جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
تاریخ انتشار :
دوشنبه ۲۶ مهر ۱۳۸۹ / ۲۰:۰۵
کد مطلب: 1558
۱

سایه روزمرگی بر سر کارکنان سازمان ها

سایه روزمرگی بر سر کارکنان سازمان ها
میزان كار مفید كاركنان نظام اداری كشور چه میزان است؟ برای این سؤال به ظاهر ساده و روشن، ده ها پاسخ از سوی كارشناسان مختلف وجود دارد. سازمان سابق مدیریت و برنامه ریزی اعلام كرده بود كار مفید كاركنان دولت روزانه چهار ساعت و 14 دقیقه است. حال آن كه برخی كارشناسان معتقدند این میزان بین 45 دقیقه تا یك و نیم ساعت نوسان دارد.
صاحب نظران معتقدند ناكارآمدی نظام اداری و بی انگیزگی كارمندان دولتی سبب شده آنها تنها با هدف پر كردن ساعات موظفی شان، در محل كار خود حاضر شوند. این رقم جدید چهار ساعت و 14دقیقه را سازمان سابق مدیریت و برنامه ریزی بدون ارائه هیچ گونه مستند علمی عنوان كرده است و باتوجه به اختلاف زیادی كه بین آمار ارائه شده دیده می شود، می توان نتیجه گیری كرد كه متأسفانه ما حتی برای پاسخ به این سؤال یك عدد واقعی و آمار منطبق با مستندات علمی نداریم. حال حدس بزنید در چنین شرایطی برای مدیریت موفق در سازمان ها و بالا بردن نرخ انگیزه های كاری كدام كار كارشناسی انجام شده و كدام برنامه تدوین شده ای درحال اجراست؟
واقعیت این است كه برخی از كارمندان از كم كاریشان احساس عذاب وجدان نمی كنند. چرا؟ اغلب افراد كم كار یا بی كار در نظام اداری بر این باورند كه مطابق حق الزحمه خود خدمات ارائه می دهند، پس كم كاری شان تقصیر آنها نیست. این افراد اغلب میزان دریافتی خود را با صاحبان درآمد در مشاغل آزاد و یا در سایر رده های دولتی كه درآمد بیشتری دارند، مقایسه می كنند. مطابق آمار بیش از یك سوم نیروهای فعال در بخش های خدماتی و تولیدی كارمندان هستند كه برخی از آنها به دلیل مسائل اقتصادی و وضعیت معیشتی شان اظهار بی انگیزگی می كنند. از 557هزار كارمندی كه در دهه 60 داشته ایم، هم اكنون به رقم 2میلیون و 329هزار نفر رسیده ایم. این آمار نشان می دهد كه ما به جای توسعه بخش های اقتصادی و تولیدی، بیشتر به توسعه بخش خدماتی رو آورده ایم. شاید چون توسعه این بخش و ایجاد شغل در این حیطه راحت تر و با امكانات كمتری صورت می گیرد، ولی در واقع این اقدام خود به نوعی بیكاری پنهان از نوع تازه است.

نگاه اول، خستگی در چشم های منتظر
از پله های اداره بیمه بالا می روم. تمام سالن، راهرو و حتی راه پله ها مملو از ارباب رجوع است. به چهره هر كدامشان كه نگاه می كنم، خستگی در چشم های منتظرشان موج می زند. تكه ای از كاغذ را كه روی آن شماره 325 نوشته شده، در میان انگشتانم به بازی می گیرم و حرص می خورم! گوشه لبم را می گزم تا بر اعصابم مسلط باشم. دست كم 60نفر پیش از من در نوبت نشسته اند و تنها دو باجه قرار است پاسخگوی این جمعیت و گرفتن مدارك آنها باشند. كارمند بیمه مدارك مختلف را كه شامل برگه آزمایش، برگه سونوگرافی، برگه دارو، برگه اتاق عمل و لیست هزینه های بیمارستان و... است را تحویل می گیرد، رسید می دهد، فرد متقاضی چند روز بعد می آید اگر كارشناس بیمه موافقت كرده باشد، بخشی از هزینه ها را به او عودت می دهند.
جایی برای نشستن نیست. به ناچار روی یكی از پله های خالی می نشینم و به آدم های روبرویم خیره می شوم. پیرمردی عصا زنان از پله ها پایین می آید. بی مقدمه رو به من می گوید: «دخترم وقتت را تلف نكن. برای تعویض عینك فقط 15هزار تومان می دهند! چه برسد به هزینه های دیگر.الآن سه روز است كه می روم و می آیم.»
یك ساعت و نیم می گذرد و نوبتم می شود. می روم جلو كه مدارك را تحویل دهم، خانم با بداخلاقی می گوید: «از شیشه فاصله بگیرید و حرف هم نزنید، سرم درد می كند!!»
می گویم: «باید درمورد مدارك توضیح دهم.»
این دفعه با نگاه خشمگینانه كارمند بیمه ترجیح می دهم ساكت بمانم. مدارك را نگاه می كند. نصفی از آنها را برمی گرداند و می گوید: «امضای فلان و مهربهمان كم است. تكمیل كنید، فردا بیاورید.»
.
تأثیر روزمرگی ها بر بازدهی كاری
بسیاری از كارشناسان علوم اجتماعی، مسائل حاشیه ای روزمره زندگی را عامل اصلی كاهش كارآیی و بهره وری كارمندان می دانند. وقت مفید كار در ایران براساس استانداردهای بین المللی درحالی یك ساعت تا یك ساعت و بیست دقیقه عنوان می شود كه این زمان برای كشور ژاپن هشت ساعت و برای كشورهای اروپایی هفت ساعت و سی دقیقه است.
دكتر جعفر یعقوبی عضو هیئت علمی دانشگاه امام حسین(ع) به صورت نكته ای به مهمترین عوامل خمودگی بدنه كاركنان سازمان ها و مراكز مختلف اشاره كرده و توضیح می دهد:
عمده كاركنان نسبت به كارآمدی مدیران بالادست خود با تردید نگاه می كنند. مسیر رشد و اعتلای كاركنان از فرآیند شفاف و تضمینی برخوردار نیست و درنتیجه امیدواری نسبت به آینده ندارند. اساساً كرامت انسانی آحاد كاركنان موردتوجه برخی از مدیران قرار نمی گیرد و همواره آسیب های شخصیتی و اجتماعی نهیب زننده است. برخورداری مادی كاركنان از راه صحیح با هزینه های زندگی و رشد تورم برابری ندارد، درنتیجه بعضاً افراد مرتكب تخلفات اداری می شوند كه این خود عذاب وجدان و افسردگی نیز به بار می آورد. یكی از دلایل حائز اهمیت در بحث خمودگی افراد عدم انطباق تحصیلات با فرصت های كاری است كه قهراً ناتوانی و ناكارآمدی را نیز به دنبال دارد.»
نگاه دوم، امروز برو فردا بیا
كارمند بانك روبروی كامپیوتر نشسته و گوشی تلفن را با شانه اش گرفته است. هم صحبت می كند و هم ارباب رجوع راه می اندازد. رأس ساعت دوازده و نیم ظهر ازجا می پرد و روبه صف داد می زند: «آقایان، خانم ها قبض آب، برق، تلفن و موبایل نمی گیرم، نایستید!»
صف به شورش درمی آید. یك جوان از انتهای صف فریادكنان می گوید: «چرا نمی گیری؟ مگر بانك تا یك ساعت دیگر باز نیست؟»
همكار كارمندی كه با تلفن صحبت می كند، جواب می دهد: «خب، دلش نمی خواهد نمی گیرد! امروز اضافه كار نمی ایستد. شما خیال می كنید ما چه قدر می گیریم؟ خیال می كنید به ما اضافه كار می دهند؟»
یك نفر دیگر از میانه جمعیت می گوید: «هنوز كه دوازده و نیم است. یك ساعت دیگر تا پایان ساعت كارش وقت داریم.»
كارمند بانك جواب می دهد: «داداش، حرف حساب حالیت نمی شود؟ اصلاً امروز می خواهدزود برود. فردا صبح بیایید قبض ها را پرداخت كنید.»
ناامیدانه از صف كناره می گیرم، می آیم به سمت در خروجی و چشمم به تابلوی بزرگی می افتد كه بر روی آن ویژگی های كاركنان بانك و شعار خدمت رسانی چشم نوازی می كند!
.
حاكمیت روابط رسمی بر روابط اساسی
قربانعلی سبك تكین جامعه شناس با اشاره به این كه روابط در سازمان ها به دو شكل روابط شخصی و رسمی مطرح می شود، می گوید: «ظلم است كه بوروكراسی اداری و نظام دیوان سالاری را متهم كنیم، این نظام به شرطی كارآیی دارد كه قوانین و مقررات در شمایل روابط رسمی اجرا شوند. متأسفانه روابط شخصی، احساسی و خویشاوندگرایی در سازمان های ما بر روابط رسمی منطبق بر قوانین و شایسته سالاری اولویت دارند.»
این جامعه شناس ادامه می دهد: «ماكس وبر جامعه شناس آلمانی معتقد است كه وقتی یك نوع عقلانی شدن و عقل گرایی در روابط حاكم شود، نظام دیوان سالاری جایگاه حقیقی خود را پیدا می كند. همین جامعه شناس كنش های چندگانه را مطرح كرده و به سه كنش احساسی، سنتی و عقلانی می پردازد. در كنش عقلانی اهداف و وسایل (امكانات) متناسب با هم هستند.»
سبك تكین ادامه می دهد: «یكی از مشكلات اساسی این است كه در سازمان های ما، سلسله مراتب مختل شده است. فردی به اصطلاح یك شبه ره صدساله را می پیماید و به مدد روابط احساسی در بالاترین نقطه قرار می گیرد و دیگری كه تجربه و تخصص دارد، سال ها باید در یك نقطه در جا بزند. مورد دیگر این كه در مورد وظایف هر شخص در سازمان قواعد صریح و روشن وجود ندارد. این قواعد باید به گونه ای باشند كه وظایف یك كارمند ساده تا وظایف یك كارمند ارشد را به طور واضح تعیین كنند.»

نگاه سوم؛ بی تفاوت به تقاضا
فقط یك ساعت وقت است تا دارو را به اتاق عمل برسانم، وگرنه وضعیت مریض بحرانی می شود. داروخانه سه بیمارستان را جستجو می كنم. در یكی از داروخانه ها خانمی كه روپوش سفید پوشیده، با بی خیالی مشغول گفت وگوی تلفن اش است. در قفسه های روبرویی دقت می كنم، ناگهان با خوشحالی و با صدای بلند می گویم، خودش است.
آن خانم كه تازه متوجه ام شده، خیلی سرد و خشك پاسخ می دهد: تعطیلیم!
التماس می كنم، بغض می كنم، به زمین و زمان متصل می شوم...
خانم بین مكالمه اش كمی مكث كرده، و این بار تندتر از قبل می گوید: «نفهمیدی چه گفتم؟ تعطیلیم یعنی فروش نداریم!»
.
مدیران الگوی تمام عیار برای كاركنان
مهدی ابراهیمی نژاد فارغ التحصیل دكترای مدیریت و رئیس دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان با ارائه فرمول زیر به تشریح مدیریت موفق اسلامی و نیز ایجاد زمینه برای پررنگ كردن انگیزه های كاری می پردازد:
(قرارگرفتن هرچیز در جای خود) عدالت ش تقوا
ش نظم و انضباط+ عقلانیت ش
تعهد+ تخصص ش شایسته سالاری
ابراهیمی نژاد می گوید: «اولین ویژگی یك مدیر موفق برای نیل به اهداف یك نظام مبتنی بر اسلام، تقواست. عدالت از تقوا شكل می گیرد و پاكدامنی روح و جسم و عدم تجاوز به حقوق انسان های دیگر از عدالت ناشی می شود. عدالت طبق گفتار امام علی(ع) در نهج البلاغه (قرار گرفتن هر چیز درجای خود) تعریف شده است. از عدالت هم عقلانیت ظهور پیدا می كند و هم نظم و انضباط معنا پیدا می كند. از نظم و انضباط كه از دیگر ویژگی های یك مدیر موفق در نظام مدیریت اسلامی است و باعدالت در یك راستا قرار دارد «قرار گرفتن هرچیز در جای خود»، شایسته سالاری نتیجه می شود، لذا شایسته سالاری یكی از ویژگی های مهم یك مدیر موفق است. شایسته سالاری كه حاكم شود، انگیزه كاری بالا می رود. در سایه تقوا و عدالت، وجدان كاری و تعهد شكل می گیرد كه یكی از ویژگی های مدیر را شكل می دهد. تخصص ویژگی دیگر است كه با تقوا، عدالت و نظم هم راستاست.»
رئیس دانشگاه ولی عصر(عج) رفسنجان ادامه می دهد: «احساس عدم حاكمیت شایسته سالاری در سازمان ها، كاركنان را بی انگیزه و افسرده می سازد، لذا بهتر است شایسته ترین افراد درهر سازمان در رأس مسئولیت ها باشند. نیروهای توانمند، متعهد، دلسوز و متخصص باید جایگزین نیروهای فرصت طلب، شیفتگان قدرت و بد سابقه شوند. برای ایجاد انگیزه، مدیران سازمان ها باید اهداف نظام را مقدم بر اهداف سازمان و اهداف سازمان را مقدم براهداف شخصی بدانند و كاركنان را نیز به این امر مؤمن بار آورند. برای انجام این كار، قبل ازهر چیز باید خود الگوی تمام عیار برای رفتار كاركنان خود باشند و از منافع نظام در برابر منافع سازمان و از منافع سازمان در برابر منافع شخصی دفاع كنند.»
وی در تكمیل صحبت های خود می گوید: «تبعیض یكی دیگر از عوامل ركود، خمودی و بی انگیزگی كاركنان در سازمان هاست. مدیران باید از حساسیت كاركنان به موضوع تبعیض و بی عدالتی، مطلع باشند و به هر قیمت جلوی آن را بگیرند و این امر از مدیران شایسته و متعهد ساخته است.
برای ایجاد وحدت و انسجام كه از عوامل انگیزش و بهره وری است باید عوامل احساس تبعیض و بی عدالتی را از ذهن كاركنان نسبت به مدیران دور كرده و احساس شخصیت انسانی و خود شكوفایی را برای آنان مهیاكرد، درغیر این صورت وحدت و انسجام سازمان از هم خواهد پاشید و بهره وری به شدت افول خواهد كرد.»
  
آفتاب
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
زندگی آنقدر ابدی نیست که هر روز بتوان مهربان بودن را به فردا موکول کرد