درمان غیردارویی کودکان بیش‌فعال با نرم‌افراز ابداعی محققان کشور

محققان دانشگاه تهران موفق شدند برای نخستین بار در کشور یک فرآیند یادگیری در کودکان دارای اختلال ADHD ( اختلال کمبود توجه- بیش‌فعالی) برای افزایش توجه شنیداری آنها، طراحی کنند.

طراحی این فرآیند در جریان پروژه کارشناسی ارشد عافیه سارلی- دانش‌آموخته رشته تربیت‌بدنی گرایش رفتار حرکتی این دانشگاه- انجام شده و در قالب یک نرم‌افزار برای افزایش کارایی و آسانی استفاده، ارائه شده است.

سارلی در گفت‌وگو با خبرنگار علمی ایسنا، درباره نیاز کودکان دارای اختلال ADHD به تقویت مهارت‌ها توضیح داد: این کودکان از بیش‌فعالی و کم‌توجهی به صورت توأمان رنج می‌برند و همین موضوع مهارت‌های آنها را برای یادگیری به شدت کاهش می‌دهد.

به گفته وی اختلال کمبود توجه- بیش‌فعالی (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) در پسران شایع‌تر از دختران است و در کلینیک‌های درمانی بیشتر بر تقویت مهارت‌های دیداری آنها تأکید می‌شود در حالی که این کودکان برای افزایش یادگیری در سنین مدرسه، به مهارت‌های شنیداری بهتر برای ارتباط با معلم خود نیازمندند.

اختلال کمبود توجه بیش‌فعالی یکی از شایع‌ترین اختلالات روانپزشکی بین کودکان است که مبتلایان به این عارضه دارای مشکلات اجتماعی، تحصیلی، رفتاری و شناختی بسیاری هستند و از بی‌توجهی، تکانشگری و بیش‌فعالی رنج می‌برند.

روشی مناسب برای همراهی و یا جایگزینی درمان‌های دارویی
«فرآیند یادگیری در کودکان ADHD مبتنی بر افزایش توجه شنیداری» که سارلی طراحی کرده است، به دلیل نرم‌افزاری بودن به راحتی از سوی کاردرمانان و یا والدین کودکان قابل کنترل است که می‌توانند با در اختیار قرار دادن یک گوشی، تکالیف مشخص شده را از کودکان بخواهند این فرآیند همچنین به دلیل نوآوری‌ که در آن دیده می‌شود، به عنوان یک اختراع ملی ثبت شده است.

سارلی به راهنمایی استاد خود دکتر مهدی شهبازی- استادیار گروه رفتار حرکتی دانشکده تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه تهران- این فرآیند را بر روی 10 کودک 8 تا 12 ساله که نرم‌افزار مخصوص آنان طراحی شده آزموده است.

نتایج این آزمون‌های یک ساعته در 10 جلسه، نشان از افزایش مهارت‌های شنیداری کودکان حتی در تعداد جلسات کم دارد. این موضوع سبب شده است که والدین و کاردرمان‌ها برای استفاده از این نرم‌افزار اشتیاق داشته باشند.

سارلی درباره استفاده از این فرآیند به عنوان یک روش جایگزین افزایش مهارت توضیح داد: برای درمان اختلال ADHD از روش‌های مختلفی دارودرمانی، درمان شناختی، رفتار درمانی و درمان شناختی- رفتاری استفاده می‌شود که بروز عوارض جانبی داروها و عدم تعمیم‌پذیری نتایج درمان به موقعیت‌های دیگر به شدت خانواده‌ها را برای استفاده از روش‌های مختلف درمان غیر دارویی مکمل تحریک‌ کرده است.

تکالیف مشخص شده در فرآیند یادگیری
این نرم‌افزار بر اساس تمرین‌های پردازش توجه (APT) است که بر اساس تئوری عصب- شناختی پایه‌ریزی شده است. این تئوری عنوان می‌کند که با ایجاد تحریک برای وجه خاصی از توجه، می‌توان توانایی توجه را بهبود بخشید.

به طور مشخص این فرآیند از سه تکلیف توجهی تشکیل شده است؛ در تکلیف اول که «حیوان» نام دارد اسامی حیوانات مختلف خوانده می‌شود و کودک استفاده کننده باید با شنیدن کلمه هدف، کلید مشخصی را بر روی صفحه کلید فشار دهد.
تکلیف دوم نیز «میوه» است که به فرآیند تکلیف اول نزدیک است. در تکلیف سوم نیز یک «داستان» متناسب با گروه سنی کودک خوانده می‌شود که محتوای معنایی متن و نیز تعداد کلمات آن در این بخش، اعمال درجه‌بندی سطح دشواری را برای محقق، کاردرمان و یا والدین ممکن می‌کند.
در این بخش هر داستان به صورت بخش به بخش ارائه می‌شود و بلافاصله پس از هر بخش، سوال مربوط به آن به صورت صوتی پرسیده می‌شود و پاسخ‌ها به صورت چهارگزینه‌ای بر صفحه رایانه ظاهر می‌شوند.