ميگنا : پايگاه خبری روانشناسی و بهداشت روان 2 خرداد 1402 ساعت 23:59 https://www.migna.ir/article/61903/نارسایی-توجه-بیش-فعالی-اختلال-رفتاری-پیچده-اما-قابل-مدیریت -------------------------------------------------- Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) عنوان : نارسایی توجه /بیش فعالی اختلال رفتاری پیچده اما قابل مدیریت عبدالله علیزاده -------------------------------------------------- اختلال ADHD یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری تشخیص داده شده در بین کودکان است. صرفاً با دیدن پر تحرکی کودکان نباید به آنان برچسب اختلال بیش فعالی /نارسایی توجه زده شود. متن : Attention Deficit Hyperactivity Disorder (ADHD) اختلال بیش فعالی /نارسایی توجه بیش از سه دهه است که شناخته شده است. این اختلال در سال1994 مجددا نامگذاری شده و به سه گروه تقسیم شده است که هرگروه علایم رفتاری مشخصی دارد: گروه بیش فعال: کودکان نا آرام و بی قرار که یکجا نمی توانند بنشینند و دائم در حال راه رفتن و دویدن هستند. گروه نارسا توجه: کودکانی هستند که تمرکز ندارند و دائم در حال رویا پردازی هستند و دقت مطلوب به امور خود را ندارند. برای انجام تکالیف دائماً با مشکل رو به رو هستند و علاقه به آن ندارند. گروه تکانشی: مشخصه بارز آنها بی قرار و کم حوصله بودن است. شاید توجه خوبی داشته باشند اما کم تحمل هستند اجازه نمی دهند رفتار دیکران تمام شود کمی صبر کن برا آنها معنی ندارد. انتظار کشیدن آنها را بیقرار می‌کند. حرکات خطرناک انجام می‌دهند رفتارهای خشن نشان می‌دهند. پرخاشگر هستند و دستشان را خیلی تکان می‌دهند و با رفتار خود جلب توجه می‌کنند و آرام نمی‌نشینند. این فقره در پسران شدیدتر است. علل اختلال، بیشتر جنبه زیست شناحتی دارد. به همین دلیل دارو درمانی معمولاً بیش ازهرروش درمانی دیگربکار می‌رود. در سال‌های اخیر روش درمانی جدیدی تحت عنوان نوروفیدبک برای درمان این دسته از کودکان بکار می رود که در بیشتر موارد با موفقیت چشمگیری همراه بوده است. کلید واژه‌ها: نارسایی توجه/بیش فعالی، تکانشی، نوروفیدبک و زیست شناختی. مترجم: دکترعبدالله علیزاده(PhD)   Abstract Attention deficit / hyperactivity disorder complicated but manageable Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) has been known for more than three decades. It has been called again in 1994 & divided into three types that each one has its own characteristic (specific behavior signs). Hyperactive type: children in this group are characterized by not being able to sit quiet and still in one place. They are constantly “on the go” and running. Inactive type: These children cannot concentrate and have poor concentration. They are always dreaming and don’t pay sufficient attention to their own matters. They constantly face problems in doing their homework and are not interested to do it. Impulsive type: The prominent characteristic of this type is that they feel restless and get bored. They may have a good attention but are very impatient. They don’t allow others’ behavior to be finished and don’t know the meaning of “wait a little”. Expecting makes them restless. They do dangerous things and show aggressive behaviors. They are very agitated and move their hand so much. They can’t sit still and attract others’ attention by own behavior and actions. This type is very intensive among boys.   The causes of the disorder are so much of biological aspect. Because of that, medications are usually used more than any other therapy. In recent years, a new way of therapy called “neurofeedback therapy” is used for these children & it has been associated with significant success. Key words: Attention deficit/ hyperactivity disorder, impulsive, neurofeedback and biological   مقدمه یکی از شایع ترین اختلالات که امروزه بسیاری از خانواده ها را درگیرکرده است، اختلال بیش فعالی /نارسایی توجه درکودکان و نوجوانان است. اما صرفاً با دیدن پر تحرکی نباید به کودکان برچسب این اختلال زده شود. آگاه باشیم که جنب و جوش زیاد به تنهایی نشانه کافی دال بر این اختلال نیست. ADHD اصلاح گیج کننده است که کودکان ما را گرفتار می‌کند. کودکانی که دچار این اختلال هستند پریشان، آشفته، پرخاشگرو پر استرس هستند و با انرژی تمام نشدنی حرف می زنند. اختلالی که مواجهه با آن برای دانش آموز، والدین و اولیای مدرسه کارآسانی نیست.)استا راپوپورت2009 ) در جوامع امروزی گاهی برای بر طرف کردن نیاز های فرزندان افراط و تفریط می‌شود و اصطلاحاً با نوعی فرزند سالاری مواجه هستیم در این‌گونه موارد همه چیز به دلخواه کودک انجام می‌شود و کودک آموزش‌های لازم برای رفتارهای اجتماعی را یاد نمی‌گیرد و با قوانین زندگی به خوبی آشنا نمی‌شود. کودک هر چیزی که نیاز دارد در دسترس دارد که این امر باعث بی توجهی کودک نسبت به محیط می‌شود و در بعضی موارد کودکان به علت کم توجهی و یا بی توجهی والدین نسبت به خود و برای جلب توجه آنها پر جنب و جوش و پر حرف می‌شود. تعریف بیش فعالی/نارسایی توجه اختلالی رفتاری بسیار شایع است که درصد قابل توجهی از کودکان سنین مدرسه به آن مبتلا هستتند. این کودکان بدون تفکر اقدام به عمل می‌کنند، پرجنب جوش هستند و به سختی می‌توانند تمرکز داشته باشند آنچه گفته می‌شود درک می‌کنند و می‌فهمند که از آنها چه انتظاری می‌رود اما قادر به دنبال کردن آن نیستند.(علیزاده عبدالله1393 ) علایم و دسته بندی اختلال ADHD در سال 1994 این اختلال به سه گروه، بیش فعال، تکانشی و نارسایی توجه تقسیم شد که هر گروه علایم رفتاری مشخصی دارد. گروه اول - نارسایی توجه 1- ناتوانی در توجه به جزئیات یااشتباهات جزیی درانجام تکالیف مدرسه یا سایر فعالیتها 2- مشکل درحفظ توجه برروی کاری که درحال انجام آن است 3- مشکلات آشکار در شنیدن 4- مشکل در دنبال کردن توضیحات ارائه شده 5- مشکل در سازمان‌دهی 6- اجتناب یا بی علاقگی به کارهایی که نیاز به تفکر دارد 7- بی علاقگی به چیزهایی مانند اسباب بازی‌ها، تکالیف و دفتر و کتاب 8- حواس پرتی 9- فراموش کردن وظایف روزانه گروه دوم – تکانشی دارای علایم 1- وول خوردن و مدام درحال حرکت بودن 2- ناتوان از آرام نشستن 3- بالاوپایین پریدن‌های نامناسب 4- مشکل درآرام بازی کردن 5- همیشه درحال حرکت بودن 6- پرحرفی و پریدن به وسط حرف دیگران 7- مشکل دررعایت نوبت دربازی‌های دسته جمعی 8- کم طاقت و کم حوصله گروه سوم– نوع مرکب، علائم هر دو اختلال قبلی را در برمی‌گیرد و شایع‌ترین نوع است. علاوه بر نشانه‌های دو اختلال قبلی نشانه‌های دیگری نیز دارد که به آنها علایم ثانویه گفته می‌شود. تشخیص علایم قبل ازسن 6 سالگی شروع شده باشد علایم بایستی در چندین موقعیت مشاهده شود(خانه،مدرسه و مهمانی) اختلال بر روی بخش‌های مختلف زندگی کودک اثر منفی بگذارد. علایم حداقل به مدت 6 ماه دیده شود و ناشی از بیماری‌های روانی،جسمانی و هیجانی نباشد.(علیزاده عبدالله1393) عوارض ADHD 40 -32 % از کودکان بیش فعال ترک تحصیل می کنند. 5-10 % دوره دانشکده را به اتمام می رسانند. 50-70 % از آنها دوستی ندارند یا دوستان کمی دارند. 70-80 % با انجام وظایف مشکل دارند %40-50 از آنها احتمال دارد درگیر فعالیت های ضد اجتماعی شوند. به احتمال بسیاری زیاد در دوره نوجوانی حامله شده و به بیماری‌های انتقالی جنسی دچار می‌شوند. با سرعت بالا رانندگی کرده با تصادفات شدید مواجهه می‌شوند. به افسردگی و اختلال شخصیت مبتلا می شوند (برکلی 2002). شیوع اختلال به نقل از مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های امریکا، بین 6 تا 9 درصد کودکان و نوجوانان به « ADHD» مبتلا هستند. اختلال ADHD یکی از شایع ترین اختلالات رفتاری تشخیص داده شده در بین کودکان است. میزان شیوع آن در بین جمعیت دنیا 5.29 تا 7درصد است(پلانزیک و همکاران2007). راسل برکلی استاد و محقق برجسته از دانشگاه پزشکی سیراکیوس می‌گوید: در یک کلاس دارای 30دانش آموز، از هر سه نفر یک نفر دچار ADHD است.(راسل برکلی وهمکاران 2000 ) از هر صد کودک پنج کودک ممکن است به این اختلال مبتلا شوند و همچنین در سنین دبستان شیوع این اختلال در پسران سه برابر دختران است(سوتام گرو و کندال 2002). علت این تفاوت معلوم نیست. علایم ظاهری اختلال از سنین 2 تا 3 سالگی قابل تشخیص است در این سن است که حرکات بی هدف و بی اختیار از کودکان سر می زند و از این سنین است که معمولاً برچسب بیش فعالی به آنها زده می‌شود. همان طوری که گفته شد: پسران 3 برابر بیشتر از دختران به این اختلال مبتلا می‌شوند و در بسیاری موارد اختلال تا سنین نوجوانی و بزرگسالی ادامه دارد. تحقیقات ویرجینیا داگلاس (1972) باعث شد که نام این بیماری در چاپ چهارم کتاب راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM) به اختلال نارسایی توجه تغییر یافت. او براین عقیده بود که مشکل اصلی این کودکان نقص در حفظ توجه، کنترل تکانه و نوسانات برانگیختگی است تا فعالیت بیش از حد. علت حذف ویژگی نا رسایی توجه آن است که نتایج پژوهش‌های متعدد نشان داده اند که بر خلاف تصور قبلی کاملاً دارای نارسایی توجه نیستند بلکه کمبود توجه در آنان اختلال ثانویه است. همان طوری که بیان شد، بیش از 3 دهه است که بیش فعالی به سه حالت حرکتی یا ترکیبی شناخته شده است: حالت حرکتی، فزون جنبشی، حالت شناختی(نارسایی توجه) و حالت تکانشی(تکانشگری)است. 1- فزون جنبشی: کودکان نا آرام و بی قرار هستند و در یک جا نمی توانند بنشینند و دائم در حال راه رفتن و دویدن هستند. این کودکان به هنگام آموزش با مشکلات بیشتری مواجه می‌شوند. چرا که دوست دارند کلاس را ترک کنند یا دائم پشت نیمکت خود تکان می‌خورند و مصدومیت و تصادف بیش از حد معمول دارند. 2- نارسایی توجه: کودکان مبتلا به این اختلال ADD) (تمرکز ندارند و دائم در حال رویا پردازی هستند و دقت لازم به امور مربوطه را ندارند. در انجام تکالیف دائم با مشکل رو به رو هستند و علاقه به انجام تکالیف ندارند و در منزل مشکلات فراوانی ایجاد می‌کنند و با تأخیر زیاد و گوش‌زدهای مدام اطرافیان تکالیف شان را انجام می‌دهند. اغلب در دیکته نوشتن مشکل دارند حتی کلماتی را هم که بلد هستند به علت نارسایی توجه جا می‌اندازند. کودکانی نارسا توجه اغلب فراموشکار هستند و دائم وسایل خود را گم می کنند و نمی‌توانند با برنامه‌ریزی پیش بروند و اولویت‌بندی کنند این نوع در دختران شایع‌تر است. رفتارهای تکانه ای: یکی از مشخصه‌های بارز در کودکان ADHD اختلال تکانش‌وری است. بی قرار و کم حوصله اند. آنها معمولاً نارسایی توجه ندارند. اما نمی توانند تحمل کنند که حرف دیگران تمام شود و به میان حرف دیگران می‌پرند. این کودکان قادر به ایستادن در صف انتظار نیستند. در چنین حالتی بیقرار می‌شوند. رفتارهای خطرناک و خشنونت آمیز از آنها سر می‌زند. دستشان را خیلی تکان می‌دهند و با رفتار خود جلب توجه می‌کنند و آرام نمی‌نشینند. این حالت در پسران بیشتر دیده می‌شود. علل پیدایش ADHD علل پیدایش اختلالال گوناگون است. عوامل ارثی، فرهنگی، اجتماعی، ضایعات مغزی و مهر و محبت‌های عاطفی و استرس‌ها و عوامل محیطی و مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری و مسمومیت با سرب ممکن است از علل پیدایش اختلال باشد. به نظر می‌رسد کم بودن تحرک بدنی و تماشای زیاد تلوزیون و بازی‌های کامپیوتری نیز در پیدایش اختلال نقش دارد. استرس هم باعث اختلال در رفتار کودک می‌شود. مواجهه با سموم محیطی نظیر سرب، مواد سمی مخصوصا در رنگ‌های نقاشی و یا مواجهه مادر به هنگام بارداری با سموم محیطی نظیر PCD و تولد زود رس (نوزاد نارس) و کم وزنی هنگام تولد از علل احتمالی اختلال است. صدمات و اختلالات مغزی و تفاوت‌های ساختاری: مطالعات جدید گرین ایی و همکاران (2005) نشان داد که مبتلایان نسبت به افراد بهنجار 12 درصد کمتر گلوکز مصرف می‌کنند. چیزی که منبع انرژی برای مغز است ناحیه‌ای از مغز که بیشتر محروم از گلوکز هستند نواحی وابسته به توجه و فعالیت حرکتی‌اند. یکی دیگر از نظریه‌ها ایجاد بیماری مغزی بود. کودکان که در اثر تصادفات دچار صدمات مغزی می‌شوند گاهی علایمی مشابه اختلال ADHD نشان می‌دهند. البته درصد کمی از بچه‌ها مبتلا به این اختلال سابقه ضربه به ناحیه سر و صدمات مغزی دارند. قسمت جلویی مغز مسئول کنترل تفکر، رفتار و احساسات است و در استدلال و حل مسائل نقش دارد. قسمتی قدامی مغز که دقیقاً پشت پیشانی قرار دارد، بیش از سایر بخش‌ها در قضاوت و رفتار و حافظه نقش دارد. این قسمت مغز در تعدادی از کودکان ADHD ده درصد کوچکتر از کودکان طبیعی است. ژنتیک اختلال ADHD اغلب در افراد یک فامیل دیده می شود که این حالت نقش ژنتیک مطرح می‌کند. تقریباً 25 درصد ازبستگان نزدیک کودک ADHD مبتلا به این اختلال هستند. در حالی که شیوع این بیماری در جامعه 5 درصد است. مطالعه روی دوقلوهای همسان به شدت نقش ژنتیک را تأیید می‌کند. عدم توازون شیمیایی و عصبی سلول های عصبی موادی ترشح می‌کنند که در اندیشیدن، ذخیره و پردازش اطلاعات نقش بیسار مهمی دارند. یکی از این مواد دویامین است. دویامین در کودکان ADHD به طور طبیعی پایین است. محققین فکر میکنند که کم توجهی و مشکلات حافظه این بیماران به علت کم بودن مقدار این ماده در مغز است. در 6 درصد ازاین بیماران ژن‌های کنترل کننده تولید دویامین غیر طبیعی اند. ماده دیگری که از سلول‌های عصبی ترشح می‌شود و در این اختلال اهمیت دارد استیل کولین است که در حافظه، توجه، هوشیاری، ادراک، استدلال و قضاوت نقش دارد. در کودکان ADHD مقدار این ماده نیز غیر طبیعی است. عوامل ژنتیکی در بروز این عارضه دخالت دارند. آنچه که در این مورد کاملا مشخص شده است، اختلالات بیولوژیکی است که در میانجی‌های شیمیایی مغز دیده می‌شود بویزه نقص در میانجی شیمیایی دویامین و نور ابی‌نفرین که در سیستم عصبی مرکزی (CNS) کودک ممکن است در بروز ADHD نقش داشته باشد. عوامل روانی اجتماعی: نظیر محرومیت از مادر ( کودکان پرورشگاهی)، محیط های اضطراب زا در خانه و مدرسه، کودکان طبقات پایین اجتماع، خانواده‌های از هم شیده و اعتیاد والدین سبب افزایش اختلال می‌شود. تحقیقات موسسه پژوهشگران طب و توسعه بهداشت بر روی یک هزار کودک دبستانی نشان می‌دهد مصرف سیگار و اعتیاد به مواد مخدر و غیبت طولانی والدین از خانه سبب بروز علائم ADHD در کودکان دبستانی می شود. گووارا جی(2002) از دانشگاه دیون بن: محققان با بررسی دراز مدت عادات و رفتار های بیش از هزار کودک که طی سالهای 1972 تا 1973 در دیولدین نیوزیلند به دنیا آمده بودند ارتباط بین تماشای طولانی مدت تلویزیون و نارسایی توجه را کشف کردند. در این مطالعات محققان مشاهده کردند که کودکان 5 تا 11 سال بطور میانگین 2/5 ساعت در روز تلویزیون تماشا می‌کنند. از سن 13 تا 15 سالگی میانگین تما شای تلوزیون به 3/1 ساعت افزایش می یابد. محققی از دانشگاه اوتاگو در دیون بن می‌گوید. کودکانی که در روز بیش از دو ساعت و به ویژه در حالت شدیدتر بیش از 3 ساعت تلویزیون تماشا می‌کردند علائم و مشکلات توجه در نوجوانی بیش ازحد طبیعی بود. مجله Pediatrics کودکانی کم سن و سال که مدت زیادی در مقابل تلویزیون می نشینند احتمال بیشتری دارد این عادات خود را تا سنین بالاتر ادامه دهند اما حتی اگر این عادت ادامه هم پیدا نکند آسیب ایجاد می شود. لاوندیس چندین توضیح برای این ارتباط ارائه داده است. تغییرات سریع صحنه که در برنامه های تلویزیونی رایج است بر مغز در حال رشد ونمو کودکان تأثیر می گذارد و می تواند رویدادهای واقعی را برای آنها کسل کننده کند. به همین خاطر کودکانی که مدت زیادی تلویزیون تماشا می کنند برای انجام کارهای معمولی تر و کندتر نظیر انجام تکالیف مدرسه تحمل کمتری از خود نشان می دهند.  این احتمال نیز وجود دارد که تماشای تلویزیون جایگزین فعالیت هایی شود که تمرکز حواس را تقویت می کند، نظیر خواندن، مسابقات ورزشی،ورزش، بازی،عدم مشارکت که ذات برنامه های تلویزیون است. همین عادت را در کودک به هنگام انجام سایر فعالیت های ایجاد می کند. این مطالعات اثبات نمی کنند که تماشای تلویزیون باعث مشکلات توجه میشوند، چرا که شاید کودکی که خود دارای مشکلات متعدد است به سوی تلویزیون جذب شود. اما در نهایت نتایج این مطالعات تأثیر مضر تماشایی طولانی تلویزیون را نشان می دهند. درمان درمان ADHD درمان توصیه های درمانی زیر به اتفاق نظرتوسط شبکه درمانی و دفاتر قضایی انگلستان برای مدیریت نوجوان مجرم مبتلا به ADHD توصیه شده است (یانگ و همکاران، 2011). فرقی نمی کند که مجرم مبتلا به ADHDدر چه مرحله ازجرم (اداره پلیس، دادگاه، آزادی مشروط، حبس تعلیقی، زندان) باشد. بیمه های درمانی نیز پروتکل درمانی مجرمان مبتلا به ADHD را باید تقبل و اجرا کنند. این پروتکل باید سه جنبه داشته باشد: 1. دارو درمانی برای کاهش علائم ADHD .2. روان درمانی به منظور بهبود کنترل خود، کاهش تمایلات و رفتارهای ضد اجتماعی ودرمان اختلالات همبودی . 3. یکپارچه سازی روشهای مراقبتی سایر درمان‌ها نوروفیدبک به عنوان يك تکنولوژی درماني جديد و بسیار موثر ابتدا در آمریکا مورد استفاده قرار گرفت و با مشخص شدن تاثیرات مثبت آن، به اروپا و سایر نقاط جهان گسترش یافت.از این روش درمانی به دوپینگ اخلاقی یاد می شود. اثرات درمانی بسیار خوب و ماندگاری بالا (مدت ده سال )، نبود عوارض جانبی منفی و طول کوتاه دوره درمان نسبت به درمان¬های دیگر،از ویژگیهای بسیار مثبت این روش درمانی است. این روش درمان برای درمان ADHD مورد تایید سازمان غذا و داروی امریکاست( FDA).(علیزاده عبدالله). References 1.Esta M. Rapoport (2009). ADHD AND SOCIAL SKILLS A STEP-BY-STEP GUIDE FOR TEACHERS AND PARENT Published in the United States of America by Rowman & Littlefield Education a Division of Rowman & Littlefield Publishers, Inc. 2. Ari Tuckman, PsyD, MBA (2009) More Attention, Less Deficit Success Strategies for Adults with ADHD Specialty Press, Inc. 300 N.W. 70th Ave., Suite 102 Plantation, Florida 33317 3. Barkley, R. A. (20004a). Driving impairments in teens and adults with attention-deficit/hyperactivity disorder. In T. J. Spencer (Ed.), Adult attention-deficit/hyperactivity disorder. Psychiatric Clinics of North America, June 2004, 27(2). New York: Elsevier. 4. Polanczyk, G., Silva de Lima, M., Lessa Horta, B., Biederman, J., & Rohde, L. A. (2007). The worldwide prevalence of ADHD: A systematic review and met regression analysis. American Journal of Psychiatry, 164, 6, 942-948. 5.Southam-Gerow, M. A. & Kendall, P. C. (2002). Emotion regulation and understanding: Implications for child psychopathology and therapy. Clinical Psychology Review, 22, 189-222. 6.Douglas, V. I. (1972). Stop, look, and listen! The problem of sustained attention and impulse control in hyperactive and normal children. Canadian Journal of Behavioral Science, 4, 259-282. 7.Kent L, Green E, Hawi Z, et al. Association of the paternally transmitted copy of common Valine allele of the Val66Met polymorphism of the brain-derived neurotrophic factor (BDNF) gene with susceptibility to ADHD. Mol Psychiatry. 2005; 10:939–43 8.Guevara, J., Lozano, P., Wickizer, T., Mell, L., & Grephart, H. (2002). Psychotropic medication uses in a population of children who have attention-deficit/hyperactivity disorder. Pediatrics, 109, 733–739. 9.Barkley, R. A. (2004a). Driving impairments in teens and adults with attention-deficit/hyperactivity disorder. In T. J. Spencer (Ed.), Adult attention-deficit/hyperactivity disorder. Psychiatric Clinics of North America, June 2004, 27(2). New York: Elsevier. 10. Young, S., Adamou, M., Bolea, B., Gudjonsson, G., Muller, U., Pitts, M., et al. (2011). The identification and management of ADHD within the criminal justice system: a consensus statement from the UK adult ADHD network and criminal justice agencies. BMC Psychiatry, 11, 1-14. 11. علیراده عبدااله(1393) راهنمای عملی درمان بیش فعالی و نارسایی توجه، ورای دانش، تهران1383