تغذیه نامطلوب کدام مادران شیرده را بیشتر تهدید می‌کند؟
تحقیقات نشان می‌دهد: خطرات تغذیه نامطلوب در مادران شیرده سنین زیر 18 سال و بالای 35 سال، در وضعیت اقتصادی پایین و نیز دارای فاصله موالید کمتر از سه سال، بیش از سایر مادران شیرده است.به گزارش ایسنا، شیردهی از مراحل ویژه فیزیولوژیک در زندگی زنان با افزایش نیازهای تغذیه‌ای است. دریافت کافی مواد غذایی در این دوران بر وضعیت سلامت مادر و کودک تأثیر دارد.
سوءتغذیه مادر شیرده با برداشت ذخایر بدن وی منجر به کمبود ویتامین‌ها و املاح شده و زمینه را برای اختلالات تغذیه‌ای فراهم می‌کند. سوءتغذیه در برخی از مادران شیرده با عوارض بیشتری همراه است. مادران لاغر و کم‌وزن در صورت تغذیه ناکافی قادر به تولید شیر کافی نبوده و دچار عوارض مختلفی می‌شوند؛ درحالی که مادران چاق با مشکلات کمتری مواجه می‌شوند. تغذیه مادر در شش ماه اول شیردهی نسبت به مراحل بعد از آن اهمیت بیشتری دارد.
موفقیت مادر در تغذیه انحصاری کودک و حفظ وضعیت سلامت مادر منوط به تغذیه مناسب وی در اوایل دوران شیردهی است. این درحالیست که سوءتغذیه مادر بر کیفیت و کمیت شیر وی تاثیر دارد. تولید 750 سی‌سی شیر در 6 ماه اول و 600 سی‌سی در 6 ماه دوم شیردهی نیاز به دریافت کافی مواد غذایی و مایعات دارد.
با تغذیه نامطلوب، کیفیت شیر مادر و عناصر موجود در آن دستخوش تغییراتی می‌شود و استفاده از مکمل‌های تغذیه‌ای در مادران شیرده در افزایش کیفیت و کمیت شیر مادر و رشد شیرخوار تاثیرگذار است.
بنا بر تحقیقات انجام شده، نیازهای تغذیه‌ای در دوران شیردهی 25 درصد افزایش می‌یابد و از همین رو، تامین منابع تغذیه‌ای در مادران شیرده، مستلزم مصرف کافی هر یکی از گروه‌های غذایی است. در میان این گروه‌های غذایی، نان و غلات، انرژی مورد نیاز را فراهم می‌کنند.
سبزیجات و میوه‌ها منابع غذایی سرشار از املاحی نظیر پتاسیم، منیزیم، آنتی‌اکسیدان‌ها و فیبر هستتند. اهمیت لبنیات نیز در وجود کلسیم، ویتامین د، پروتئین، روی و منیزیم است و با مصرف مقادیر توصیه شده گوشت، حبوبات، تخم‌مرغ و مغزها می‌توان پروتئین، انرژی، فیبر و املاح مورد نیاز مادران شیرده را فراهم کرد. در هرم غذایی شیردهی، سه واحد شیر و لبنیات، دو واحد گوشت و حبوبات و تخم‌مرغ و مغزها، دو واحد میوه، سه واحد سبزیجات، شش واحد نان و غلات، دو واحد چربی برای مادران شیرده توصیه شده است. چربی و روغن‌ها در مادران شیرده که نیازمند انرژی بیشتری نسبت به افراد معمولی هستند، در حدی که تا 30 درصد از کل کالری دریافتی مادران را تامین کند، مجاز بوده و این میزان در مورد قند و شکر تا 25 درصد کل کالری دریافتی است.
انرژی سفارش شده در شیردهی نیز 2700 کیلو کالری است که 500 کیلو کالری بیشتر از شرایط طبیعی است. از آنجاکه راهبردهای محدودی در زمینه پیشبرد وضعیت تغذیه در مادران شیرده وجود دارد و برنامه‌های حمایت از تغذیه در مادران شیرده هنوز بسط نیافته است، پژوهشی در کشور با هدف تعیین وضعیت دریافت گروه‌های غذایی در مادران شیرده ، بر روی 1122 مادر شیرده مراجعه کننده به مراکز بهداشتی درمانی انجام شده است.
در این پژوهش، اکثر مادران شیرده در سنین 25 تا 29 سال بوند. 93.4 درصد از آنها خانه‌دار و میزان تحصیلات بیشتر آنها دیپلم متوسطه بود. وضعیت اقتصادی 87.4 درصد از مادران، متوسط گزارش شده و فاصله سنی کودک قبلی با شیرخوار فعلی مادر نیز در 96.6 درصد مادران بیش از 3 سال و در بقیه کمتراز 3 سال بود.
یافته‌های مربوط به گروه‌های غذایی مادران شیرده نشان داد که 60.9 درصد از مادران شیرده به میزان کافی از نان و غلات استفاده نکرده‌اند. مصرف مواد غذایی این گروه، در مادران شاغل 43.2 درصد، زیر 21 سال 35.1 درصد، در میان مادران دارای تحصیلات عالی 33.6 درصد و وضعیت اقتصادی خوب 37.9 درصد بوده است. همچنین مصرف این گروه مواد غذایی در مادران دارای فاصله موالید بالای سه سال، 31.6 درصد و در 6 ماه اول شیردهی 39.1 درصد بوده است. نتایج نشان‌دهنده رابطه معنی‌داری بین مصرف نان و غلات و متغیرهای وضعیت اشتغال مادر، در مرحله شیردهی و فاصله موالید بود. در این پژوهش، مصرف زیاد میوه و سبزیجات در 58 درصد از مادران شیرده مشاهد شد.
نتایج درباره مصرف شیر و لبنیات نیز حاکی از دریافت ناکافی این گروه غذایی در 78.4 درصد مادران شیرده بود. یافته‌ها نشان داد: بین مصرف این گروه مواد غذایی با متغیرهای شغل، تحصیلات و مرحله شیردهی رابطه معنی‌دار آماری وجود داشت.
مطالعه حاضر همچنین نشان داد: مصرف مایعات در بیشتر مادران شیرده (64 درصد)مناسب بوده است. نوشیدنی‌ها در 43 درصد از مادران چای، 21.3 درصد شیر، 16.1 درصد آب، 2.3 درصد دوغ، و در بقیه موارد نوشابه‌های گازدار بوده است. این پژوهش مصرف نان و غلات در وعده‌های اصلی و میان وعده‌های غذایی را به مادران شیرده توصیه و همچنین تاکید کرده است با توجه به اینکه کلسیم در دوران جنینی ذخیره نمی‌شود، مصرف مستمر آن در دوران شیردهی توصیه شده است.
طبق این پژوهش در تکفکیک میزان استفاده از میوه‌ها و سبزیجات سهم مصرفی بالاتر مختص میوه‌ها بود؛ به طوری که 66.2 درصد مادران از میوه ها بیش از حد سفارش شده بهره‌مند شده بودند.
این میتواند به دلیل دسترسی آسانتر به میوه‌ها و استفاده از آنها به صورت خام برخلاف برخی سبزیجات باشد. مصرف میوه و سبزیجات در دوران شیردهی در حالی مورد تاکید قرار می‌گیرد که مصرف مناسب و کافی آن موجب افزایش تراکم استخوانی و کاهش بروز بیماری‌ها می‌شود و گرایش به مصرف چربی و شکر کاهش می‌یابد.
در این پژوهش وضعیت دریافت بعضی از گروه‌های غذایی نظیر نان و غلات، گوشت، حبوبات و میوه و سبزیجات در مادران با فاصله موالید بالاتر از سه سال بهتر بوده است. این یافته نشان می‌دهد صرف زمان بیشتر برای نگهداری و مراقبت از کودکان کم سن و توجهات تغذیه‌ای ویژه در آنها در وضعیت تغذیه‌ای مادران تاثیر مستقیم دارد؛ لذا آموزش نحوه تغذیه مطلوب به مادران و اعضای خانواده در جهت تنظیم خانواده ضرورت دارد.
از دیگر یافته‌های این پژوهش آن است که تغذیه در گروه مادران شیرده شاغل بهتر از مادران شیرده خانه‌دار است. همچنین تغذیه در مادران سال دوم شیردهی مطلوب‌تر بوده، حال آنکه تغذیه در شش ماهگی اول شیر دهه دارای اهمیت بالاتری است. یافته‌های پژوهش حاضر حاکی از کمبود مصرف مواد غذایی در بیشتر مادران شیرده را نشان داده و به نظر می‌رسد در هرم غذایی، میوه و سبزیجات در قاعده هرم، نان و غلات در سطح بالاتری به سمت راس قرار دارند. مصرف بقیه گروه‌های غذایی مشابه هرم غذایی بود.
