کد QR مطلبدریافت صفحه با کد QR

ناخن جوی علل و راهکارها

24 فروردين 1391 ساعت 20:16


24/1/91   چکیده : مقاله ی حاضر با مروری بر کتاب ها و ادبیات موجود است که در ابتدا با ارائه ی توصیفی از ناخن جوی پرداخته و علل آن را که شامل فشار روحی و اضطراب – ترس و تقلید و هیجان پذیری بیش از حد را بررسی کرده و به ارائه ی راهکارهایی نظیر درمان اساسی با شناخت علت بیماری و رفع اضطراب و سرگرم کردن کودک با فعالیت های هنری  ورزشی و نظایر آن که مورد علاقه ی کودک باشد و تشویق کودک در حفظ زیبایی دست به والدین و معلمان پرداخته است .   کلید‌واژه: ناخن جوی – اضطراب – تخلیه ی هیجانات – والدین – روان درمانی

  مقدمه:
انسان بعنوان یک موجود زیستی – روانی – اجتماعی در روند رشد و تحول خود با محرک ها و مسائل متفاوتی برخورد می کند و در برابر هر کدام از آن ها به واکنش و اتخاذ تصمیم ویژه ای می پردازد . گاهی به خاطر شدت محرک خارجی و محدودیت تجربه به پرخاشگری و رفتارهای ایذایی پرداخته و گاهی در برابر آن عقب نشینی کرده و با استفاده از مکانیزم های دفاعی به توجیه و دلیل تراشی رفتار خود می پردازد . در برخورد با افراد مختلف در محیط اجتماعی با شناسایی حالات عاطفی و گفت و گو با آنان می توان تا حدودی به شخصیت آنان پی برده و متوجه شد که فرد از چه مشکلی رنج می برد . یکی از مشکلات فراوان دوره ی کودکی و نوجوانی ناخن جویدن می باشد که در صدی از افراد را مبتلا ساخته و قدرت سازگاری را از آنان سلب نموده است . بدین منظور سعی داریم در مقاله ی حاضر به این امر پرداخته و علل و عوامل آن را مورد بررسی قرار دهیم و به والدین و افراد مبتلا راههای پیشگیری و درمان را ارائه دهیم . ( شریعتی رودسری ، 1380 ص 15  migna.ir)  

ناخن جویدن
ناخن جویدن اختلالی می باشد که بیشتر در سنین کودکی و اوایل نوجوانی اتفاق می افتد . ولی می توان جویدن ناخن را در همه ی گروه های اجتماعی مشاهده کرد . این عادت نشانه ی تهاجم است و اغلب کودکان فقط زمانی که فشار و اضطراب درونی آن ها زیاد است به جویدن ناخن می پردازند و بعضی ها هم بدون دلیل مشخصی دائماً به این کار مبادرت می کنند . ( نجاتی ، 1373 ، ص 202 )
ناخن جویدن عکس العملی است که غالب اوقات با انگشت مکیدن کاملاً تفاوت دارد . زیر بر خلاف انگشت مکیدن یک عادت نیست ، بلکه وسیله ای است که کودک برای پایین آوردن فشار درونی خود به کار می برد . ( احدی ، بنی جمالی ، 1373 ، ص 193 )
مکیدن شست اساساً یک عمل لذت بخش و تسکینی است در صورتی که جویدن ناخن بیشتر نشانه ی تهاجم است . این عادت در بچه های بزرگتر شایع تر است و کودک بدینوسیله تمایلات تهاجمی خود را کنترل می کند . ( گیتی حیدری 1372 ص 107 )

چه کودکانی به ناخن جویدن مبتلا می شوند
معمولاً افراد مضطرب به این عادت دچار می شوند ، زیرا ناخن جویدن در افراد منقلب و هراسان تسکین ایجاد می کند و مثل پیروزی است بعد از تلاش . جویدن ناخن در افراد مضطرب آرامشی کاذب به وجود می آورد و گاهی تا مجروح کردن انگشتان نیز پیش می رود . این پیروزی در واقع به بهای نابودی قسمتی از اعضاء بدن به دست می آید . چنین افرادی به محض قطع کردن عمل خود ، بار دیگر دچار نگرانی و اضطراب می شوند به ناچار دوباره عمل خود را از سر می گیرند . ( معتمدی ، 1372 ص 107 )
ملاک های تشخیص اختلال عادتی ( ناخن جویدن )
عمده ترین ملاک ها عبارتند از :
1.    انگشتان خود را مکرر در دهان می کند به طوری که اغلب زخم یا قرمز هستند .
2.    ناخن های خود را طوری می جود که زیر آن قرمز شده یا چرک می کند .
3.    دستان خود را مرتب در بینی می کند به طوری که بینی او اغلب زخم است .
4.    اشیاء مختلف مثل خودکار یا مداد را در دهان می کند و ته آن ها را می جود .
5.    موهای خود را می کند ( صورت – ابرو – سر ) یا مرتب با انگشتان خود بازی می کند و یا صورت خود را دستمالی می کند .
6.    در هنگام ترس یا اضطراب و خستگی به یکی از اعمال فوق دست می زند .
7.    دچار اضطراب و نگرانی است .
8.    این ملاک ها نباید با ملاک های تشخیص دیگر اختلالات اشتباه شده و با هم مورد ارزیابی قرار گیرند .
9.    مدت و شدت اختلال با توجه به ویژگی های رشدی سن ارزیابی می شود . ( شریعتی رودسری ، 1380 ص 30 )
سن شیوع
طبق تحقیقات وکسلر و بلیینگ جویدن ناخن از 5 سالگی شروع می شود و کم کم در 10 تا 15 سالگی به شدت خود می رسد ولی اکثر مبتلایان را کودکان 9 تا 11 ساله تشکیل می دهند . در سنین کودکی نسبت دختران و پسران برابر است ولی جویدن ناخن در دخترها فراوان تر از پسرها دیده شده است . گاهی حتی در یک خانواده ممکن است همه ی افراد به آن مبتلا باشند . گفته شده است : (( شروع این اختلال و مشکل در دوران کودکی می باشد و تا سن 4 یا 5 سالگی رفتاری طبیعی تلقی می گردد زیرا اغلب کودکان شست خود را در دهان می برند و یا با پوست خود بازی می کنند و یا پتو و عروسک را به صورت خود می کشند و به دندان می گیرند و به تدریج با افزایش سن این اعمال کاهش می یابد ولی اگر در سنین بالاتر ادامه یافت و شدت نیز پیدا کرد به طوری که کودک یا دانش آموز بر اثر تکرار عمل عضوی از خود را آسیب برساند و یا باعث عفونت گردد به آن اختلال یا مشکل اطلاق می کنیم . ( غیاثی ، 1383 ، ص 61 )
عوارض ناخن جویدن
ناخن ها علاوه بر زیبایی انگشتان به منزله ی یک وسیله ی مکانیکی نیز اعمال زیادی در بدن انجام می‌دهند . اما مهم ترین وظیفه ی آن ها پوشاندن بافت نرم انگشتان (( پولپ )) است که گرفتن اشیای ریز و کار کردن با آن ها را برای ما ممکن می سازد . جویدن ناخن علاوه بر صدمه رساندن به صفحه ی ناخن و تغییر شکل آن ها قدرت انجام دادن بسیاری از کارهای ظریف را از انسان سلب می کند ، همچنین بزاق دهان نقش مخربی بر ناخن و بافت های اطراف آن داشته و رطوبت ناشی از آن مکان مناسبی را برای رشد باکتری ها و قارچ ها فراهم می آورد . از طرف دیگر به علت جمع شدن میکروب ها در زیر ناخن مقداری از آن هنگام جویدن ناخن بلعیده می شود . این امر ممکن است به ناراحتی های جسمانی از قبیل دل درد ، تهوع ، داشتن انگل و ... منجر شود . ( فرهادی ثابت ، 1372 ص 88 )
علل ناخن جوی
جویدن ناخن بر خلاف مکیدن شست در سر فرصت انجام می گیرد بلکه نشانه ی دلواپسی ، اضطراب یا ترس مثلاً ترس از امتحان ، تنبیه و غیره است که کاملاً دیده شده که کودکان قبل از امتحان و بزرگسالان مثلاً در اتاق انتظار ناخن هایشان را می جوند ( میلانی فر ، 1372 ص 218 )
عواملی نظیر تنش روانی ، ناکامی های مکرر ، تأمین نشدن نیازهای اساسی کودک به خصوص فقر عاطفی ، نداشتن امنیت و آرامش روانی و نداشتن اطمینان از علاقه ی والدین ، کم رویی و خجالتی بودن کودک و مقررات انضباطی شدید ، زمینه های فشار ، نگرانی و عصبانیت بیش از حد را در کودک ایجاد می‌کنند در این حالت وقتی کودک نمی تواند بر موانع پیروز شود به خود فشار می آورد این فشار باعث اضطراب می شود و در نتیجه کودک برای رهایی از اضطراب و تخلیه ی هیجانات به ناخن جویدن روی می آورد . ( مظلوم ، 1389 ص 44 )
هنگامی که کودک نمی تواند خشم خود را در مقابل ناکامی ها و محرومیت ها نشان دهد با جویدن ناخن آرامش می یابد و به محض رها کردن این کار دوباره دچار اضطراب می شود و شروع به جویدن ناخن می کند . ادامه ی این رفتار در کودک آسیب هایی نظیر افت تحصیلی ، عقب ماندگی اجتماعی و کاهش اعتماد به نفس را به همراه دارد . ( مظلوم ، 1389 ص 44 )
وکسلر با تحقیق روی تعدادی از کودکان مبتلا به این اختلال سه علت را برای آن بیان کرده است که عبارتند از :
1-    عصبانیت بیش از حد که ناشی از فشار روحی و اضطراب باشد .
2-    دلواپسی و تضادهای فکری ، مخصوصاً زمانی که کودک در موقعیت های حساس ترس آور ، بلاتکلیفی و حالات هیجانی دیگر قرار می گیرد .
3-    تقلید از دیگران که به صورت عادت در آمده باشد . ( فرهادی ثابت ، 1372 ص 189)
به طوری کلی مهم ترین علت های ناخن جویدن به شرح زیر است :
فشار روحی و اضطراب
روان شناسان مهم ترین عامل موثر در ناخن جویدن را اضطراب و فشارهای روحی می دانند و معتقدند این عادت نیز مانند انگشت مکیدن ، روشی برای تسکین ناراحتی ها و عصبانیت هایی است که از یک موقعیت اضطراب زا و فشار آور بوجود می آید . زیرا دیده شده افرادی که ناخن خود را می جوند از افراد عادی مشوش ترند . ( فرهادی ثابت 1372 ص 89 )
تام عقیده دارد کودکانی که انگشتان خود را می مکند اکثر آرام و بی خیال هستند ولی آن هایی که ناخن های خود را می جوند ، بی قرار ، مضطرب و دارای انرژی زیادند به طوری که حتی در خواب نیز آرامش ندارند . ( میلانی فر ، 1372 ص 218 )
این افراد ( مضطرب و عصبی ) در موقع صحبت کردن یا انتظار کشیدن با انگشتان خود و یا وسیله ای دیگر بازی می کنند یا پاهای خود را در حال نشسته پی در پی تکان می دهند .
عده ای نیز اعتقاد دارند ، سوء تغذیه و کمبود ویتامین A در بعضی از کودکان آنان را دچار حالت عصبی می کند که این امر می تواند موجب جویدن ناخن توسط فرد عصبی شود . ( فرهادی ثابت ، 1372 ص ص 90-89 )
اضطراب
ترس از آسیب های احتمالی و واکنش های عاطفی ناخوشایند را اضطراب می نامیم . کسی که خود را در خطر می بیند احساس اضطراب می کند . تهدیدهای جسمانی بیماری های جدی ، مشکلات شدید اقتصادی یا سرخوردگی های اجتماعی نمونه های مشخصی هستند که تولید اضطراب می کنند . ( تی بگ1380 ص 62 .migna.ir)
ترس
ناخن جویدن می تواند نشانه ی ترس و دلهره ی شخص مبتلا باشد برای مثال کودکانی که شاهد درگیری والدین خود هستند یا هنگام امتحانات مدرسه یا درس پرسیدن معلم ، یا هنگام دیدن فیلمی ترسناک و ... دچار ترس و دلهره می شوند برای تسکین خود ، ناخودآگاه شروع به جویدن ناخن می کنند . همچنین این عمل در کودکانی که والدینشان ناآگاهانه و به بهانه های مختلف در آن ها ایجاد ترس می کنند زیاد دیده می شود . مثلاً وقتی والدین به کودک خود می گویند : (( اگر گریه یا اذیت کنی می گویم لولو تو را بخورد )) با ترساندن او از دکتر و آمپول از شیوه های غلطی است که آن ها برای ساکت کردن کودک اعمال می کنند . این شیوه های غلط می تواند سبب اختلالات زیادی از جمله ناخن جویدن شود . ( فرهادی ثابت ، 1372 ص‌90)
تقلید
چنانچه یک یا هر دو والدین کودکی ، عادت به ناخن جویدن داشته باشند ؛ احتمال آن که کودک آن‌ها نیز به این عادت مبتلا شود بیشتر از کودکانی است که والدین آن ها دچار این اختلال نیستند ، زیر در بعضی موارد ، کودک ناخن جویدن را از والدین می آموزد چون می بیند والدینش به هنگام ناراحتی این عمل را انجام می دهند . از این رو یاد می گیرد برای رفع ناراحتی خود به این عمل بپردازد . اکثر والدین اظهار می‌کنند : (( نمی دانم کودک این عادت را از که یاد گرفته است ؟ )) بعضی از کودکان نیز این عمل را از دوستان خود تقلید می کنند ؛ زیرا نفوذ دوستان روی کودکان بسیار زیاد است و کودک برای همنوایی با آن ها به این عمل می پردازد که پس از مدتی به صورت عادت در می آید . ( فرهادی ثابت ، 1372 ص ص 91-90 )
هیجان پذیری بیش از حد
عده ای ناخن جویدن را واکنشی برای تخلیه ی هیجانات و تمایلات نا خود آگاه فرد برای خود آزاری می دانند و معتقدند این عمل به خاطر احساس گناهی است که در فرد به وجود آمده و منجر به خود تنبیهی و خود آزاری او می شود . احتمالاً این عادت در افرادی که هیجان پذیرتر از دیگران هستند بیش تر دیده می شود . ( فرهادی ثابت ، 1372 ص 91 )     عوامل موثر در پیدایش ناخن جویدن
-    توجه افراطی والدین به نوزاد تازه متولد شده
-    احساس تنهایی فرد و بی توجهی اولیا و دیگران به او
-    تماشای فیلم های مهیج و ترسناک ، مخصوصاً به طور تنها و به ویژه در شب
-    دعوا و مطرح کردن اختلافات والدین در حضور کودک و نوجوان
-    خستگی و بی حوصلگی کودک و نداشتن سرگرمی مناسب
-    انتظار کشیدن بیش از حد برای بر آورده شده توقعات یا چیزی و یا در جایی
-    انجام ندادن و حاضر نکردن تکالیف مربوط به مدرسه و وظایف محوله دیگر .
-    توقعات بیش از حد و خارج از توانایی والدین از کودک و نوجوان
-    تنبیه و سرزنش شدن مکرر توسط والدین و دیگران
-    عدم تشویق در کارها و در نظر گرفتن توانایی ها و خلاقیت ها و ابتکارات وی ( شریعتی رودسری ، 1380 ص ص 33-32 )
نتیجه گیری
ناخن جویدن یک اختلال یا مشکل رفتاری در بین کودکان و نوجوانان می باشد که بیشتر نشانه ی تهاجم خفته و اضطراب درونی کودک می باشد . این که نوجوانان در حین عصبانیت ، زمان امتحان یا هنگام مشاهده ی فیلم های مهیج ناخن خود را می جوند ولی بعضی ها هم بدون دلیل خاصی مرتباً به این کار اقدام می‌کنند پس برای رفع این مشکل رفتاری بهترین راه حل پیدا کردن منبع استرس و اضطراب در کودک است و می توان از طریق دارو درمانی و روان درمانی این اختلال را برطرف کرد . ( غیاثی ، 1383 ص 63 )
راهکارها و پیشنهاداتی برای رفع ناخن جوی در کودکان
-    سعی کنید همیشه کودک را با اشیاء مورد علاقه اش سرگرم کنید . ( معتمدی 1372 ص 110)
-    سعی کنید وقت بیشتری را به او اختصاص دهید تا زیاد تنها نماند . ( همان )
-    می توانید چسب زخم رنگی به دستانش بزنید و یا دستکش های رنگی به او بپوشانید . ( مظلوم ، 1389 ص 45 )
-    حواس کودک را پرت کنید و از او کارهایی بخواهید که مجبور شود از انگشتان استفاده کند مثل درست کردن کار دستی ، کشیدن نقاشی و بازی با اسباب بازی های مورد علاقه اش.  (همان)
-    از روش تغییر رفتار ( دادن ستاره یا بر چسب های عروسکی ) استفاده کنید . هر روز که کودک ناخن هایش را نجود ستاره می گیرد و در صورتی که ستاره ها به اندازه ای معین برسد ، پاداش خواهد گرفت . شاید بهترین پاداش برای دختران خردسال ، مرتب کردن ناخن ها و لاک زدن یا ستاره زدن روی ناخن ها باشد . ( همان )
-    هنگام گوش دادن به درس یا تماشای تلویزیون دست های خود را زیر چانه یا کنار گوش خود نگذارید . یا دست های خود را مشغول کنید یا روی نشیمنگاه بنشینید و دست ها را دور پاها در هم قفل کنید . ( بشیری ، 1387 ص 38 )
-    شخصی را بخواهید تا هر گاه مشاهده کرد شما به این عادت مشغول شده اید دست شما را بگیرد و یا با یک روش آزار دهنده (مانند فشار دادن به دست شما ) رفتار شما را کنترل کند . کافی است چندین روز این عمل را انجام دهید تا این عادت فراموش گردد . ( همان ) migna.ir
-    هر بار که فرد در ترک عادتش موفقیتی به دست می آورد با ابراز رضایت و خوش حالی او را به خاطر اراده اش تشویق کنید زیرا این امر باعث تقویت روحیه ی شخص می شود و او را در ترک عادتش مصمم تر می کند . ( فرهادی ثابت ،1372 ص 92)
-    کسب آرامش تدریجی ( شل کردن دست ها )
-    از کودک بخواهید دست هایش را مشت کند و تا 15 شماره محکم نگه دارد سپس به طور ناگهانی انقباض را قطع کند . او باید در ماهیچه هایش گرمی و سوزش حس کند . تمرین را آن قدر تکرار کنید تا دست ها شل ، گرم و سنگین شوند . ( گاربرد ، 1386 ص 378 )
-    آگاه کردن کودک از سیمای زشت ناخن جویدن
از مقایسه استفاده کنید و از کودک بخواهید دستش را با دست یکی از والدین که چنین عادتی ندارد مقایسه کند . در حضور کودک ، وقتی کسانی را با دست های زیبا می بینید تعریف و تحسین کنید .روی نکات مثبت و خوب دست های کودکتان تأکید کنید و از زیبایی ناخن های نجویده اش ، تعریف کنید ( همان )
-    موقعیت هایی را که با این عادت در ارتباط هستند عوض کنید و یا از آن ها دوری کنید اگر کودک در هنگام تماشای تلویزیون ناخن می جود اکنون قانون این است که فقط در صورتی می تواند به تماشای تلویزیون بپردازد که دست هایش مشغول کاری باشند . به تدریج می توانید با ترکش عادتش فرصت بیشتری برای تماشای تلویزیون به او بدهید . ( همان )
-    تشویق کودک به حفظ زیبایی دست ها می تواند این رفتار را متوقف کند .  ( ایلگ و باتس 1964 ص 221 )
-    اعمالی از قبیل آدامس جویدن ممکن است ناخن جویدن را متوقف کند . ( همان )
-    یکی از موثرترین راههای رفع مشکل بیان رابطه ی علت و معلولی واکنش کودک نسبت به رفتار ناخوشایند والدین است که در این زمینه کارشناس بهداشت مدارس می تواند نقش موثری داشته باشد و در جهت آشنایی والدین در زمینه ی حمایت هر چه بیشتر کودک و ایجاد محیط زندگی خانوادگی امن تری برای وی آن ها را راهنمایی کند . ( نوری 1385 ص 436 )
-    درمان اساسی با شناخت علت بیماری و رفع اضطراب ، هیجان و ناراحتی بیمار عملی خواهد بود و معمولاً از طریق روان درمانی و دارو درمانی اجرا می شود . ( شریعتی رودسری 1380 ص 34)
سرگرم کردن کودک با فعالیت های هنری ( نقاشی ، خیاطی ، خطاطی ، بافندگی و... )
ورزش و نظایر آن که مورد علاقه ی کودک باشد . ( غیاثی ، 1383 ص 63 )
کارهایی که باید در مقابل ناخن جوی کودکان از آن ها پرهیز کرد .
-    هرگز کودک را به خاطر ناخن جویدنش سرزنش یا مسخره نکنید . ( معتمدی 1372 ص 110)
-    دائما به او تذکر ندهید و از او ایراد نگیرید . ( همان )
-    اگر گمان می کنید که این عادت کودکتان ناشی از فشار روحی است که شما بر او وارد می کنید از این فشار بکاهید .( همان )
-    تهدید و تنبیه و پاشیدن فلفل و داروهای تلخ موثر نبوده و حتی ممکن است ناراحتی را تشدید کند. ( میلانی فر 1372 ص 219 )
-    در درس خواندن ، از کودک توقع بیش از حد نداشته باشید . ( مظلوم 1389 ص 45 )
-    در کودک به خاطر جویدن ناخن ایجاد ترس نکنید زیرا این عمل در کودک اضطراب به وجود می آورد و باعث تشدید جویدن ناخن می شود . ( فرهادی ثابت ، 1372 ص 93 )


اختصاصی میگنا
www.migna.ir

ارسالی از خواننده خوب میگنا  : نسرین عسگری دانشجوی کارشناسی ناپیوسته آموزش ابتدایی تربیت معلم واوان





منابع
احدی ، حسن و بنی جمالی ، شکوه السادات ( 1372 ) مفاهیم بنیادی در روانشناسی کودک، چاپ ششم ، تهران – انتشارات بنیاد
ایلگ ، فرانسیس و باتس لوئز ( 1964 ) فرزند خود را بشناس ( رفتار با کودک ) ترجمه : نعمت الله یاری احمدی ، چاپ اول ، تهران – انتشارات پیشرو
بشیری ، ابوالقاسم ( 1387 ) اختلالات رفتاری ، چاپ اول ، قم – انتشارات دفتر نشر معارف
تی بگ ، آرون ( 1380 ) شناخت درمان و مشکلات روانی ، ترجمه : مهدی قراچه داغی ، چاپ اول ، تهران – انتشارات درسا
شریعتی رودسری ، مصطفی ( 1380 ) شناخت و درمان اختلالات رفتاری کودکان و نوجوانان ، جلد اول ، چاپ اول ، تهران – انتشارات عابد
غیاثی ، ندا ( 1383 ) اختلال رفتاری ناخن جویدن ، آیینه تربیت ، شماره 4 و 5 شهریور و مهر ص ص 64-60
فرهادی ثابت ، عباس ( 1372 ) چرا کودکم دروغ می گوید ؟ انگشت می مکد ؟ ناخن می جود ؟ چاپ اول ، تهران ، انتشارات چاپار فرزانگان
گاربرد ، استفن ( 1386 ) چگونه با کودکم رفتار کنم ، ترجمه : دکتر شاهین خزعلی – دکتر هومن حسینی نیک – دکتر احمد شریف تبریزی ، تهران – انتشارات مروارید
گیتی حیدری ، اکرم ( 1372 ) روانشناسی رشد و اختلالات روانی رایج در کودکان ، چاپ سوم ، تهران – ناشر مولف
مظلوم ، اشرف ( 1389 ) با کودکانی که ناخن می جوند چگونه رفتار کنیم ؟ رشد آموزش ابتدایی شماره  6 اسفند ص ص 45-44
معتمدی ، زهرا ( 1372 ) رفتار با کودک ، چاپ دوم ، تهران – انتشارات لک لک
میلانی فر ، بهروز (1370 ) روانشناسی کودکان و نوجوانان استثنای ، چاپ سوم ، تهران – نشر قومس
نجاتی  حسین ( 1373 ) روانشناسی کودک ( حرکت ، تلاش ، تکاپو چگونگی رفتار با کودکان ) چاپ دوم ، تهران – انتشارات نجاتی
نوری ، سید محمد رضا ( 1385 ) بهداشت مدارس ، چاپ هفتم ، مشهد – انتشارات واقفی  




کد مطلب: 10230

آدرس مطلب :
https://www.migna.ir/news/10230/ناخن-جوی-علل-راهکارها

میگنا
  https://www.migna.ir