دود خلأ آموزش در چشم خانواده‌هاي معتادان
گزارش از نياز آموزشي خانواده‌هاي داراي سرپرست معتاد
سال‌هاست كه شنيده‌ايم اعتياد بيماري است، اعتياد جرم نيست و فرد معتاد مجرم نيست بلكه يك بيمار است ولي اين بيماري تا چه حد مي‌تواند به خانواده و اطرافيان آسيب برساند؟ آيا خانواده فرد معتاد از آسيب‌هاي احتمالي، اطلاعات كافي دارند؟ اعضاي خانواده‌اي كه داراي سرپرست معتاد هستند اغلب به دليل انزوا، گوشه‌گيري و ترسي كه دارند با جامعه ارتباط كمتري برقرار مي‌كنند به همين دليل ممكن است اطلاعات كافي در زمينه برخورد با فرد معتاد را نداشته باشند. كارشناسان نيز در اين زمينه معتقدند اعضاي خانواده‌اي كه سرپرست معتاد دارند در درازمدت دچار بيماري روحي و اجتماعي مي‌شوند كه نياز است آموزش‌هاي لازم براي جلوگيري از آسيب‌هاي احتمالي را ببينند.
دكتر عليرضا شريفي يزدي، جامعه‌شناس و مدير گروه جامعه‌شناسي پژوهشكده خانواده در پژوهشگاه تعليم و تربيت در اين‌باره به مي‌گويد: اعتياد در حقيقت يك بيماري است كه داراي سه بعد رواني، اجتماعي و فيزيولوژيكي است. يعني فرد معتاد هم از لحاظ جسمي و روحي بيمار است و هم از لحاظ اجتماعي و مسلماً اين بيماري داراي پيامدها و تبعات منفي در هر سه بعد مي‌باشد.
دكتر شريفي درباره بعد اجتماعي اعتياد معتقد است: از نظر اجتماعي، جامعه مانند يك موجود زنده است به همراه يكسري مسائل از لحاظ آسيب‌شناسي، يعني تعدادي آسيب تحت عنوان آسيب‌هاي اجتماعي هستند كه ناشي از وجود اختلالاتي در جامعه است و اعتياد نيز به طور مشخص يكي از بيماري‌هايي است كه داراي تبعات منفي اجتماعي است.
وي ادامه مي‌دهد: اگر خانواده به عنوان كوچكترين واحد اجتماعي در نظر گرفته شود و داراي سرپرست معتاد باشد بيشترين آسيب متوجه خانواده فرد معتاد است.
دكتر شريفي درباره اختلال در كاركردهاي سرپرست معتاد در خانواده مي‌گويد: چون سرپرست خانوار يكسري نقش‌ها را بر عهده دارد براساس آن نيز كاركردهايي برايش تعريف مي‌شود و كاركرد اصلي سرپرست خانوار ايجاد امنيت در همه ابعاد براي اعضاي خانواده است. كاركرد ديگر سرپرست خانوار تأمين نيازهاي روحي و رواني اعضاي خانواده است يعني اعضاي خانواده امنيت روحي و رواني را از سرپرست مي‌گيرند و از ديگر كاركردهاي وي برنامه‌ريزي براي پيشرفت اعضاي خانواده در آينده است و به طور مشخص فردي كه معتاد است در تمامي كاركردهايش دچار وقفه است و براي خود و خانواده ايجاد مشكل خواهد كرد و در نتيجه نمي‌تواند به خوبي از پس كاركردهاي اجتماعي به عنوان سرپرست خانوار برآيد.
وي درباره مشكلات خانواده‌هاي داراي سرپرست معتاد اظهار مي‌دارد: به خاطر مشكل اعتياد سرپرست خانواده افراد نمي‌توانند ارتباط مناسبي در درون خانواده داشته باشند و در ارتباط با ديگران نيز دچار انزوا مي‌شوند و در اغلب مواقع افراد خانواده سعي دارند اين اتفاق را از بقيه مخفي نگه دارند به همين خاطر به بقيه دروغ مي‌گويند.
دكتر شريفي درباره مشكلات تربيت فرزندان داراي سرپرست معتاد معتقد است: چون سرپرست معتاد در خانواده به لحاظ اقتصادي نمي‌تواند نيازهاي خانواده را برآورده سازد لذا نمي‌تواند بسترهاي لازم براي آموزش مهارت‌هاي زندگي را براي فرزندان فراهم كند و فرزندان بدون كسب مهارت‌هاي زندگي قطعاًً در آينده دچار مشكلات اساسي خواهند شد. وي درباره همسر فرد معتاد مي‌گويد: معمولاً همسر فرد معتاد در بلندمدت دچار اختلالات روحي و رواني مي‌شود. به دليل اينكه فرد معتاد نمي‌تواند همه كاركردهاي نقش خود را به درستي ايفا كند و همسر اين فرد نمي‌تواند زندگي معمولي داشته باشد و مجبور است تعدادي از كاركردهاي فرد معتاد كه قابل انتقال هستند را به عهده بگيرد.
دكتر شريفي با تأكيد بر اينكه معتاد، يك بيمار است درباره نحوه برخورد افراد خانواده با سرپرست معتاد مي‌گويد: مهمترين مسئله در برخورد با سرپرست معتاد اين است كه افراد خانواده بايد بدانند كه فرد معتاد يك بيمار است و بيماري با سرزنش و جنگ و جدل بهبود نمي‌يابد بلكه بايد سعي كنند از طريق مراكز درماني اقدام به درمان فرد معتاد كنند و در صورتي كه اعضاي خانواده از اين طريق به نتيجه مطلوب نرسيدند بايد آموزش‌هاي لازم درباره اعتياد و آسيب‌هايي كه ممكن است در زندگي با سرپرست معتاد با آن مواجه باشند را ببينند تا بتوانند به صورت آگاهانه با فرد معتاد زندگي كنند بدون اينكه وي بتواند كاركردهاي خود را در خانواده داشته باشد و از طريق اين آموزش‌ها اعضاي خانواده به سمتي بروند كه كمترين آسيب را در زندگي با فرد معتاد ببينند.
وي ادامه مي‌دهد: متأسفانه خانواده فرد معتاد هم در درازمدت دچار بيماري مي‌شوند. بيمار از لحاظ آسيب‌هاي روحي و اجتماعي كه به جهت داشتن سرپرست معتاد به آنها وارد شده و البته در بيشتر مواقع به دليل انزوا، ترس و انكار خانواده فرد معتاد، امكان آموزش و درمان بسيار پائين است در حالي كه آموزش نقش اساسي در ادامه حيات سالم خانواده ايفا مي‌كند.
دكتر علي‌اصغر اصغرنژاد، عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشكي تهران درباره تأثير اعتياد سرپرست خانواده بر تربيت فرزندان معتقد است: معتاد فردي است كه ظرفيت مناسب براي حل و فصل مشكلاتش را ندارد و متعاقباً كفايت شخصيتي در انجام وظايف والدگري را نخواهد داشت يكي از اين وظايف تربيت فرزندان است. مسلماً كسي كه احساس وظيفه ندارد و اولويت اولش مصرف مواد است بجز مسائل شخصي روي مسائل ديگر از جمله مسائل تربيتي فرزندش سرمايه‌گذاري نمي‌كند و اين موضوع موجب آسيب رسيدن به فرزند خواهد شد.
دكتر اصغرنژاد درباره نحوه برخورد با فرد معتاد معتقد است: بايد به فرد معتاد فرصت اصلاح داده شود. چرا كه معتاد بيمار است.
گفتني است بنا به دلايل ذكر شده بهتر است سازمان‌هاي مربوطه اطلاع‌رساني و خدمات آموزشي بيشتري درباره آسيب‌هاي اجتماعي اعتياد و نحوه برخورد اعضاي خانواده فرد معتاد داشته باشند تا از اين طريق خانواده‌هايي كه با اين مشكل دست و پنجه نرم مي‌كنند در مشكلات خود حل نشده و بتوانند زندگي سالم‌تر و با آسيب كمتري داشته باشند و خانواده‌هاي معتادان بايد بدانند كه داشتن سرپرست معتاد مشكلي اساسي است و نبايد با پنهانكاري، به خانواده و آينده‌شان خيانت كنند. ایران
