پيامدهاي دلبستگي ناايمن در دوران کودکي
ضعف عاطفي و پرخاشگري از پيامدهاي دلبستگي ناايمن در دوران کودکي است
دلبستگي يکي از مهم ترين مباحث حوزه روان شناسي رشد است؛ به ويژه دلبستگي يا پيوند عاطفي بين مادر و فرزند که نه فقط باعث مي شود کودک بتواند از دوران کودکي اش بيشترين لذت را ببرد، بلکه از بروز اختلالات اضطرابي، ناامني، افسردگي و... در دوران بزرگسالي پيشگيري مي کند. بنابراين بايد به موضوع پيوند عاطفي بين مادر و فرزند به عنوان يکي از شاخص هاي مهم سلامت روان افراد توجه کنيم و از والدين مصرانه بخواهيم به اين مسئله توجه کافي داشته باشند.دلبستگي ايمن و ناايمن
ميزان دلبستگي يا پيوند عاطفي بين والدين به ويژه مادر با کودک از همان سال هاي اوليه زندگي مشخص مي شود. در واقع دوره کودکي مهم ترين و تأثيرگذارترين بخش از دوران حيات آدمي براي شکل گيري شخصيت فرد محسوب مي شود. دکتر پيمان هاشميان فوق تخصص روان پزشکي کودک و نوجوان و استاديار دانشگاه علوم پزشکي مشهد با بيان اين مطلب به خراسان مي گويد: يک کودک ۲ ساله با دلبستگي ايمن بايد بتواند دقايقي از مادر دور شود و بازي کند بدون اين که دچار اضطراب شود و پس از بازگشت مادر ابراز ناراحتي نکند. در صورتي که يک کودک ناايمن با کوچک ترين تغييري که در محيط پيرامونش رخ مي دهد، دچار اضطراب شديد مي شود و با گريه و سر و صدا جلب توجه مي‌کند. اين پيوند عاطفي که به نظر بسيار ساده و عادي مي آيد نقش بسيار مهمي در مراحل بعدي رشد کودک دارد و ريشه امنيت، استقلال و هويت وي را آبياري مي کند. حتي در مواردي کودک قادر به مخالفت کردن با والدين نيست و پدر و مادر از اين بابت خوشحال هستند که فرزندي دارند که هميشه موافق است در حالي که اين علامت هشدار دهنده است. زيرا يک کودک بايد طي مراحل رشد رواني خود از ۲ سالگي به بعد «نه» بگويد. اين مخالفت نشانه احساس امنيتي است که دارد بنابراين مخالفت نکردن نشانه احساس ناامني کودک تلقي مي شود.
ويژگي هاي کودک ناايمن
وابستگي بيش از حد به مادر و يا بي اعتنايي به حضور مادر هيچ يک نشانه خوبي نيست و باعث بروز مشکلات ارتباطي در آينده فرد مي شود. کودک ناايمن نمي تواند رشد هيجاني خود را به درستي طي کند و هيجانات خود را مديريت کند. او شناخت کاملي از هيجانات خود ندارد و قادر نيست به درستي آن را ابراز کند. گاهي منفعل و گوشه گير مي شود و تمايلي به بازي با همسالانش ندارد.
واکنش هاي هيجاني شديدي در تعامل با دوستان دارد و در بازي معمولا تند و خشن برخورد مي کند. بازي در حضور پدر و مادر را ترجيح مي دهد و در غير اين صورت از بازي لذت نمي برد. به همين دليل اين دسته از کودکان خلاقيت کمتري از خود بروز مي دهند و به تخيلات طولاني مدت رو مي آورند و سعي مي کنند ترس و ناامني خود را با تخيلات خود تغيير دهند.
آزمون دلبستگي
براي تشخيص دلبستگي کودک آزمون هايي وجود دارد که طي آن سطح دلبستگي کودک به مادر مشخص مي شود . اين آزمون در اتاق بازي کودک با حضور مادر، روان شناس و کودک انجام مي شود. هدف اين است که تعامل کودک با مادر و فرد غريبه بررسي شود. کودک در اتاق بازي مشغول بازي مي شود و طي مراحلي مادر از اتاق بيرون مي رود. روان شناس واکنش کودک را نسبت به فقدان حضور مادر بررسي مي کند. سپس واکنش او نسبت به بازگشت مادر به اتاق بازي ارزيابي مي شود و همين کار با روان شناس يا فرد غريبه تکرار مي شود. دلبستگي کودک براساس واکنش هاي وي طي مراحل هشت گانه و در تعامل با مادر و فرد غريبه تعيين مي شود و در صورتي که ناايمن تشخيص داده شود، در همين اتاق بازي درمان مي شود.
پيامدها در دوران نوجواني
بسياري از نوجواناني که دردوران کودکي دلبستگي ايمن را تجربه نکرده اند، در دوران نوجواني به دليل ضعف شديد در رشد عاطفي و احساس ناامني شديد، به پرخاشگري رو مي آورند و بدون دليل با والدين مخالفت مي کنند.
چنين نوجواني احساس بي قراري دايمي دارد و گاهي احساس جداافتادگي و انزواي شديد مي کند. وي به دنبال فردي مي گردد که برايش احساس امنيت ايجاد کند و بدون درنظر گرفتن ديگر ويژگي هاي شخصيتي به محض دريافت کوچک ترين پيام مثبتي، وابستگي عاطفي پيدا مي کند. به محض رو به رو شدن با مشکلات تحصيلي، به فکر ترک تحصيل مي افتد و گاهي دچار مشکلات رفتاري مي شود. ممکن است براي رفع نيازهاي عاطفي خود به گروه هاي همسالان مبتلا به ناهنجاري هاي اخلاقي يا رفتاري گرايش پيدا کند و با تشويق آن ها به اعتياد روآورد.از سوي ديگر در بسياري از مواقع نوجوان درگير مسائلي نظير بدبيني و اختلالات شخصيتي مي شود که ريشه دردوران کودکي وي دارد.حتما شما هم درباره فرزنداني که در خانواده همه امکانات لازم را در اختيار داشته اند تا زندگي مشترک خوبي داشته باشند، اما با شکست روبه رو مي شوند، شنيده ايد. در ريشه يابي اين مشکل مشخص مي شود که اين دسته از افراد در دوران ۳ تا ۵ سالگي يکي از مراحل رشد رواني را با موفقيت طي نکرده اند و به همين دليل دچار مشکلات شخصيتي در زندگي زناشويي شده اند. بنابراين ريشه بسياري از مشکلات زناشويي، آموزشي و تحصيلي افراد به نبود دلبستگي ايمن در دوران کودکي برمي گردد. حتي در مواردي اضطراب شديد هنگام کنکور و ناتواني در کسب موفقيت در آن، ريشه در دوران کودکي دارد.
دلبستگي ناايمن والدين
والديني که خود دلبستگي ناايمن در دوران کودکي داشته اند، درصورتي که نسبت به اين امر اطلاع نداشته باشند، کودک را در معرض دلبستگي ناايمن قرار مي دهند. استاديار دانشگاه علوم پزشکي مشهد ادامه مي دهد: مادري که براي وابسته کردن فرزندش، او را از هيولا يا غول مي ترساند، خود داراي دلبستگي ناايمن است و به جاي اين که با جملات صحيح اعتماد به نفس کودک را تقويت کند، سعي مي کند او را به خود وابسته کند. بنابراين در مواردي روان پزشک به وضعيت رواني مادر مي پردازد و رفتارهاي وي را اصلاح مي کند تا دلبستگي ايمن در کودک شکل بگيرد.
دلبستگي ايمن مهم تر از هوش است
دلبستگي ايمن از هوش مهم تر است زيرا يک کودک با هوش معمولي و سبک دلبستگي ايمن تبديل به يک فرد عادي مي شود که مي تواند از زندگي لذت ببرد. اما يک نفر با هوش بالا و سبک دلبستگي ناايمن قادر نيست از زندگي اش لذت ببرد زيرا خلاء امنيت رواني دوران کودکي خود را با هيچ دستاوردي در زندگي نمي تواند پر کند. بسياري از افراد در جامعه با وجود دستاوردهاي بزرگي اعم از تحصيلات بالا، شغل مناسب، زندگي موفق و درآمد خوب از زندگي لذت نمي برند و حتي به افسردگي مبتلا مي شوند. اين دسته از افراد در واقع دچار خلاء رواني هستند که در نتيجه دلبستگي ناايمن دوران کودکي در آن ها شکل گرفته است. خراسان / شماره انتشار 18153
