جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
تاریخ انتشار :
سه شنبه ۲ خرداد ۱۳۹۱ / ۰۹:۰۷
کد مطلب: 11265
۴

بیش فعالی و شیوه های رفع آن

بیش فعالی و شیوه های رفع آن
چکیده : مقاله حاضر یک مقاله مروری و نظری است، که در ابتدا به ارائه تعریفی از بیش فعالی با ریشه های فیزیولوژیکی ، اجتماعی می پردازد و در ادامه علل بروز این اختلال را مورد مطالعه قرار داده و راه کارهای درمان این اختلال ( دارو درمانی و رفتار درمانی ) را مورد بررسی قرار می دهد.     

کلید واژه ها : اختلال ؛ کمبود توجه ؛ بیش فعالی ؛ دارو درمانی ؛ رفتار درمانی


مقدمه
« در چاپ چهارم سالنامه ی آماری و تشخیص اختلالات ذهنی که از سوی انجمن روانشناسان امریکا در سال 2000 به چاپ رسیده ،انواع اختلالات ذهنی و رفتاری که در حال حاضر از سوی پزشکان امریکا شناسایی شده آمده است . در این راهنما ، اختلال کمبود توجه و بیش فعالی به سه نوع تقسیم شده است . « کمبود توجه غالب » زمانی است که کودک اختلال کمبود توجه دارد ، ولی بیش فعال نیست . « بیش فعال غالب / شتابزده » زمانی است که کودک بیش فعال است و شتابزده رفتار می کند . نوع سوم « مرکب » نامیده می شود و زمانی است که کودک هم بی توجه است و هم بیش فعال و رفتار شتابزده دارد . » ( لیندا سونا – 1389 – صفحه 13 ) اغلب کودکان مبتلا به نارسایی توجه / بیش فعالی دارای مشکلاتی در قلمرو توجه هستند ، اگر چه مکانیزم دقیق این مشکلات هنوز مشخص نیست ، اما پاره ای از محققان انحراف توجه را معیار اصلی این اختلال تلقی می کنند . ( دادستان – 1389 )  

در این مقاله به تعریف ، علل و راههای درمان نوع سوم یعنی اختلال کمبود توجه – بیش فعالی پرداخته می شود .
3 تا 5 درصد کودکان به این اختلال مبتلا هستند و شیوع این بیماری در پسران 6 تا 9 برابر دختران گزارش شده است . اغلب این مشکلات قبل از 7 سالگی آغاز می شود ، ولی والدین تاوقتی که کودکشان بزرگتر نشده است متوجه مشکل او نمی گردند . بهبود معمولاّ بین 12 تا 20 سالگی رخ می دهد و بهبود قبل از 13 سالگی نادر است .  ( جعفر طباطبائی –سایت میگنا) « نوجوانان و بزرگسالان ممکن است با گذشت زمان بر علائم  بیماری  خود غلبه کنند ، در این صورت می گویند که آنها بهبود نسبی یافته اند »
( لیندا سونا – 1389 – ص 11)


تعریف اختلال کمبود توجه و بیش فعالی
اولین بار به سال 1845 پزشکی آلمانی به نام «هنریخ هوفمان » تحرک بیش از حد را توصیف کرد ( کنت ول- 1975 به نقل از ریتا ویکسی نلسون – 1371 )اما تا اواخر دهه 1950 بررسی همه جانبه ای روی آن صورت نگرفت . ( سافرو آلن – 1976 به نقل از ریتا ویکسی نلسون – 1371)

برای اختلال کمبود توجه و بیش فعالی تعاریف مختلفی وجود دارد که در ذیل به برخی از آنها می پردازیم .
•    « اختلال کمبود توجه (ADD) در افرادی دیده می شود که به طور مشخصی بی توجه ، نامنظم ، حواس پرت و فراموش کارند ، این افراد اعتماد به نفس پایینی دارند و به طور معمول در امر تحصیل چندان موفق نیستند . » ( لیندا سونا – 1389 – ص 11 )
•    « اختلال کمبود توجه و بیش فعالی ( ADHD  ) به کودکانی اطلاق می شود که مدام در جنب و جوش و پیرو حرکات آنی هستند. » ( لیندا سونا – 1389 – ص 11 )

•    « بیش فعالی به معنای پرتحرکی و جنب و جوش زیاد است که در کودکان به درجات مختلف مشاهده می شود ، تا زمانی که در عملکرد فردی ، تحصیلی و اجتماعی کودک خللی ایجاد نکند اختلال به شمار نمی آید . » ( داوری آشتیانی – 1386 – ص 11)

•    «منظور از اختلال توجه و بیش فعالی ، اختلال پایدارعدم توجه  و بیش فعالی در رفتارهای تکانشی است . » ( همان )

نشانه های اختلال کمبود توجه – بیش فعالی
«این کودکان معمولا درسه حوزه ی توجه و تمرکز، فعالیت و تکانه علائم خود را بروزمی دهند » ( داوری آشتیانی – 1386 – ص 13 ) اکنون به بررسی هر یک از این سه حوزه می پردازیم .

1 . توجه و تمرکز : این کودکان از انجام فعالیتهایی که نیاز به تمرکز دارند متنفرند ، زود حواسشان پرت می شود ، در فعالیتهای روزمره فراموش کار هستند ( انجمن روانپزشکی امریکا – 1389) ، در نظم بخشیدن به کارها مشکل دارند ، در حفظ اموال و وسایل مثل اسباب بازیها ، پوشاک و لوازم مدرسه  دقت کافی ندارند ، در به خاطر آوردن مطالب دچار مشکل هستند ، در گوش کردن به حرف اشخاص حتی زمانی که به طور مستقیم مورد خطاب قرار می گیرند مشکل دارند ، این کودکان علیرغم کم توجهی می توانند هنگام بازی ویدئویی تمرکز عمیقی داشته باشند ( انجمن روانپزشکی امریکا – 1389)

« البته باید در نظر داشته باشیم که کودک برای مدت طولانی این نشانه ها را داشته باشد و مشکلاتی که ازخستگی ، بی انگیزگی و یا تمرد ناشی می شود الزاما نشانه های اختلال کمبود توجه نیستند . » ( لیندا سونا – 1389- ص 15 )

2 . فعالیت : « کودک مبتلا به تحرک بیش از حد ، بیش از اندازه ای که با سنش متناسب باشد پر فعالیت است . »  ( ریتا ویکسی نلسون – 1371 ص 455 ) از جمله نشانه های فعالیت می توان به این موارد اشاره کرد : بی قراری دست و پا ، تکان خوردن روی صندلی ، ترک کردن صندلی در کلاس ، بالا رفتن از در و دیوار ، با سرو صدای  زیاد بازی  کردن و دویدن در مکانهای نامناسب ، پرحرفی و تحرک زیاد ( انجمن روانپزشکی امریکا – 1389 )
3 . تکانه : نشانه های تکانش گری به صورت جواب  دادن  باعجله ، قطع کردن حرف دیگران ، درگیر شدن در فعالیتهای فیزیکی بدون توجه به پیامدهای احتمالی آن می باشد .این کودکان به نظارت فراوان نیازمند هستند و غالبأ در کلاس دیگران را با صدای بلند صدا می زنند .(  ریتا ویکسی نلسون – 1371 ) این کودکان در تصمیم گیری بدون فکر عمل می کنند و زود پشیمان می شوند به همین دلیل دوستی آنها ناپایدار است ، به دلیل زود عصبانی شدن و بی ثباتی خلقی و عدم مهار هیجانات در گروه همسالان پذیرفته نمی شوند و نمی توانند در بازی های آنها شرکت کنند ، در نتیجه دچارانزوای اجتماعی شده و افسردگی در آنها بروز می کند . ( داوری آشتیانی – 1386 )

البته لازم به یاد آوری است که در صورت تکرار و پی در پی بودن و مقایسه با کودکان هم سن و سال دیگر می توان این علائم راتشخیص داد .


علائم اختلال بیش فعالی در دوران قبل از مدرسه
تشخیص کودکان بیش فعال قبل از سه سالگی بسیار دشوار است ، زیرا بعضی از کودکان قبل از سه سالگی پرتحرک هستند ، ولی با رشد آنها به تدریج از این تحرک کاسته می شود ، ولی مادران گزارش می دهند مشکلات حدود یک سوم کودکان بیش فعال در اولین سال زندگی آنها وجود داشته است که شامل گریه بیش ازحد،مشکلات خواب رفتن، تاخیر در تکلم و مشکلات تغذیه ای بوده است ، گریه ی  این کودکان حتی با در آغوش گرفتن کودک هم متوقف نشده است . ( داوری آشتیانی – 1386 )

علل و عوامل اختلال بیش فعالی
بسیاری از مردم گمان می کنند که کمبود توجه – بیش فعالی نتیجه ی نادرست و فرزندپروری نامناسب است، در صورتی که دلایل بیولوژیک دارد و در مطالعات مختلف عوامل مؤثر در ایجاد آن مشخص شده است که عبارتند از :
1.    عوامل ژنتیک : همگامی بالا در دو قلوهای یک تخمکی نسیت به دوقلوهای دو تخمکی و این که خطر ابتلا درخواهران و برادران کودکان بیش فعال نسبت به کودکان دیگربیشتر است . (همان )
2.    آسیب مغزی : اگر در دوران جنینی و اوایل شیر خوارگی آسیبی به مغز برسد می تواند در شکل گیری این اختلال مؤثر باشد . ( همان) با استفاده از دستگاه انسفالوگرام می توان صدمات مغزی را شناسایی کرد . ( لیندا سونا – 1389 )
3.    عوامل عصبی شیمیایی : تغییراتی در مواد شیمیایی ناقل های عصبی مغز به نشانه های بیش فعالی نسبت داده شده اند . ( داوری آشتیانی – 1386 )
4.    عوامل روانی – اجتماعی : بیش فعالی و میدان توجه نامحدود گاهی به دلیل محرومیتهای هیجانی در کودکان پرورشگاهی دیده می شود که با رفع عوامل محرومیت از بین می روند . ( همان )  
5.    رژیم غذایی : به رغم نظریه هایی که در سالهای پیش ارائه می شد مبنی بر این که چاشنی ها و رنگ های مصنوعی و افزودنی های خوراکی و شکر در تشدید علائم بیش فعالی نقش دارند و باید از رژیم غذایی کودک مبتلا حذف گردند ، مطالعات اخیر هیچ گونه ارتباطی را بین نشانه های این بیماری و رژیم غذایی و افزودنی ها پیدا نکرده اند. ( همان )

6.    آلرژی و آسم : در مطالعات سازمان یافته ، شواهدی مبنی  بر ارتباط این اختلال با آلرژی و آسم نشان نداده است .
توجه به عواملی که در شکل گیری این اختلال مطرح هستند نشان می دهد که تنها عاملی راکه می توان تا حدودی مهار کرد آسیبهای دوران بارداری و زایمان است . پس توصیه می شود که مادران در طول دوران بارداری زیر نظریک متخصص زنان یا مراکز بهداشتی باشند.( داوری آشتیانی – 1386 ) به هنگام بارداری مشکلاتی را که احتمالا می توان به به ADD/ADHD  ربط داد عبارتند از : مصرف بیش از حد دارو ، مصرف الکل ، مصرف سیگار ، سوئ تغذیه مادر ، قرار گرفتن در معرض سرب و جیوه ، زایمان پیش از موعد ، کم وزنی غیر طبیعی ، مصرف مواد مخدرمانند کوکائین و هروئین .

ارزیابی ADD/ADHD
«ارزیابی جامع به منظور شناسایی علل بروز نشانه های ADD /ADHD  کاری بسیاردشواراست . اما برای انتخاب نوع درمان ، شناسایی علتها اهمیت بسیار دارد . » ( لیندا سونا – 1389 ص 26 )
« به منظور ارزیابی جامع این اختلال بهتر است از پزشکان و متخصصان دیگری کمک بگیریم که عبارتند از : پزشک عمومی یا پزشک متخصص استخوان ، روان شناس اطفال ، روان پزشک اطفال متخصص  اعصاب ، متخصص  شنوایی سنجی، کارشناس آموزش ، متخصص آلرژی ، متخصص تغذیه » ( همان – ص 29 )
« کودکانی که دچار علائم  ADD/ ADHD  هستند ،باید تحت آزمایشات پزشکی قرارگیرند . آزمایش مسمومیت از سرب ضروری است و بهتراست این آزمایشات در مورد دیگر فلزات سنگین نیز انجام شود . ارزیابی عصبی نیز مهم است ، زیرا صرع خفیف باعث خطا وخلاء توجه می شود . مشکلات تیروئیدی باعث کاهش فعالیت یا بیش فعالی و بی توجهی در کودکان می گردد . کمبود ویتامین های ب ، منیزیم ، روی و آهن سبب بروز بیش فعالی و مشکلات توجه می گردد . عدم توازن در رژیم غذایی ممکن است باعث بروز علائم ADD /ADHD  شود و ارزیابی تغذیه دراین زمینه مؤثر است . تمام کودکان باید از نظر حساسیت و آلرژی نیز مورد آزمایش قرار گیرند ، زیرا اکثر اوقات این علائم با  ADD / ADHD اشتباه گرفته می شود . لازم است کودکان از نظر شنوایی مورد آزمایش قرار گیرند  

عفونت بسیار خفیف گوش میانی هم ممکن است باعث تب نشود ، اما همهمه و صداهایی داخل گوش ایجاد می کند که کودک در اثر آن حواس پرت ، بی توجه و تند خو می گردد . متخصص شنوایی سنجی امکان اشکالات تکلمی را بررسی می کند .» ( همان – ص 30 )     
« برای تشخیص ADD / ADHD  در مورد دانش آموز ، باید از آزمون هوش استفاده کرد . روان شناس می تواند این آزمون را طی ارزیابی روانی انجام دهد . در میان کودکانی که دچار ADD/ADHD هستند ناتوانی در یادگیری بسیار شایع است و ارائه خدمات خاص تحصیلی به انها کمک خواهد کرد . » ( همان – ص 34 )

درمان  ADD/ADHD
با توجه به تنوع مشکلات همراه با ADD/ADHD  نیاز به دخالتهای درمانی متعددی در زمینه های گوناگون احساس می شود ، روش های  دارو درمانی ، رفتار درمانی ، آموزش والدین ، آموزش مهارتهای اجتماعی ، تاکتیکهای اصلاح رفتار در کلاس و آموزش کنترل خود از جمله ی این دخالتها هستند . ( افخم ابراهیمی – 1370 )  در این مقاله سعی شده است تا حدودی به بررسی دارو درمانی و رفتار درمانی پرداخته شود .
دارو درمانی
دارو درمانی در اواخر دهه 1960 شروع شد  ( ریتا ویکسی نلسون – 1371 )  بهتراست کودکان قبل از مصرف دارو مورد ارزیابی روان شناختی یا روان پزشکی قرار گیرند . روان پزشکان در این زمینه تجربه کافی دارند . بنابراین توصیه می شود که با آنها مشورت شود . اگر بیش از یک دارو تجویز می شود ، پزشک معالج باید در زمینه روان – داروشناسی اطلاعات کافی داشته باشد .  بعد از تجویز دارو بهتر است هر سه ماه یک بار ملاقات جهت کنترل دارو انجام گیرد و از مصرف دارو در دراز مدت باید اجتناب کرد . علی رغم این احتیاط ها ممکن است باز هم مشکلاتی مانند کم کاری کبد به وجود آید. تجویز دارو بدون انجام آزمایشات کامل داروشناسی ممکن است نتایج اسفناکی را به بار آورد . زیرا ممکن  است  مشکلات  روانی  را تشدید کند و در کودکان مستعد باعث بروز اختلالات روانی جدی تری گردد.( لیندا سونا – 1389 ) اغلب داروهایی که برای کودکان ADD/ADHD تجویز می شود

عبارتند از : متیل فنیویت ( ریتالین ) ، دکسترو آمفتامین ( دکسدرین ) اتوموکسین و پمولین. ( داوری آشتیانی – 1386 ) ثابت شده است که این داروها فراخنای توجه ، کنترل تکانه ، خلاقیت تحصیلی ، روابط اجتماعی و حرف شنوی را درکودکان دارای   ADHD  مصرف کننده  دارو  تا  حدود 70 تا 80 در صد افزایش می دهد . اثرات این داروها معمولأ تا چهار ساعت پس از مصرف دارو از بین می رود . ( آمولفین مارک ای راینک – 1380 )  « این داروها فعالیت بیش از حد و پراکندگی ذهنی کودکان را کاهش می دهند و همزمان باعث افزایش توجه و تمرکز آنها می شود .  » ( افخم ابراهیمی – 1370 – ص 67 )
کودکان به هنگام مصرف دارو می توانند تقریبأ به طور طبیعی پیشرفت کنند ، اما پیشرفت حاصله ممکن است در نتیجه ی افزایش توجه و بهبودی رفتاری ناشی از مصرف دارو باشد . بنابراین ظاهرا به
نظرمی رسد که این کودکان بیشتر یاد می گیرند ، دارو بر هوش آنها تاثیر نمی گذارد بلکه به آنها کمک می کند تا قابلیت های اصلی را به نحو موثرتری به کار برند . ( همان – ص 68 ) مصرف داروها عوارضی هم برای این کودکان دارد که عبارتند از کاهش اشتها ، بی خوابی ، کم حرفی ، اضطراب ، دل درد ، سر درد ، سر خوشی زیاد ، تحریک پذیری ، کابوس ، غمگینی ، خیره شدن و ناخن جویدن که این عوارض بعد از قطع شدن دارو برطرف می شود . ( داوری آشتیانی – 1386 )
رفتار درمانی
رفتار کودکان ADD / ADHD غالبأ  توسط  تکنیکهای  رفتاری  مورد  درمان قرار گرفته است . ( کاردنر- 1970 به نقل از افخم ابراهیمی 1370 ) مشخص شده است که مداخله های رفتاری شامل تقویت ژتونی ، جریمه کردن ، مواخذه و محروم سازی از تقویت مثبت نشانه های  ADHD را کاهش داده و در همان  حال  کنترل رفتار و عملکرد تحصیلی را در اکثریت کودکان تحت درمان افزایش می دهد . ( آمولفین مارک ای راینک – 1380 ص 78 )
یکی از رایج ترین تکنیکها استفاده از تقویت مثبت همراه با یک «سیستم توکن» به منظور تقویت رفتار ناهمساز بوده است . ( وری و اسپراک -  1970به نقل از افخم ابراهیمی – 1370 )

Token System

« در این روش به جای تکیه بر تحسین و یا سایر منابع تقویت اجتماعی ازیک تقویت کننده ی عینی ثانوی – ژتون – استفاده می شود . در این روش نوعی ژتون ( امتیاز ، علامت ، تصویر لبخند ، کارت آفرین ) در برابر رفتارهای مناسب منطبق بر ضوابط ، به دانش آموز داده می شود . رفتارهای مختلف تعداد متفاوتی ژتون خواهد گرفت .» ( جان ای گلاور – 1375 ص 365 )   به علت فعالیت زیادی که در کودکان ADHD  دیده می شود استفاده از تکنیکهای آرامش عضلانی و بیوفیدبک  نیزموثر به نظر می رسد . ( افخم ابراهیمی – 1370 )
البته لازم به یاد آوری است که هیچ یک از روش های درمانی که ذکر شد به تنهایی در بهبود کودکان  ADD / ADHD موثر نیست ، دراین میان بیش از همه کوشش به عمل می آید که دارو درمانی را با رفتار درمانی توامأ به کار برده شود که اثرات درمانی ان موثرتر جلوه کند . ( داوری آشتیانی – 1386 )

کودکان ADD / ADHD  و تحصیل
به طور معمول دانش آموزان مبتلا به ADD / ADHD دچار ناتوانی دریادگیری هستند . بسیاری از آنها در درک و توصیف یک مطلب یا درسی خاص، روخوانی یا ریاضی دچار مشکل می شوند ( لیندا سونا – 1389 – ص 219) تحقیقات انجام شده دلایل متعددی را برای مشکلات درسی این دانش آموزان نشان می دهد : عدم علاقه مندی یا انگیزه ضعیف ، عدم تحمل شکست ، مشکلات تمرکزی ، عدم پشت کار و وجود مشکلات در پیگیری تکالیف درسی ، تفاوتهای فردی ، تدریس غیر موثر ، مشکلات در تغذیه ، محرومیت از خواب و فعالیتهای بدنی ناکافی ( لیندا سونا – 1389 )
برای  ترغیب  کودکان ADD / ADHD   به  درس  خواندن  روش های زیر می تواند موثر باشد . ( داوری آشتیانی – 1386 )

1.    تقویت مثبت و تشویق باید به طور مکرر برای رفتارهای مناسب باشد .
2.    تشویق تا حد امکان بلافاصله یا با فاصله ی کمی از رفتار انجام گیرد .  
3.    روشهای تنبیهی مانند محروم کردن باید موقت و در مواردی برای زمانهای خاص به کار برده شود .
4.    در طی حل مشکلات جدید برای موفقیت های خیلی کوچک هم باید تشویق شود .
از آن جایی که این کودکان در برنامه ریزی و مدیرت زمان در کارهای خود ، چندان موفق نیستند ، می توان از والدین برای انجام کارهای آنان کمک خواست . البته شایان ذکر است که بهتر است زمان بازی بیشتر اززمان انجام تکلیف باشد . تکلیف باید به گونه ای باشد که کودک از انجام آن لذت ببرد .   ( همان )
چگونه می توان به افزایش عملکرد تحصیلی کودکان ADD / ADHD کمک کرد ؟

روشهایی وجود دارد که در کلاس درس برای افزایش توجه و تمرکز دانش آموزان موثر واقع می شود که به تعدادی از آنها اشاره می کنیم .
•    جلب کردن توجه : استفاده ار علائم هشدار دهنده نظیر خاموش و روشن کردن چراغ ، زنگ زدن و گفتن کلماتی نظیر ؛ گوش کنید ؛ آماده باشید؛ برقراری تماس چشمی هنگام دستور دادن و با هیجان درس دادن ؛ استفاده از شوخی ، طنز ، نمایش هنگام تدریس
•    متمرکز کردن توجه : استفاده از روشهایی که حس های مختلف را در گیر کند مثلأ استفاده از وسایل سمعی و بصری تصاویر ، استفاده از رنگ های مختلف به خصوص برای کلمات کلیدی


•    حفظ کردن توجه : استفاده از گروه های دو یا چند نفری برای افزایش مشارکت ، سؤال کردن از خود کودکان راجع به موضوع جدید برای این که وادار شوند فکر کنند  
•    مهارت سازماندهی : استفاده از تقویم و دفترچه یادداشت برای تکالیف خانه ، فراهم کردن زمانی در پایان کلاس برای بازبینی تکالیف خانه
•    افزایش مهارتهای مدیریت زمان : استفاده از ساعت رو میزی و تنظیم زنگ آن روی 10 یا 15 دقیقه و پاداش گرفتن برای تکمیل کردن و درست انجام دادن کارها
•    افرایش مهارتهای خواندن : خواندن داستان برای کودکان وسپس کشیدن نقاشی داستان توسط بچه ها ، خواندن داستان و این که کودک پیش بینی کند که چه اتفاقی خواهد افتاد .


خدیجه شاه مرادی
-  دانشجوی کارشناسی نا پیوسته آموزش ابتدایی مرکزتربیت معلم عترت، آموزگار پایه دوم دبستان امام سجاد ( ع ) شهرستان  بهارستان (استادراهنما: آقای امید زاهدی)



1-Relaxation
Biofeedback-2

منابع
•    داوری آشتیانی رزیتا ،( 1386) ، اختلال کمبود توجه  ، بیش فعالی ، چاپ اول ، نشر قطره
•    سونا لیندا ،( 1389)،  کلیدهای آموختن درباره کودکان کم توجه و بیش فعال ، چاپ دوم ، نشر صابرین
•    انجمن روانپزشکی امریکا ،( 1389 )، اختلال های روانی DSM-IV-TR ، محمد رضا نیکخوو هامایاکآوادیس یانس ، چاپ پنجم ، چاپ مهارت
•    افخم ابراهیمی عزیزه ،( 1370 ) ،  پژوهشهای روانشناختی ،  شماره 1 و2 ، صفحه 74- 65
•    دادستان پریرخ ،(  1389 ) ، روانشناسی  مرضی تحولی  ، چاپ نهم ، انتشارات سمت
•    گلاور جان ای و برونینگ راجر اچ ،( 1375)، روانشناسی  تربیتی : اصول و کاربرد آن ، علینقی خرازی ، چاپ چهارم  ، چاپ نوبهار
•    نلسون ریتا ویکسی  و ایزرائل الن سی ،(  1371 ) ، محمد منشی طوسی ، چاپ سوم ، انتشارات آستان قدس رضوی
•    راینک آمولفین مارک ای و همکاران،( 1380 ) ، جواد علاقبند راد و حسن فرهی تازه کند ، چاپ اول ، انتشارات بقعه
•    WWW.MIGNA.IR
•    WWW. TEBYAN. IR  
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
دو بیگانه همدرد، از دو خویشاوند بی‌درد یا ناهم‌درد، با هم خویشاوندترند… علی شريعتی