اختلال هایپرسومنیا چیست؟

اختلال هایپرسومنیا Hypersomnia از دسته اختلالات خواب است که در این اختلال، فرد به طور افراطی به خوابیدن روی می‌آورد. در اختلال هایپرسومنیا، فرد در هر زمانی که اقدام کند می‌تواند سریعاً به خواب برود اما پس از حتی چند ساعت خوابیدن بازهم نمی‌تواند خود را شاداب و سرحال ببیند.

اختلال خواب هایپرسومنیا، که اشاره به خواب آلودگی بیش از حد روزانه با وجود خوابیدن بیش از نیاز بدن در طول شبانه روز دارد، وضعیتی است که در آن فرد به سختی می تواند در طول روز خود را بیدار نگه دارد. افرادی که هایپرسومنیا را تجربه می کنند می توانند در هر زمان به خواب بروند ؛ به عنوان مثال، در هر ساعتی در محل کار و یا موقعی که آنها در حال رانندگی هستند. آنها همچنین ممکن است مشکلات دیگر مرتبط با خواب از جمله کمبود انرژی و دشواری تفکر را به وضوح داشته باشند.

افراد مبتلا به اختلال پرخوابی نیاز به حدود 70 ساعت خواب در هفته دارند و به سختی از خواب بیدار می‌شوند. هنگامی این افراد بیدارند، معمولا احساس‌شان این است که شب‌شان به بیدارخوابی گذشته است و آن را مانند راه رفتن در مه توصیف می‌کنند. اغلب این افراد پس از اینکه تشخیص بیماری‌هایی مانند افسردگی، قطع تنفس حین خواب یا مشکلات تیروئید در مورد آنها رد می‌شود، مشکلشان به عنوان اختلال خواب تشخیص داده می‌شود.

بر اساس گزارش بنیاد ملی خواب آمریکا، بیش از ۴۰درصد افراد برخی از علائم هایپرسومنیا را در طول زمانی مشخص نشان می دهند. همراه کافه پزشکی باشید. 
 
در این اختلال فرد به طور طولانی مدت به خواب می‌رود به طوری که حتی از ۱۰ ساعت هم بیشتر می‌خوابد. اختلال پرخوابی یا خواب آلودگی روزانه به گونه ایست که فرد در طول روز دچار احساسی فراتر از خستگی می‌شود. اختلال هایپرسومنیا فرد را حتی در مواقع رانندگی و کارهای روزانه دچار خواب بدون اراده می‌کند.

علایم بالینی
بیماران یک احساس خواب آلودگی مداوم در طول روز را توصیف می کنند که به ندرت میتواند منجر به چرت زدن غیر ارادی (“حملات خواب”) شود. اسکور پرسشنامه Epworth Sleepiness Scale ( یک پرسشنامه ارزیابی میزان احساس خواب آلودگی در فرد) در مبتلایان معمولاً زیاد است (> 24/11). همانند سایر موارد خواب آلودگی شدید روزانه ، عواملی چون الکل ، ورزش ، وعده های غذایی سنگین و محیط های گرم می توانند باعث تشدید احساس خواب آلودگی شوند. در بیماران IH خواب آلودگی در طول روز منجر به چرت هایی می شود که معمولاً طولانی مدت هستند (به طور معمول> 1 ساعت) و غالباً فرد پس از خواب احساس سرحالی نمیکند.

خواب شبانه در این افراد طولانی و بدون وقفه است و بطور معمول شبها بیش از 10 ساعت میخوابند. تعداد کمی از بیماران ممکن است آخر هفته و تعطیلات خواب 12 تا 19 ساعت در شبانه روز را گزارش کنند. در بیشتر بیماران IH ، علامت Excessive Daytime Sleepiness یا احساس خواب آلودگی با خواب طولانی بهبود نمی یابد. بیدار کردن بیماران مشکل است. .حتی اگر به درخواست خودشان بیدار شوند ، گاه رفتارهای پرخاشگرانه شدید بروز میدهند. بیمار ممکن است پس از بیدار شدن گیج باشد و نتواند واکنش مناسب در برابر محرکها نشان دهد. مدت زمانی که برای سرحالی صبح لازم دارند ممکن است به 2 تا 3 ساعت برسد (اینرسی خواب). علائم افسردگی در ۱۵ تا ۲۵ درصد بیماران مشاهده می شود. سردرد یک علامت شایع در بیماران مبتلا به IH است. سردردهای نوع میگرنی و تنشی در حدود 30٪ بیماران مبتلا به IH گزارش شده است. گاهی اوقات فرد شکایت درد از سایر قسمتهای بدن دارد. در برخی افراد مبتلا، علائم نورو وژتاتیو (Neurovegetative)مانند سردی دستها یا پاها، احساس سبکی سر هنگام ایستادن ، افت فشار خون ارتوستاتیک یا سنکوپ مشاهده شده است.


اپیدمیولوژی
در چند مطالعه گسترده فقط در حدود 1٪ از بیماران مراجعه کننده به مراکز خواب تشخیص IH گذاشته شده است و شیوع آن 5 تا 10 برابر کمتر از شیوع نارکولپسی میباشد. هر چند هنوز آمار شیوع و بروز دقیق IH ناشناخته مانده است. سن بروز علائم پرخوابی ایدیوپاتیک متفاوت است ، اما اغلب سن بروز تظاهرات بین 10 تا 30 سال میباشد. در برخی از مطالعات موردی case-series نشان داده شده خانمها ریسک بالاتری برای ابتلا به ایدیوپاتیک هایپر سومنیا دارند. به نظر می رسد در یک تا دو سوم موارد IH دارای الگوی خانوادگی است و یک الگوی اتوزومال غالب در ایدیوپاتیک هایپرسومنیا گزارش شده است .در چند مطالعه نیز ، همراهی IH با دیابت و چاقی مشاهده شده است. هایپرسومنیا معمولاً شروع و سیر آهسته ای دارد که هفته ها یا ماهها بطول می انجامد. گاهی اوقات،در شروع بیماری علامت خواب آلودگی روزانه در این افراد (Excessive Daytime Sleepiness)به دنبال یک دوره بی خوابی، تغییر برنامه خواب-بیداری، فعالیت زیاد ، تغییر خلق و خو، بیهوشی عمومی، بیماری ویروسی یا ضربه خفیف سر تجربه می شود.

 

انواع اختلال هایپرسومنیا
اختلال هایپرسومنیا از دسته اختلالاتی است که در مغز و سیستم عصب مرکزی آن ایجاد می‌شود. این اختلال در زیر گروه اختلالات هشت‌گانه هایپرسومنولنس قرار می‌گیرد که فرد در آن دچار منگی و خواب آلودگی می‌شود. هایپرسومنیای ایدیوپتیک، سندرم کلاین لوین، نارکولوپسی نوع یک و دو، پرخوابی ناشی از بیماری، پرخوابی ناشی از دارو یا مواد، سندرم خواب ناکافی و پرخوابی ناشی از جمله اختلال روانی موارد هشت‌گانه در این اختلال به شمار می‌روند.

تشخیص اختلال هایپرسومنیا
اختلال هایپرسومنیا علائم مختلفی دارد که با بررسی آن علائم در افراد می‌توان ابتلاء یا عدم ابتلای آنها را به این بیماری سنجید. یکی دیگر از راه‌های تشخیص فرد مبتلا به اختلال پر خوابی، پرسشنامه خواب آلودگی اپورت است که میزان و شدت خواب آلودگی فرد را می‌سنجد. اگر فردی در این پرسشنامه نمره صفر آورد، یعنی فاقد این اختلال است. آنچه که رایج‌ترین روش تشخیص پر خوابی یا هایپرسومنیا است مسیری است که فرد با مراجعه به کلینیک خواب به انجام تست خواب‌ها یا پلی سومنوگرام اقدام می‌کند. فرد با این اقدام‌ها بین پرخوابی و بی خوابی تفاوت قائل می‌شود.

اگر به طور مداوم در طول روز احساس خواب آلودگی می کنید، با پزشک خود صحبت کنید. در تشخیص Hypersomnia، پزشک از عادات خواب شما سوال می کند از جمله : چند ساعت در شب می خوابید ؟ آیا در شب از خواب بیدار می شوید ؟ چند ساعت در روز می خوابید ؟ پزشک همچنین می خواهد بداند که آیا شما دچار مشکلات عاطفی هستید یا داروهایی را مصرف می کنید که ممکن است در خواب دخالت کنند یا خیر.  پزشک شما همچنین ممکن است برخی از تست ها را انجام دهد از جمله آزمایش خون، اسکن کامپیوتری (CT) و یک آزمایش خواب به نام پلی سومنوگرافی. در برخی موارد، الکتروانسفالوگرافی (EEG) که فعالیت الکتریکی مغز را اندازه گیری می کند، مورد نیاز است.
 

علائم فرد مبتلا به اختلال هایپرسومنیا
افراد مبتلا به این اختلال اگرچه ساعت‌ها به خواب بروند، باز هم نمی‌توانند خود را شاداب و سرحال ببینند و همیشه حالت خواب آلوده‌ای دارند به گونه‌ای که به سختی می‌توانند چشمان خود را باز نگه دارند. در این اختلال افراد مبتلا هر زمان که اقدام کنند سریعاً به خواب فرو می‌روند. اضطراب، بی قراری، خستگی، توهم، آشفتگی، کاهش اشتها، مشکلات حافظه و مشکل در تفکر از دیگر علائم ابتلای فرد به این اختلال است. بر اساس مطالعاتی که در کشور آمریکا به دست آمده است، بنیاد ملی خواب آمریکا اعلام داشت که افراد مبتلا، در طول زمانی مشخص نزدیک به ۴۰ درصد علائم این اختلال را از خود نشان می‌دهند.

علل اختلال هایپرسومنیا
عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، افسردگی، اضافه وزن و بی خوابی شبانه می‌توانند در ایجاد این اختلال تأثیر بگذارند. همچنین افرادی که دچار بیماری ام اس یا پارکینسون هستند در خطر ابتلاء به این بیماری قرار می‌گیرند. علاوه بر مصرف داروهایی همچون آرام بخش‌ها یا آنتی هیستامین‌ها، مصرف مواد مخدر و الکل‌ها را هم می‌توان عاملی برای ایجاد این اختلال در افراد دانست. مبتلایان ممکن است در ابتلای به این بیماری بعضی از احساسات را مانند کمبود انرژی یا دشواری تفکر از خود بروز دهند. اختلال نارکولپسی و آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) از دیگر علل‌های ایجاد این اختلال در افراد است.

بنابراین چندین علت بالقوه برای هایپرسومنیا وجود دارد از جمله:
اختلال نارکولپسی (حملات خواب آلودگی در روز)
آپنه خواب (قطع تنفس در طول خواب)
نداشتن خواب کافی در شب (محرومیت از خواب)
اضافه وزن
مصرف مواد مخدر یا الکل
آسیب سر یا بیماری عصبی، از قبیل MS یا بیماری پارکینسون
داروهای تجویزی مانند آرام بخش ها یا آنتی هیستامین ها
ژنتیک
افسردگی


درمان اختلال هایپرسومنیا
در درمان اختلال هایپرسومنیا مانند سایر اختلالات باید از سلامت جسمانی فرد اطمینان حاصل کرد. در سیر درمانی این بیماری ابتدا پزشک به بررسی علائم می‌پردازد و با بررسی آزمایش خون، اسکن‌های کامپیوتری و آزمایش خواب به صحت یافته‌ها و تشخیص‌های خود می‌پردازد. بنابراین پس از آنکه پزشک به ابتلای شما اطمینان یافت، می‌تواند داروهایی مانند داروهای افسردگی تجویز کند. البته رفتار درمانی شناختی در کاهش علائم پرخوابی بسیار مؤثر است.

باید توجه داشت که وجود راه‌های درمانی مبنی بر آن نیست که فرد به طور کلی درمان می‌شود.

اگر تشخیص شرایط شما هایپرسومنیا باشد، پزشک می تواند داروهای مختلفی برای درمان آن از جمله داروهای ضد افسردگی و چندین داروی جدیدتر (مثلا Provigil و Xyrem) تجویز کند. اگر با آپنه خواب تشخیص داده شوید، پزشک شما ممکن است یک درمان شناخته شده به عنوان فشار مداوم مثبت راه هوایی یا CPAP را تجویز کند. در حالی که در حال خوابیدن هستید، ماسک CPAP را روی بینی خود قرار می دهید. دستگاهی جریان پیوسته هوا را به بینی شما هدایت می کند. فشار مثبت هوا از طریق حفره بینی باعث می شود مسیرهای هوایی باز بماند. اگر دارویی مصرف کنید که موجب خواب آلودگی می شود، از پزشک خود در مورد تغییر دادن آن بپرسید. فراموش نکنید که مصرف الکل و کافئین را باید ترک کنید.


عوارض و خسارات ناشی از ابتلای فرد به بیماری اختلال هایپرسومنیا تا چه اندازه است؟
اختلال هایپرسومنیا، می‌تواند افراد را دچار اختلال‌های متفاوتی کند. در این اختلال افراد در حین رانندگی می‌توانند دچار خمیازه شوند و یا در حین کار خود و حضور در جمع‌ها به خوابیدن نیاز پیدا کنند. این احساس ایجاد شده در افراد می‌تواند آنها را با تصادف و دیگر موارد خطرناک رو به رو کند. خستگی ایجاد شده در افراد آنها را از انجام برنامه زمانی خود دور می‌سازد و با کاهش اشتها می‌تواند افراد را دچار کاهش وزن افراطی کند. همچنین افسردگی بعد از بروز این حس خواب آلودگی تا جایی پیش می‌رود که فرد مبتلا از روند طبیعی زندگی اجتماعی و کاری خود فاصله می‌گیرد بنابراین باید این اختلال به زودی پیگیری و درمان شود. ایجاد مشکلات در تفکر و حافظه از مهمترین خساراتی است که این اختلال از خود باقی می‌گذارد.