آشنايي با رشته‌‌ها : مهندسي منابع طبيعي
زمين سبز بود؛ به سبزي بهشت و رودخانه تميز و شفاف و زلال، و طبيعت با بارش هر باران از شادابي و طراوات لبريز مي‌شد.
سال‌ها گذشت. جمعيت شهر رو به فزوني گذاشت. خانه‌هاي تازه ساخته شد و به جاي درختان سرسبز، كارخانه‌ها جان گرفتند. چرخ‌هاي توليد كارخانه كه به كار افتاد، فاضلاب صنعتي را به ميان آب رودخانه جاري ساخت. آن وقت ماهي‌هاي كوچك و بزرگ، ذرات آلوده كننده آب را با آب شش‌هايشان تنفس كردند و گروه گروه جان باختند. آب، خاك و هواي آلوده، نفس درختان را نيز قطع كرد و اكنون ما در اين زمين كه با دست‌هاي خودمان، خاكستري‌اش كرده‌ايم، هر لحظه شاهد مرگ سبزي و سبزينگي،پاكي و شادابي و در نهايت هستي و زندگي هستيم.اين بحران در كشور ما بسيار جدي و فراگير به چشم مي‌خورد. براي مثال در مناطق كليدي و شاخصي همچون پارك ملي گلستان و منطقه حفاظت شده جهان‌نما، ذخاير حيات وحش ما نسبت به دهه 50 به يك چهارم و در مقايسه با دهه 60 به نصف تقليل يافته است. به عبارت ديگر، ذخيره كنوني جمعيت حيات وحش كشور ما 25درصد دهه 50 و 50 درصد دهه60 است !حال چه بايد كرد؟ كارشناسان منابع طبيعي با بررسي علم اكولوژي، حل مسائل زيست‌محيطي، ارائه طرح‌هاي عملي براي حفظ و توسعه پوشش گياهي، بهره‌برداري صحيح از اراضي مطابق با قابليت آنها، توسعه فعاليت آبخيزداري و مديريت آب و خاك، تلاش مي‌كنند تا اين آرزو را محقق سازند.اين رشته در مقطع كارشناسي داراي 5 گرايش محيط‌زيست، مرتع و آبخيزداري، جنگلداري، شيلات و علوم و صنايع چوب و كاغذ است.
گرايش محيط زيست يك رشته چند بخشي يا بين رشته‌اي است و آميخته‌اي از علوم بيولوژي، اكولوژي، فيزيك، شيمي، رياضي، آمار، اكولوژي كاربردي و جغرافيا مي‌باشد.
اين گرايش تلاش مي‌كند تا بين محيط انسان يا محيط شهري و محيط فراشهري مثل مرتع، جنگل و ... پل بزند تا بشر با استفاده از دانش روزافزون خود به نحوي عمل كند كه با نيازها و اميدهايش هماهنگي بيشتري داشته باشد و در نهايت زندگي بهتري رابراي خود و آيندگان فراهم سازد.همچنين تلاش مي‌كند تا با ارائه دانش و آگاهي‌هاي لازم درباره اكولوژي حيات وحش، اكولوژي درياها، نحوه آلودگي محيط‌زيست، نحوه طراحي پارك‌هاي ملي و جنگلي و ... به حمايت و حفاظت از محيط‌زيست و حل مشكلات زيست محيطي بپردازد.
در كشور ما محيط زيست در مقطع كارشناسي يكي از گرايش‌هاي مهندسي منابع طبيعي است و در آن بيشتر به اكوسيستم‌هاي طبيعي پرداخته مي‌شود، اما استادان محيط‌زيست معتقدند كه بايد مثل ساير كشورهاي دنيا، محيط‌زيست را به عنوان يك رشته مجزا ارائه دهيم و در آن علاوه بر اكوسيستم‌هاي طبيعي به اكوسيستم‌هاي شهري نيز پرداخته شود. چون در حقيقت محيط‌زيست به تعامل و ارتباط بين محيط‌هاي انساني و طبيعي مي‌پردازد و صحيح نيست كه اين دو را مجزا از يكديگر بررسي كنيم.(در سال 83 مهندسي محيط زيست به عنوان يك رشته مجزا در دانشگاه تربيت دبير شهيد رجايي، وابسته به وزارت آموزش و پرورش ارائه شده است.)
موقعيت شغلي در ايران :
در سال 1382 ارزش اقتصادي هر هكتار دريا از نظر تعديل و تنظيم گازها، كنترل آشفتگي، تنظيم آب، تهيه آب، تصفيه آب، توليد مواد غذايي، تامين مواد خام، ارزش فرهنگي، توريسم و ... 71609310 ريال، هر هكتار ساحل 50244800 ريال، هر هكتار جنگل 12015600 ريال، هر هكتار مرتع 2876800 ريال و هر هكتار تالاب 183334000 ريال محاسبه شده است.
به همين دليل در طرح‌ها و پروژه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي ما، محيط زيست نه تنها حرف اول را نمي‌زند بلكه در انتها نيز جايگاه مشخصي ندارد! با اين همه، چون امروزه مسائل و مشكلات زيست‌محيطي صرفاً به يك كشور، يك منطقه يا يك قاره محدود نمي‌شود و هيچ كشوري نمي‌تواند ادعا كند كه انتشار آلودگي و مشكلات ناشي از آن، مختص به كشور متبوعش مي‌باشد، حفظ محيط‌زيست به يك ائتلاف جهاني تبديل شده است و تمام كشورها و جوامع بشري پذيرفته‌اند كه بايد در توسعه صنعتي با توجه به ارزيابي دقيق زيست‌محيطي، تجديد نظر كرد.
اين امر باعث شده است كه در كشور ما نيز متخصصان محيط‌زيست در تمام مقاطع تحصيلي بويژه كارشناسي‌ارشد و دكترا در سازمان‌هاي متعددي از جمله:
سازمان حفاظت محيط‌زيست، شهرداري‌ها، مهندسين مشاور، وزارت كشور، وزارت نيرو، سازمان توسعه و برنامه‌ريزي، وزارت صنايع، وزارت نفت حضور داشته باشند. تا جايي كه به گفته دكتر مخدوم استاد محيط زيست دانشگاه تهران، هيچ يك از فارغ‌التحصيلان كارشناسي‌ارشد و دكتراي محيط‌زيست بي‌كار نيستند.
دروس مشترك در گرايش‌هاي مختلف مهندسي منابع طبيعي:
رياضيات، فيزيك عمومي، زمين‌شناسي، گياه‌شناسي، اكولوژي، شيمي عمومي، زيست شناسي، آمار و احتمالات، هوا و اقليم‌شناسي، خاك‌شناسي عمومي، قوانين و مديريت منابع طبيعي، جامعه‌شناسي روستايي، آشنايي با كامپيوتر، هيدرولوژي عمومي، ، مقدمات مردم‌شناسي عشايري، جلسه بحث، پروژه.
گرايش شيلات:
صنعت شيلات در كشور ما در مقايسه با تحولاتي كه در صيد و صيادي جهان در 50 سال اخير روي داده، نسبتاً جوان است و حتي سرانه مصرف ماهي در ايران از 5/4 كيلوگرم فراتر نرفته است؛ رقمي كه همرديف سرانه ماهي در كشورهاي فاقد ذخاير آبزيان است. اين در حالي است كه آبزيان، به دليل كاهش كلسترول خون،جلوگيري از بروز بيماري‌هاي قلب و عروق، وجود انواع اسيدهاي آمينه مورد نياز براي رشد و نمو بدن و داشتن درصد قابل توجهي مواد معدني و ويتامين، ارزش غذايي بيشتري نسبت به گوشت‌هاي قرمز و سفيد دارند.از سوي ديگر، فعاليت‌هاي شيلاتي در كشور، صرف‌نظر از تأمين بخشي از مواد پروتئيني، منبع مناسبي براي اشتغال، تأمين ارز و اهرمي براي توسعه و عمران مناطق ساحلي است. در واقع، در برنامه‌هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور، شيلات جايگاه مهمي دارد.شك نيست كه اجراي طرح‌هاي شيلاتي كشور، به نيروهاي كارآمد و متخصص نيازمند است، افرادي كه با استفاده از منابع آبي براي تأمين پروتئين مورد نياز مردم فعاليت كنند.هدف رشته مهندسي منابع طبيعي گرايش شيلات، پرورش و آموزش كارشناسان و متخصصان در همين زمينه است.
در اين گرايش، دانشجويان با علوم مختلف بيولوژي جانوري، گياهي و اكولوژي دريايي به عنوان زيربناي شيلات آشنا مي‌شوند، درباره آبزيان آب‌هاي داخلي و دريايي، نحوه تكثير و پرورش آبزيان، صيد و صيادي ونحوه عمل‌آوري فرآورده‌هاي دريايي مطالعه مي‌كنند.
گرايش جنگلداري:
گرايش جنگلداري مجموعه‌اي از علوم و فنون است كه براي شناخت جوامع مختلف جنگلي و آگاهي از كيفيت و كميّت آنها، تربيت، پرورش و بهره‌برداري مستمر از توليدات جنگلي، روش‌هاي مختلف قطع و حمل درختان قطع شده، جاده‌سازي درجنگل و مهمتر از همه، حفاظت، احيا و توسعه مناطق جنگلي به عنوان تعديل و تنظيم كننده شرايط آب و هوايي و خاكي و منبع توليد كننده چوب به كار گرفته مي‌شوند.براي مثال، دانشجويان با مطالعه درس "حمايت جنگل" با عوامل تخريب جنگل آشنا شده و روش‌هاي بهبود و حفاظت و نگهداري از جنگل را مي‌آموزند؛ روش‌هايي كه مي‌تواند عامل كاهش فرسايش خاك و فراهم ساختن زيستگاه‌هايي براي حيات وحش گردد. برگرفته از: motaleat.sanjesh.org
سال‌ها گذشت. جمعيت شهر رو به فزوني گذاشت. خانه‌هاي تازه ساخته شد و به جاي درختان سرسبز، كارخانه‌ها جان گرفتند. چرخ‌هاي توليد كارخانه كه به كار افتاد، فاضلاب صنعتي را به ميان آب رودخانه جاري ساخت. آن وقت ماهي‌هاي كوچك و بزرگ، ذرات آلوده كننده آب را با آب شش‌هايشان تنفس كردند و گروه گروه جان باختند. آب، خاك و هواي آلوده، نفس درختان را نيز قطع كرد و اكنون ما در اين زمين كه با دست‌هاي خودمان، خاكستري‌اش كرده‌ايم، هر لحظه شاهد مرگ سبزي و سبزينگي،پاكي و شادابي و در نهايت هستي و زندگي هستيم.اين بحران در كشور ما بسيار جدي و فراگير به چشم مي‌خورد. براي مثال در مناطق كليدي و شاخصي همچون پارك ملي گلستان و منطقه حفاظت شده جهان‌نما، ذخاير حيات وحش ما نسبت به دهه 50 به يك چهارم و در مقايسه با دهه 60 به نصف تقليل يافته است. به عبارت ديگر، ذخيره كنوني جمعيت حيات وحش كشور ما 25درصد دهه 50 و 50 درصد دهه60 است !حال چه بايد كرد؟ كارشناسان منابع طبيعي با بررسي علم اكولوژي، حل مسائل زيست‌محيطي، ارائه طرح‌هاي عملي براي حفظ و توسعه پوشش گياهي، بهره‌برداري صحيح از اراضي مطابق با قابليت آنها، توسعه فعاليت آبخيزداري و مديريت آب و خاك، تلاش مي‌كنند تا اين آرزو را محقق سازند.اين رشته در مقطع كارشناسي داراي 5 گرايش محيط‌زيست، مرتع و آبخيزداري، جنگلداري، شيلات و علوم و صنايع چوب و كاغذ است.
گرايش محيط زيست يك رشته چند بخشي يا بين رشته‌اي است و آميخته‌اي از علوم بيولوژي، اكولوژي، فيزيك، شيمي، رياضي، آمار، اكولوژي كاربردي و جغرافيا مي‌باشد.
اين گرايش تلاش مي‌كند تا بين محيط انسان يا محيط شهري و محيط فراشهري مثل مرتع، جنگل و ... پل بزند تا بشر با استفاده از دانش روزافزون خود به نحوي عمل كند كه با نيازها و اميدهايش هماهنگي بيشتري داشته باشد و در نهايت زندگي بهتري رابراي خود و آيندگان فراهم سازد.همچنين تلاش مي‌كند تا با ارائه دانش و آگاهي‌هاي لازم درباره اكولوژي حيات وحش، اكولوژي درياها، نحوه آلودگي محيط‌زيست، نحوه طراحي پارك‌هاي ملي و جنگلي و ... به حمايت و حفاظت از محيط‌زيست و حل مشكلات زيست محيطي بپردازد.
در كشور ما محيط زيست در مقطع كارشناسي يكي از گرايش‌هاي مهندسي منابع طبيعي است و در آن بيشتر به اكوسيستم‌هاي طبيعي پرداخته مي‌شود، اما استادان محيط‌زيست معتقدند كه بايد مثل ساير كشورهاي دنيا، محيط‌زيست را به عنوان يك رشته مجزا ارائه دهيم و در آن علاوه بر اكوسيستم‌هاي طبيعي به اكوسيستم‌هاي شهري نيز پرداخته شود. چون در حقيقت محيط‌زيست به تعامل و ارتباط بين محيط‌هاي انساني و طبيعي مي‌پردازد و صحيح نيست كه اين دو را مجزا از يكديگر بررسي كنيم.(در سال 83 مهندسي محيط زيست به عنوان يك رشته مجزا در دانشگاه تربيت دبير شهيد رجايي، وابسته به وزارت آموزش و پرورش ارائه شده است.)
موقعيت شغلي در ايران :
در سال 1382 ارزش اقتصادي هر هكتار دريا از نظر تعديل و تنظيم گازها، كنترل آشفتگي، تنظيم آب، تهيه آب، تصفيه آب، توليد مواد غذايي، تامين مواد خام، ارزش فرهنگي، توريسم و ... 71609310 ريال، هر هكتار ساحل 50244800 ريال، هر هكتار جنگل 12015600 ريال، هر هكتار مرتع 2876800 ريال و هر هكتار تالاب 183334000 ريال محاسبه شده است.
به همين دليل در طرح‌ها و پروژه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و سياسي ما، محيط زيست نه تنها حرف اول را نمي‌زند بلكه در انتها نيز جايگاه مشخصي ندارد! با اين همه، چون امروزه مسائل و مشكلات زيست‌محيطي صرفاً به يك كشور، يك منطقه يا يك قاره محدود نمي‌شود و هيچ كشوري نمي‌تواند ادعا كند كه انتشار آلودگي و مشكلات ناشي از آن، مختص به كشور متبوعش مي‌باشد، حفظ محيط‌زيست به يك ائتلاف جهاني تبديل شده است و تمام كشورها و جوامع بشري پذيرفته‌اند كه بايد در توسعه صنعتي با توجه به ارزيابي دقيق زيست‌محيطي، تجديد نظر كرد.
اين امر باعث شده است كه در كشور ما نيز متخصصان محيط‌زيست در تمام مقاطع تحصيلي بويژه كارشناسي‌ارشد و دكترا در سازمان‌هاي متعددي از جمله:
سازمان حفاظت محيط‌زيست، شهرداري‌ها، مهندسين مشاور، وزارت كشور، وزارت نيرو، سازمان توسعه و برنامه‌ريزي، وزارت صنايع، وزارت نفت حضور داشته باشند. تا جايي كه به گفته دكتر مخدوم استاد محيط زيست دانشگاه تهران، هيچ يك از فارغ‌التحصيلان كارشناسي‌ارشد و دكتراي محيط‌زيست بي‌كار نيستند.
دروس مشترك در گرايش‌هاي مختلف مهندسي منابع طبيعي:
رياضيات، فيزيك عمومي، زمين‌شناسي، گياه‌شناسي، اكولوژي، شيمي عمومي، زيست شناسي، آمار و احتمالات، هوا و اقليم‌شناسي، خاك‌شناسي عمومي، قوانين و مديريت منابع طبيعي، جامعه‌شناسي روستايي، آشنايي با كامپيوتر، هيدرولوژي عمومي، ، مقدمات مردم‌شناسي عشايري، جلسه بحث، پروژه.
گرايش شيلات:
صنعت شيلات در كشور ما در مقايسه با تحولاتي كه در صيد و صيادي جهان در 50 سال اخير روي داده، نسبتاً جوان است و حتي سرانه مصرف ماهي در ايران از 5/4 كيلوگرم فراتر نرفته است؛ رقمي كه همرديف سرانه ماهي در كشورهاي فاقد ذخاير آبزيان است. اين در حالي است كه آبزيان، به دليل كاهش كلسترول خون،جلوگيري از بروز بيماري‌هاي قلب و عروق، وجود انواع اسيدهاي آمينه مورد نياز براي رشد و نمو بدن و داشتن درصد قابل توجهي مواد معدني و ويتامين، ارزش غذايي بيشتري نسبت به گوشت‌هاي قرمز و سفيد دارند.از سوي ديگر، فعاليت‌هاي شيلاتي در كشور، صرف‌نظر از تأمين بخشي از مواد پروتئيني، منبع مناسبي براي اشتغال، تأمين ارز و اهرمي براي توسعه و عمران مناطق ساحلي است. در واقع، در برنامه‌هاي توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي كشور، شيلات جايگاه مهمي دارد.شك نيست كه اجراي طرح‌هاي شيلاتي كشور، به نيروهاي كارآمد و متخصص نيازمند است، افرادي كه با استفاده از منابع آبي براي تأمين پروتئين مورد نياز مردم فعاليت كنند.هدف رشته مهندسي منابع طبيعي گرايش شيلات، پرورش و آموزش كارشناسان و متخصصان در همين زمينه است.
در اين گرايش، دانشجويان با علوم مختلف بيولوژي جانوري، گياهي و اكولوژي دريايي به عنوان زيربناي شيلات آشنا مي‌شوند، درباره آبزيان آب‌هاي داخلي و دريايي، نحوه تكثير و پرورش آبزيان، صيد و صيادي ونحوه عمل‌آوري فرآورده‌هاي دريايي مطالعه مي‌كنند.
گرايش جنگلداري:
گرايش جنگلداري مجموعه‌اي از علوم و فنون است كه براي شناخت جوامع مختلف جنگلي و آگاهي از كيفيت و كميّت آنها، تربيت، پرورش و بهره‌برداري مستمر از توليدات جنگلي، روش‌هاي مختلف قطع و حمل درختان قطع شده، جاده‌سازي درجنگل و مهمتر از همه، حفاظت، احيا و توسعه مناطق جنگلي به عنوان تعديل و تنظيم كننده شرايط آب و هوايي و خاكي و منبع توليد كننده چوب به كار گرفته مي‌شوند.براي مثال، دانشجويان با مطالعه درس "حمايت جنگل" با عوامل تخريب جنگل آشنا شده و روش‌هاي بهبود و حفاظت و نگهداري از جنگل را مي‌آموزند؛ روش‌هايي كه مي‌تواند عامل كاهش فرسايش خاك و فراهم ساختن زيستگاه‌هايي براي حيات وحش گردد. برگرفته از: motaleat.sanjesh.org
