چرا برخی زنان اقدام به خودکشی می کنند؟

خودکشی، پدیده ای مذموم است که متاسفانه با آمار بالایی در بین افراد مختلف جوامع و به ویژه در زنان رخ می دهد. محققان کشور در یک مطالعه پژوهشی، عوامل خطر و عوامل محافظت کننده در برابر این پدیده را در زنان مورد واکاوی علمی قرار داده اند.

خودکشی، یکی از مشکلات مهم بهداشت جهانی است که ناشی از تعامل بین عوامل جمعیتی، اجتماعی و فرهنگی است. سالانه حدود یک میلیون نفر در جهان از طریق خودکشی جان خود را از دست می دهند، اما بر اساس آمارهای سازمان جهانی سلامت، میزان اقدام به خودکشی در مقایسه با خودکشی موفق ۲۰ برابر است و خودکشی های کامل در مردان سه برابر زنان است، اگرچه زنان میزان بالاتری از اقدام به خودکشی را نسبت به مردان در طول زندگی نشان می دهند.

بررسی ها نشان می دهد: نرخ اقدام به خودکشی زنان، همچنان رو به افزایش است و از سال ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۶ میزان خودکشی در میان زنان به میزان ۵۰ درصد افزایش داشته است.

بنا بر اظهارات پژوهشگران، میزان خودکشی در ایران از غالب کشورهای غربی پایین تر است، اما از بقیه کشورهای خاورمیانه بالاتر بوده و طی سه دهه اخیر نیز، رشد معناداری داشته است. اگرچه کیفیت و صحت داده های خودکشی در ایران زیر سؤال است، اما شیوع بیش از حد خودکشی در میان زنان در سال های اخیر، یکی از نگرانی های جدی بهداشت عمومی بوده است.

خودکشی راه حلی جبران ناپذیر برای مشکلی است که معمولاً موقتی است و به عنوان یک فرایند و نه یک عمل مجرد درك می شود. این روند با میل خفیف و مبهم به مرگ آغاز می شود که به دلیل شرایط فردی یا بین فردی می تواند از بین برود یا متناوباً می تواند بیشتر به ایده خودکشی تبدیل شود و احتمالاً با یک اقدام به خودکشی یا خودکشی کامل به اوج برسد.

 این موضوع مهم، گروهی از محققان کشورمان از دانشگاه اصفهان و دانشگاه علوم پزشکی این شهر را بر این داشته است که پژوهشی را در مورد آن انجام دهند. آن ها در این تحقیق، به واکاوی عوامل خطر و عوامل محافظ در زنان اقدام کننده به خودکشی پرداخته اند.
این محققان مطالعه کیفی فوق، به مصاحبه با ۱۵ زن اقدام کننده به خودکشی پرداخته و اطلاعات جمع آوری شده از این طریق را تجزیه و تحلیل کرده اند.

بر اساس نتایج این مطالعه، روابط خانوادگی و عاطفی و همچنین افسردگی درمان نشده به عنوان اصلی ترین عوامل شناسایی شده موثر در خودکشی زنان شناسایی شدند.

بنا بر گفته های حمید طاهر نشاط دوست، استاد و محقق گروه روان‌شناسی دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه اصفهان و سه همکار دیگرش در این تحقیق، چهار مضمون و نه زیرمضمون در خصوص عوامل خطر شناسایی گردیدند که شامل موارد زیر هستند:
تنش در روابط خانوادگی (مشاجره و درگیری، بی تفاوتی عاطفی، عدم وفاداری زناشویی)،
روابط نافرجام (خود سرزنشگری،از دست دادن)،
رنج روانی (زندگی در اندوه و ناامیدی،
ادراک ناخودکاامدی، احساس سربار بودن) 
مضمون مشکلات اقتصادی(ضعف مالی و بیکاری).

آن ها می افزایند:
همچنین چهار مضمون اصلی در خصوص عوامل محافظت کننده استخراج شد:
تعلق عاطفی به عضوی از خانواده،
احساس مسئولیت در مقابل فرزندان،
اعتقادات مذهبی
حمایت اجتماعی ادراک شده.  

در تبیین نتایج فوق، عنوان شده است که مجموعه اي از عوامل مطرح شده در یک فرایند زمانی، سبب ایجاد فرسودگی روانی در زنان و انتخاب راه حل هاي هیجان مدار مانند خودکشی می شود، اما عامل تنش در روابط خانوادگی که اغلب ریشه در بی مهارتی در روابط بین فردي و عوامل فرهنگی دارد، به عنوان محوري ترین عامل که فرد به صورت مکرر با آن سروکار دارد، موجب ایجاد احساس عدم تعلق عاطفی و گاهی احساس سرباربودن می شود.

طاهر نشاط دوست و همکارانش معتقدند: این عامل همچنین بستري براي ایجاد اختلالات روانی به ویژه افسردگی، عدم احساس امنیت و به کارگیري روش هاي ناکارآمد در مدیریت هیجانات و حل مسائل و غرق شدن هرچه بیشتر در مشکلات را براي زنان فراهم می کند.

آن ها اظهار داشته اند: توانمندسازي فرد و خانواده درجهت برقراري روابط بین فردي مثبت و ایجاد انعطاف و شناخت بیشتر در راهبردهاي مقابله اي مؤثر و ایجاد خودکارآمدي در برابر مشکلات، از مهم ترین راهکارها برای مقابله با این مشکل هستند.

همچنین فرهنگ سازي درخصوص درمان اختلالات روان پزشکی با تأکید بر افسردگی در اولویت بعدي قرار می گیرد و در کنار این موارد، ارتقاي عوامل محافظ یافت شده، به کاهش خطر خودکشی و انعطاف پذیري بیشتر این افراد کمک می کند.

گفتنی است این یافته های علمی تحقیقاتی را نشریه پژوهش‌های کاربردی روانشناختی منتشر کرده است.
این نشریه در قالب فصل نامه توسط موسسه روانشناسی و علوم تربیتی و دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران انتشار می یابد.