دکتر جلالی: پهنای باند؛ چالش بزرگ شهر الکترونیک در ایران است
برای اولین بار طرح پروژه شهر الکترونیک در سال ۸۰ کلید خورد و قرار بر آن شد که جزیره کیش به عنوان اولین شهر الکترونیک کشور راهاندازی شود. که تا حدودی فعالیت‌هایی هم در این زمینه صورت گرفت. اما با تغییر مدیر عامل سازمان منطقه آزاد کیش، این پروژه متوقف شد.
امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا، پروژه شهر الکترونیک اجرا شده است که در کنار آسایشی که برای شهروندان به همراه دارد. به نوعی باعث ایجاد اشتغال زایی و برقراری عدالت اجتماعی شده است. در این میان این سئوال مطرح میشود که پروژه راهاندازی شهر الکترونیک در کشور ما در چه مرحله‌ای است. پایگاه خبری شهر الکترونیک، این پرسش و پرسش های دیگری درباره شهر الکترونیک را با دکتر علی‌اکبر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران و مسئول کمیته دولت الکترونیکی در میان گذارده که مشورح آن را از نظر می گذرانید.
به اعتقاد شما شهر الکترونیک به چه شهری گفته میشود؟
شهر الکترونیک، شهری است که در آن شهروندان می‌توانند کلیه خدمات دستگاههای دولتی و بخش خصوصی را از طریق شبکه ملی اطلاعات کشور و یا سایر شبکه های جهانی دریافت کنند. در واقع، دریافت خدمات الکترونیکی در شبکه‌ای امن و ۲۴ ساعته از مزایای شهر الکترونیک است.
تاریخچه شهر الکترونیک در دنیا به چه سالی برمی‌گردد؟
شهرهای الکترونیکی در جهان از سال ۱۹۸۰ میلادی همزمان با توسعه کاربردهای فناوری اطلاعات توسعه یافته است. شهر الکترونیک سئول کره جنوبی و چین تایپه در آسیا و شهرهای مختلف دیگر در آمریکا، کانادا و اروپا جزء اولین شهرهای الکترونیک جهان محسوب می‌‌شوند.
یک شهر الکترونیک استاندارد چه کاربردهای برای کاربران خود فراهم می‌کند؟
این شهر باید بتواند با به کارگیری جدید‌ترین فناوری‌های ارتباطی، نرم افزاری و سخت افزاری زمینه دسترسی شهروندان به کلیه خدمات و اطلاعات مجاز دولتی و بخش خصوصی را با امنیت بالا فراهم کند. خدمات شهر الکترونیک شامل تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، رأی گیری الکترونیکی، دولت الکترونیکی و سایر خدمات الکترونیکی برخط (آنلاین) است. شهر الکترونیک استاندارد باید این کاربرد‌ها را به گونه ای ارائه دهد که شهروندان بتوانند با کمک ابزارهای قابل دسترس معمولی مانند: تلفن همراه، تلفن ثابت، رایانه، تلویزیون تعاملی، تبلت، اینترنت و سایر ابزارهای دسترسی از طریق شبکه ملی اطلاعات و سایر شبکههای ارتباطی موجود هر کشور، به سرویس‌های مربوط با شهر الکترونیک دسترسی داشته باشند.
آیا شهر الکترونیک در امر اشتغال‌زایی نیز کاربرد دارد یا اینکه ایجاد چنین شهرهای باعث حذف بسیاری از شغل‌ها میشود؟
با راهاندازی شهرالکترونیک صدها شغل جدید ایجاد میشود.به نوعی باید گفت شهر الکترونیک بستر ایجاد اشتغال زایی است. در کنار این مزیت باید توجه داشت این نوع شهرهاٰ،باعث ایجاد بستری میشود که در آن شهروندان با خلاقیت و نوآوری، فرصت‌های بیشتری را برای کمک به شهر خود و مدیران شهری در جهت ارتقاء امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر ایجاد می‌کنند.
چه پارامترهایی باعث توسعه کاربردهای فناوری اطلاعات در یک شهر الکترونیک میشود؟
در درجه اول امنیت، چرا که وقتی شهروندان از امن بودن اطلاعات خود و درست بودن اطلاعات در شهرهای الکترونیکی اطمینان داشته باشند. همین مسئله باعث میشود به استفاده از این شهر روی آورند. پس امنیت در شهرهای الکترونیک یک لایه مهم از مجموعه اقداماتی است که باید در کنار لایه سیاست گذاری و هدایت، لایه زیرساختهای فنی، لایه خدمات قابل ارائه و لایه فرهنگ سازی مورد توجه ویژه قرار بگیرد.
در کشور ما بحث راهاندازی شهر الکترونیک از چه زمانی مطرح شد؟
مباحث مرتبط با شهرهای الکترونیک در ایران، برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ در همایش جهانی شهرهای الکترونیکی و اینترنتی در جزیره کیش مطرح شد. در آن زمان قرار بود که جزیره کیش به عنوان اولین شهر الکترونیک کشور با حمایت دولت، راه اندازی شود. که تا حدودی فعالیت‌هایی هم در این زمینه صورت گرفت، اما با تغییر مدیر عامل سازمان منطقه آزاد کیش، این پروژه متوقف شد. اما در مرحله بعد، در سال ۸۳ سند راهبردی شهر الکترونیک مشهد، توسط دانشگاه علم و صنعت ایران تهیه و به عنوان یک سند مهم در زمینه الکترونیکی شدن شهر مشهد مورد توجه قرار گرفت. اما متاسفانه در این شهر هم با تغییر شهردار، پروژه در اجرا دچار وقفه شد و چند سال بعد به آرامی اقداماتی برای راهاندازی آن صورت گرفت که همچنان نیز ادامه دارد.
چند سال بعد، شهر الکترونیک گرگان در سال ۸۸، مهم‌ترین شهر الکترونیک کشور شد و هم اکنون درگاه آن نسبتا فعال است، اما به علت نداشتن متولی مشخصی که بتواند روی آن سرمایهگذاری کند سرعت توسعه آن به کندی پیش می‌رود. اما در نهایت در سال ۸۹ اولین استان الکترونیکی کشور در استان سمنان با صد در صد شهرهای الکترونیکی آغاز به کار کرد و با حمایت استانداری استان سمنان هر ۱۸ شهر آن الکترونیکی شدند. همچنین با دستورالعمل استاندار سمنان، همه سازمانهای دولتی مکلف به همکاری با مدیران این پروژه شدند.
طبق گفته شما طی این سال‌ها تنها پروژه موفق شهر الکترونیک، مربوط به استان سمنان است. آیا تلاشی برای استفاده از تجربیات این شهر الکترونیکی برای توسعه کلی پروژه شهر الکترونیک در کل کشور صورت گرفته است؟
قطعا این کار صورت گرفته است. چرا که با تجربه موفق یک ساله که در استان سمنان به دست آمد، پروژه جدیدی برای الکترونیکی شدن همه شهرهای ایران در نظر گرفته شد. فاز اول این پروژه در چارچوب فرهنگ سازی دولت الکترونیک بزودی افتتاح خواهد شد و بستر لازم برای توسعه کیفی شهرهای الکترونیکی در ایران فراهم میشود. اما به طور کلی، اقدامات صورت گرفته برای توسعه شهرهای الکترونیکی در کشور به صورت پراکنده انجام شده است در واقع شهرهای الکترونیکی زیادی قدم‌های اولیه را برای الکترونیکی شدن برداشته اند اما تا رسیدن به مرحله نهایی فاصله زیادی دارند. برای مثال شهر الکترونیک بجستان که اخیرا مطرح شده، یکی از آن‌ها است. موضوع شهرهای الکترونیکی در دانشگاه‌ها نیز به عنوان یک موضوع تحقیقاتی مورد توجه دانشجویان بوده و صدها پروژه در سطوح کار‌شناسی، کار‌شناسی ارشد و دکتری به ابعاد مختلف این موضوع پرداخته اند.
تا کنون چند شهر الکترونیکی به صورت کلی در کشوره راهاندازی شده است؟
تا این لحظه ۱۸ شهر در استان سمنان، بطور کامل فاز اول از ۵ فاز توسعه شهر الکترونیک را راه اندازی کرده است که علاقمندان می‌توانند با مراجعه به سایت semnanecity. ir و ورود به شهر الکترونیک سمنان، وارد درگاههای ۱۸ شهر الکترونیکی این استان شوند.
آیا طرح‌های دیگری در زمینه شهر الکترونیک در کشور در دست بررسی است؟
بله، که مهم‌ترین طرح موجود الکترونیکی کردن همه شهرهای ایران است که به زودی در چارچوب توسعه دولت الکترونیک و به منظور آشنایی مردم و فرهنگ سازی افتتاح خواهد شد.
متولی اصلی شهرهای الکترونیک در کشور بر عهده چه نهادی است و اصلا این بخش داری متولی خاصی است یا خیر؟
از آنجا که شهرهای الکترونیکی در بخش فرهگ‌سازی دولت الکترونیک تعریف شده اند، متولی هدایت و نظارت آن دولت الکترونیک در کشور است. پس هر سازمانی که بانی توسعه دولت الکترونیک باشد می‌تواند متولی از نظر کلی باشد و بخش اجرایی شهرهای الکترونیکی را نیز بخش خصوصی انجام خواهد داد تا زمینه اشتغال‌زایی در کشور بدون هزینه دولت انجام پذیرد.
در حال حاضر برای راهاندازی شهرهای الکترونیک در کشور با چه چالش‌های روبه رو هستیم؟
چالش ابتدایی مربوط به پهنای باند است. همان پهنای باند پائین، که کاربران برای دسترسی به درگاه های شهرهای الکترونیکی با آن مواجه هستند. اما امیدواریم با توسعه شبکه ملی اطلاعات و پروژه فیبر‌نوری در منازل، این مشکل به زودی حل شود. چالش دیگر مربوط به کم توجهی مدیران شهر‌ها به امتیازات فوق تصور شهرهای الکترونیکی است که با فرهنگ سازی و الزامات قانونی و حمایت دولت باید این مشکل هم مرتفع شود. نهایتا آموزش شهروندان در به کارگیری خدمات برخط است که باید طی دورهای اجباری، شهروند الکترونیک به این موضوع نیز پرداخته شود.
امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا، پروژه شهر الکترونیک اجرا شده است که در کنار آسایشی که برای شهروندان به همراه دارد. به نوعی باعث ایجاد اشتغال زایی و برقراری عدالت اجتماعی شده است. در این میان این سئوال مطرح میشود که پروژه راهاندازی شهر الکترونیک در کشور ما در چه مرحله‌ای است. پایگاه خبری شهر الکترونیک، این پرسش و پرسش های دیگری درباره شهر الکترونیک را با دکتر علی‌اکبر جلالی، استاد دانشگاه علم و صنعت ایران و مسئول کمیته دولت الکترونیکی در میان گذارده که مشورح آن را از نظر می گذرانید.
به اعتقاد شما شهر الکترونیک به چه شهری گفته میشود؟
شهر الکترونیک، شهری است که در آن شهروندان می‌توانند کلیه خدمات دستگاههای دولتی و بخش خصوصی را از طریق شبکه ملی اطلاعات کشور و یا سایر شبکه های جهانی دریافت کنند. در واقع، دریافت خدمات الکترونیکی در شبکه‌ای امن و ۲۴ ساعته از مزایای شهر الکترونیک است.
تاریخچه شهر الکترونیک در دنیا به چه سالی برمی‌گردد؟
شهرهای الکترونیکی در جهان از سال ۱۹۸۰ میلادی همزمان با توسعه کاربردهای فناوری اطلاعات توسعه یافته است. شهر الکترونیک سئول کره جنوبی و چین تایپه در آسیا و شهرهای مختلف دیگر در آمریکا، کانادا و اروپا جزء اولین شهرهای الکترونیک جهان محسوب می‌‌شوند.
یک شهر الکترونیک استاندارد چه کاربردهای برای کاربران خود فراهم می‌کند؟
این شهر باید بتواند با به کارگیری جدید‌ترین فناوری‌های ارتباطی، نرم افزاری و سخت افزاری زمینه دسترسی شهروندان به کلیه خدمات و اطلاعات مجاز دولتی و بخش خصوصی را با امنیت بالا فراهم کند. خدمات شهر الکترونیک شامل تجارت الکترونیکی، بانکداری الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، رأی گیری الکترونیکی، دولت الکترونیکی و سایر خدمات الکترونیکی برخط (آنلاین) است. شهر الکترونیک استاندارد باید این کاربرد‌ها را به گونه ای ارائه دهد که شهروندان بتوانند با کمک ابزارهای قابل دسترس معمولی مانند: تلفن همراه، تلفن ثابت، رایانه، تلویزیون تعاملی، تبلت، اینترنت و سایر ابزارهای دسترسی از طریق شبکه ملی اطلاعات و سایر شبکههای ارتباطی موجود هر کشور، به سرویس‌های مربوط با شهر الکترونیک دسترسی داشته باشند.
آیا شهر الکترونیک در امر اشتغال‌زایی نیز کاربرد دارد یا اینکه ایجاد چنین شهرهای باعث حذف بسیاری از شغل‌ها میشود؟
با راهاندازی شهرالکترونیک صدها شغل جدید ایجاد میشود.به نوعی باید گفت شهر الکترونیک بستر ایجاد اشتغال زایی است. در کنار این مزیت باید توجه داشت این نوع شهرهاٰ،باعث ایجاد بستری میشود که در آن شهروندان با خلاقیت و نوآوری، فرصت‌های بیشتری را برای کمک به شهر خود و مدیران شهری در جهت ارتقاء امور اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی شهر ایجاد می‌کنند.
چه پارامترهایی باعث توسعه کاربردهای فناوری اطلاعات در یک شهر الکترونیک میشود؟
در درجه اول امنیت، چرا که وقتی شهروندان از امن بودن اطلاعات خود و درست بودن اطلاعات در شهرهای الکترونیکی اطمینان داشته باشند. همین مسئله باعث میشود به استفاده از این شهر روی آورند. پس امنیت در شهرهای الکترونیک یک لایه مهم از مجموعه اقداماتی است که باید در کنار لایه سیاست گذاری و هدایت، لایه زیرساختهای فنی، لایه خدمات قابل ارائه و لایه فرهنگ سازی مورد توجه ویژه قرار بگیرد.
در کشور ما بحث راهاندازی شهر الکترونیک از چه زمانی مطرح شد؟
مباحث مرتبط با شهرهای الکترونیک در ایران، برای اولین بار در سال ۱۳۸۰ در همایش جهانی شهرهای الکترونیکی و اینترنتی در جزیره کیش مطرح شد. در آن زمان قرار بود که جزیره کیش به عنوان اولین شهر الکترونیک کشور با حمایت دولت، راه اندازی شود. که تا حدودی فعالیت‌هایی هم در این زمینه صورت گرفت، اما با تغییر مدیر عامل سازمان منطقه آزاد کیش، این پروژه متوقف شد. اما در مرحله بعد، در سال ۸۳ سند راهبردی شهر الکترونیک مشهد، توسط دانشگاه علم و صنعت ایران تهیه و به عنوان یک سند مهم در زمینه الکترونیکی شدن شهر مشهد مورد توجه قرار گرفت. اما متاسفانه در این شهر هم با تغییر شهردار، پروژه در اجرا دچار وقفه شد و چند سال بعد به آرامی اقداماتی برای راهاندازی آن صورت گرفت که همچنان نیز ادامه دارد.
چند سال بعد، شهر الکترونیک گرگان در سال ۸۸، مهم‌ترین شهر الکترونیک کشور شد و هم اکنون درگاه آن نسبتا فعال است، اما به علت نداشتن متولی مشخصی که بتواند روی آن سرمایهگذاری کند سرعت توسعه آن به کندی پیش می‌رود. اما در نهایت در سال ۸۹ اولین استان الکترونیکی کشور در استان سمنان با صد در صد شهرهای الکترونیکی آغاز به کار کرد و با حمایت استانداری استان سمنان هر ۱۸ شهر آن الکترونیکی شدند. همچنین با دستورالعمل استاندار سمنان، همه سازمانهای دولتی مکلف به همکاری با مدیران این پروژه شدند.
طبق گفته شما طی این سال‌ها تنها پروژه موفق شهر الکترونیک، مربوط به استان سمنان است. آیا تلاشی برای استفاده از تجربیات این شهر الکترونیکی برای توسعه کلی پروژه شهر الکترونیک در کل کشور صورت گرفته است؟
قطعا این کار صورت گرفته است. چرا که با تجربه موفق یک ساله که در استان سمنان به دست آمد، پروژه جدیدی برای الکترونیکی شدن همه شهرهای ایران در نظر گرفته شد. فاز اول این پروژه در چارچوب فرهنگ سازی دولت الکترونیک بزودی افتتاح خواهد شد و بستر لازم برای توسعه کیفی شهرهای الکترونیکی در ایران فراهم میشود. اما به طور کلی، اقدامات صورت گرفته برای توسعه شهرهای الکترونیکی در کشور به صورت پراکنده انجام شده است در واقع شهرهای الکترونیکی زیادی قدم‌های اولیه را برای الکترونیکی شدن برداشته اند اما تا رسیدن به مرحله نهایی فاصله زیادی دارند. برای مثال شهر الکترونیک بجستان که اخیرا مطرح شده، یکی از آن‌ها است. موضوع شهرهای الکترونیکی در دانشگاه‌ها نیز به عنوان یک موضوع تحقیقاتی مورد توجه دانشجویان بوده و صدها پروژه در سطوح کار‌شناسی، کار‌شناسی ارشد و دکتری به ابعاد مختلف این موضوع پرداخته اند.
تا کنون چند شهر الکترونیکی به صورت کلی در کشوره راهاندازی شده است؟
تا این لحظه ۱۸ شهر در استان سمنان، بطور کامل فاز اول از ۵ فاز توسعه شهر الکترونیک را راه اندازی کرده است که علاقمندان می‌توانند با مراجعه به سایت semnanecity. ir و ورود به شهر الکترونیک سمنان، وارد درگاههای ۱۸ شهر الکترونیکی این استان شوند.
آیا طرح‌های دیگری در زمینه شهر الکترونیک در کشور در دست بررسی است؟
بله، که مهم‌ترین طرح موجود الکترونیکی کردن همه شهرهای ایران است که به زودی در چارچوب توسعه دولت الکترونیک و به منظور آشنایی مردم و فرهنگ سازی افتتاح خواهد شد.
متولی اصلی شهرهای الکترونیک در کشور بر عهده چه نهادی است و اصلا این بخش داری متولی خاصی است یا خیر؟
از آنجا که شهرهای الکترونیکی در بخش فرهگ‌سازی دولت الکترونیک تعریف شده اند، متولی هدایت و نظارت آن دولت الکترونیک در کشور است. پس هر سازمانی که بانی توسعه دولت الکترونیک باشد می‌تواند متولی از نظر کلی باشد و بخش اجرایی شهرهای الکترونیکی را نیز بخش خصوصی انجام خواهد داد تا زمینه اشتغال‌زایی در کشور بدون هزینه دولت انجام پذیرد.
در حال حاضر برای راهاندازی شهرهای الکترونیک در کشور با چه چالش‌های روبه رو هستیم؟
چالش ابتدایی مربوط به پهنای باند است. همان پهنای باند پائین، که کاربران برای دسترسی به درگاه های شهرهای الکترونیکی با آن مواجه هستند. اما امیدواریم با توسعه شبکه ملی اطلاعات و پروژه فیبر‌نوری در منازل، این مشکل به زودی حل شود. چالش دیگر مربوط به کم توجهی مدیران شهر‌ها به امتیازات فوق تصور شهرهای الکترونیکی است که با فرهنگ سازی و الزامات قانونی و حمایت دولت باید این مشکل هم مرتفع شود. نهایتا آموزش شهروندان در به کارگیری خدمات برخط است که باید طی دورهای اجباری، شهروند الکترونیک به این موضوع نیز پرداخته شود.
