فقط تعداد موارد یا میزان تلاش خود را که سعی می کنید درمقابل رفتارهای وسواسی مقاومت کنید ، درجه بندی کنید نه میزان موفقیت واقعی خودرا در متوقف کردن آنها ).
0= همیشه سعی می کنم مقاومت کنم (یا علایم و نشانه ها به قدری خفیف هستند که نیازی به مقاومت فعالانه ندارند).
1= بیشتر مواقع سعی می کنم در مقابل آنها مقاومت آنها مقاومت کنم (یعنی، بیش از نیمی از اوقات ).
2= بعضی از اوقات سعی می کنم مقاومت کنم.
3= بدون اینکه تلاشی برای کنترل کردن آنها از خود نشان دهم، اجازه می دهم که تمام رفتارهای وسواسی انجام شوند، ولی این کار را با اکراه و بی میلی انجام می دهم.
4= به طور کامل و با تمایل خود اجازه می دهم که تمام رفتارهای اجباری انجام شوند.

10- چقدر روی رفتارهای وسواسی خود کنترل دارید؟ چقدر در متوقف کردن آداب رفتاری موفق هستید؟ ( اگر به ندرت برای مقاومت کردن تلاش می کنید ، لطفاً در مورد همان موارد نادری که برای متوقف کردن رفتارهای وسواسی تلاش می کنید فکر کنید تا بتوانید به پرسش پاسخ بدهید).
0= من کنترل دارم.
1= معمولاً با اندکی تلاش یا اراده می توانم انجام دادن رفتارهای وسواسی یا آداب رامتوقف کنم.
2= بعضی از اوقات می توانم رفتارهای وسواسی را متوقف کنم، ولی به سختی.
3= فقط می توانم انجام دادن رفتارهای وسواسی رابه تأخیر بیندازم ، ولی در نهایت این رفتارها باید انجام شوند.
4= به ندرت قادر هستم که انجام دادن رفتارهای وسواسی را حتی به طور لحظه ای به تأخیر بیندازم.

راهنمای نمره گذاری
اعدادی را که در کنار پاسخ های سؤالات یک تا ده نوشته شده اند، و شما برای پاسخ دادن به سؤالات یکی از آنها را علامت زده اید با هم جمع کنید.

حالا با توجه به جدول زیر موقعیت خود را ارزیابی کنید.

تفسیر نتایج

نمرات مقیاسی وسواس فکری – عملی ییل – براون (YBOCS)

نمره کسب شده                     میزان شدت OCD
کمتر از 10 OCD بسیارخفیف
15-10                                    علایم و نشانه های نسبتاً خفیف
OCD                                25-16 علایم و نشانه های متوسط OCD
بیشتر از 25                             علایم و نشانه های شدید OCD
بدیهی است که هر چه نمره بدست آمده بیشتر باشد، نشان دهنده وسواس فکری – عملی بیشتر شخص پاسخ دهنده است و برعکس.

منابع
● Rodrigues Pedro Castro, Camacho Marta, Almeida Sílvia A,Marinho Mónica, Soares Catarina, J bernardo Barahona-Corrêa, Albino J Oliveira-Maia (2018), Criterion Validity of the Yale-Brown Obsessive-Compulsive Scale Second Edition for Diagnosis of Obsessive-Compulsive Disorder in Adults, frontiers in psychiatry, V.9, NO.431, Https://doi:10.3389/fpsyt.2018.0043

● Woody Sheila R, Steketee Gail, Chambless Dianne L,(1995), Reliability and validity of the Yale-Brown obsessive-compulsive scale, Pergamon, Vol. 33, No. 5, pp. 597-605,

● Yale–Brown Obsessive Compulsive Scale, (n.d),https://en.m.wikipedia.org/wiki/Yale%E2%80%93Brown_Obsessive_Compulsive_Scale

● راجزی اصفهانی سپیده، متقی پور یاسمن، کامکاری کامبیز، ظهیرالدین علی رضا، جان بزرگی مسعود، (۱۳۹۰)، پایایی روایی نسخه فارسی مقیاس وسواسی اجباری ییل براون، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، ج ۱۷، ش ۴، ص ۲۹۷-۳۰۳
,