۶ درصد جمعيت ايران در سن نوجواني دچار انحراف ستون فقرات مي شوند

چندي قبل در دهمين کنگره آرتوزو پروتزوبه نقل از ايسنا اعلام شد، حدود ۶ درصد جمعيت در سنين نوجواني دچار مشکلي به نام انحراف ستون فقرات يا «اسکوليوز» مي شوند. اين بيماري جزو بيماري هاي اسکلتي، عضلاني محسوب مي شود و ناآگاهي والدين از اين بيماري و علايم کج شدن ستون فقرات باعث تشديد عوارض آن مي شود. در اين باره با يکي از متخصصان ارتوپدي گفت وگو کرده ايم.


دلايل واقعي عارضه
بيماري اسکوليوز به ۲ دسته بزرگ تقسيم مي شود. اگر انحراف به سمت چپ يا راست باشد، به آن اسکوليوز مي گويند و اگر به سمت جلو باشد به آن گوژپشتي يا قوز مي گويند. در عارضه اسکوليوز ستون فقرات به يک سمت کج مي شود، در حالي که سر و يا لگن در حالت عادي قرار دارد. دکتر فرزاد اميدي کاشاني متخصص ارتوپدي و فوق تخصص جراحي ستون فقرات با بيان اين مطلب به خراسان مي گويد: تصور بسياري از مردم اين است که کج نشستن، بد نشستن يا برداشتن کيف هاي سنگين باعث اين عارضه مي شود، در صورتي که شايع ترين علت کجي ستون فقرات نوع «ايديوپاتيک» يا بدون علت است. به عبارتي عارضه بدون بيماري زمينه اي، ژنتيکي يا ناهنجاري مادرزادي در برخي افراد بروز پيدا مي کند و بيشتر در دختران نوجوان ديده مي شود. نکته اين جاست که در بيشتر موارد بيماري در دختران شناسايي نمي شود و والدين هم متوجه کجي ستون فقرات در فرزند خود نمي شوند. به همين دليل گاهي دختران ۱۶ ساله با کجي شديد ستون فقرات به متخصصان مراجعه مي کنند و علت ديرآمدن خود را ناآگاهي نسبت به عارضه عنوان مي کنند. در صورتي که والدين با چند آزمايش بسيار ساده و کمي دقت مي توانند از ابتلاي فرزند خود به کجي ستون فقرات پي ببرند.

دکتر اميدي کاشاني با اشاره به اين که در مواردي عارضه به ظاهر ديده نمي شود، به ويژه اگر فرد چاق باشد، ادامه مي دهد: گاهي عارضه باعث مي شود شانه هاي فرد تناسب نداشته باشد و پايين و بالا باشد. گاهي فاصله دست فرد با تنه در يک سمت بدن با سمت ديگر در حالت ايستاده از پشت متفاوت است، گاهي لگن سمت راست و چپ تناسب ندارد و يکي بالاتر يا پايين تر از ديگري است.


آزمايش بسيار ساده
بهترين راه براي تشخيص عارضه اين است که از کودک يا نوجوان بخواهيم به حالت رکوع قرار بگيرد، بدون اين که دست هايش را روي زانو بگذارد. در اين حالت کجي ستون فقرات به راحتي ديده مي شود و اگر کودک مبتلا به عارضه باشد يک سمت ستون فقرات بالاتر از سمت ديگر يا پايين تر قرار مي گيرد. با همين آزمايش ساده مي توان عارضه را در سنين پايين تر تشخيص داد و به موقع از عوارض آن کاست.

گاهي ناهنجاري مادرزادي باعث مي شود بخشي از ستون فقرات شکل نگيرد. بنابراين مهره ها در يک سمت رشد مي کنند و اندام فرد کج مي شود. گاهي اوقات مهره ها به هم مي چسبد و به يک نسبت رشد نمي کند. گاهي فرد دچار نوعي بيماري عضلاني مي شود به عنوان مثال به فلج اطفال، فلج مغزي و آسيب نخاعي مبتلا مي شود که در تمام اين موارد به علت آسيبي که به عضلات وارد شده است، ستون فقرات کج مي شود.

در تمام اين موارد تشخيص قطعي عارضه علاوه بر معاينات باليني، تجويز راديوگرافي در حالت ايستاده از ستون فقرات است که به طور قطعي ابتلاي فرد به عارضه را مشخص مي کند.

وي با اشاره به اين که در مورد بيماري هاي اسکلتي اولين درماني که به ذهن همه مي رسد جراحي است، تاکيد مي کند:  مانند دسته هاي ديگري از اين نوع بيماري ها، جراحي آخرين راه است و براساس شدت عارضه و سن بيمار شيوه هاي درماني متفاوتي به کار مي رود. گاهي نياز به اقدامي نيست و فقط بيمار تحت نظر گرفته مي شود و يک کمربند براي وي تجويز مي شود. نکته اين جاست که شايع ترين نوع اسکوليوز که همان ايديوپاتيک يا ناشناخته است، درد يا عارضه اي براي بيمار ايجاد نمي کند. به همين دليل است که مبتلايان حتي اگر متوجه عارضه شوند دير مراجعه مي کنند. در صورتي که اگر به موقع با متخصص مشورت کنند مي توانند با يک کمربند، کجي ۳۰ تا ۴۰ درجه ستون فقرات را برطرف کنند. در مواردي که کجي ستون فقرات بسيار شديد است، فرد ممکن است دچار مشکلات تنفسي شود زيرا کجي شديد باعث فشار آمدن به قفسه سينه مي شود.

وي عارضه کجي ستون فقرات را در دختران مانع از حاملگي و زايمان و يا عامل بروز سقط هاي متعدد نمي داند و مي گويد: توصيه اساسي ما به والدين اين است که وضعيت اسکلت فرزندان خود را در سنين نوجواني به دقت زير نظر بگيرند و با آزمايش ساده اي که ذکر شد، ستون فقرات و انحناي آن را ارزيابي کنند و اگر انحرافي مشاهده کردند به متخصص مراجعه کنند.     گوژپشتي
شايع ترين علت اين عارضه شل بودن عضلات و مفاصل است. به عبارتي افرادي که مفاصل شل تري دارند، در معرض ابتلا به گوژپشتي قرار مي گيرند. اين عارضه باز هم در نوجوانان به ويژه قبل از کنکور بروز پيدا مي کند. درمان اين عارضه معمولا بسيار ساده و آسان است. اغلب مراجعه کنندگان درخواست کمربند مي کنند، در حالي که معمولا نيازي به کمربند نيست و درمان اصلي ورزش است. تقويت عضلات پشت و انجام با رفيکس بهترين راه درمان اين عارضه است که به نوجوانان توصيه مي شود انجام بدهند تا گوژپشتي شان رفع شود.

اين متخصص ارتوپدي درباره نوع ديگري از گوژپشتي که «بيماري شوئرمن» است، مي گويد: در گوژپشتي عادي قوس پشت فرد به شکل «C» است اما در عارضه «شوئرمن» قوس پشت زاويه دار و تيز است. اين عارضه درمان هاي خاصي را دارد و فرد بايد تحت نظر پزشک متخصص درمان شود.   افتادگی شانه ها و انحراف ستون فقرات از عوارض استفاده از کیف نامناسب در دانش آموزان
افتادگی شانه ها و انحراف ستون فقرات از عوارض استفاده از کیف نامناسب در میان دانش آموزان به شمار می رود .
مديرگروه بهداشت محيط و حرفه‌اي معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشکي مشهد با بيان اينکه مهم‌ترين بحث درباره کاهش اختلالات بدني استفاده از كيف يا كوله داراي استاندارد است، و  بايد شرايطي فراهم شود که دانش‌آموز نياز به حمل لوازم زياد نداشته باشد گفت :  وزن کيف مورد استفاده نبايد بيش از 10 تا 15 درصد وزن خود دانش‌آموز باشد.
حسنی  با اشاره به اينکه استفاده از کوله‌پشتي‌ نسبت به ساير انواع کيف‌ها مناسب‌تر است، افزود: در اين کيف‌ها وزن به صورت متعادل به دو طرف بدن توزيع مي‌شود و از طرفي کيف‌هايي که بايد با يک دست حمل شوند و يا داراي چرخ هستند و با يک دست بصورت يدک کشيده مي‌شوند، غالبا موجب صدمات اسکلتي مي‌شوند.

وی گفت:انتخاب كوله بايد متناسب با اندازه جثه کودک باشد وهمچنين وسايل کيف را بايد طوري چيد که کتاب‌هاي سنگين‌تر نزديک بدن باشند و از گذاشتن وسايل غيرضروري خودداري كرد.

مديرگروه بهداشت محيط و حرفه‌اي معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشکي مشهد گفت: فقدان استانداردهاي مناسب کيف، کفش و نيمکت مدارس و از طرفي استفاده نامناسب از اين وسايل و صحیح ننشستن  موجب  بروز برخي اختلالات بدني در میان دانش آموزان می شود .

حسنی در خصوص استفاده ازكفش در دانش‌آموزان نيز گفت: پوشيدن كفش نامناسب بيماري‌هاي مختلفي نظير ميخچه، حساسيت‌هاي پوستي، درد ناحيه پاشنه و زانو را با خود به همراه مي‌آورد و در موارد شديد سبب فرورفتن ناخن در گوشت پا، تاول و خستگي زودرس در دانش‌آموز مي‌شود بنابراين در انتخاب كفش بايد دقت لازم را به کار برد.

وي با بيان اينکه نشستن بيش از دو كودک در يک نيمكت مدرسه توصيه نمي‌شود، گفت: در استفاده از نيمكت مدرسه بهتر است كودک از ميز و صندلي شخصي استفاده كند كه بر اساس وضعيت بدن او طراحي شده باشد در غير اين صورت بيش از دو كودک نبايد روي يک نيمكت بنشينند چون به هر حال كودكان قد و وزن متفاوت دارند.


سخن آخر
به مردم توصيه اکيد مي کنيم که اين تصور را که کجي هاي ستون فقرات درمان نمي شود کنار بگذارند و بدانند در بيشتر موارد اين عارضه درمان پذير است. در مواردي پزشکان به اشتباه درمان کجي ستون فقرات کودک را به آينده و دوران بزرگسالي موکول مي کنند که از نظر علمي کاملا اشتباه است.زيرا بهتر اين است که در مراحل اوليه فرد تحت درمان قرار بگيرد. اين هشدار را هم به مردم بدهيم که اگر کجي ستون فقرات به موقع تشخيص داده نشود و کجي شديد باشد، بيمار ممکن است به ۲ عمل بزرگ نياز پيدا کند. يکي عمل قفسه سينه و شکم که مهره ها از جلو مرتب شود و ديگري از پشت که مهره ها سر جاي خود قرار بگيرد. اگر اين عارضه در سنين زير ۵ سال بروز پيدا کند احتمال کوتاه قدي شديد وجود دارد و مشکل نگران کننده ديگر نارسايي تنفسي است. زيرا وقتي در اثر عارضه قد تنه کوتاه باشد، فضاي کافي براي رشد ريه ها وجود نخواهد داشت. اگر مهره ها به اندازه کافي رشد نکند، قفسه سينه براي ريه ها جاي کافي نخواهد داشت. در چنين شرايطي فرد به سرعت دچار تنگي نفس يا نارسايي تنفسي خواهد شد.

يکي ديگر از علايم بيماري که به والدين در تشخيص بيماري کمک مي کند، دقت به لکه هاي قهوه اي يا عروق پرخون درست در وسط تيره ستون فقرات است و لازم است کودک به متخصص ارجاع داده شود. زيرا پوست و سيستم عصبي همزمان تکامل پيدا مي کند و اگر پوست دچار مشکل شود، ممکن است ستون فقرات هم دچار مشکل شود. گاهي اندازه دو پا با هم متفاوت است و اندازه کفش ۲ پا متفاوت است.

يکي از علل اين مسئله ممکن است کجي ستون فقرات باشد. اين عارضه در موارد شديد به ويژه گوژپشتي به علت فشار مهره ها روي طناب نخاعي ممکن است به معلوليت منجر شود.     خراسان / شماره انتشار 18114