اگر پدر و مادرها حقيقت نماز را به طور اصولي به فرزند خود آموزش نداده باشند، نبايد انتظار داشته باشند که فرزندشان نماز خوان شود.
یک شیوه ی علاقمند کردن فرزندان به نماز
شيوه هاي نادرست براي نمازخوان کردن فرزندان
8 ارديبهشت 1393 ساعت 13:58
اگر پدر و مادرها حقيقت نماز را به طور اصولي به فرزند خود آموزش نداده باشند، نبايد انتظار داشته باشند که فرزندشان نماز خوان شود.
اما به یقین پس از پدر و مادرها باید مهم ترین عامل رادر مدرسه و در شخصیت معلم بجوییم. به ویژه در محدودهی سنی دورهی ابتدایی که الگو پذیری دانش آموز از یک سو و نقش الگوی معلم از سوی دیگر این عامل را قوت می بخشد.بنابراین مهم ترین نقش معلم دینی اییفای نقش تربیتی وی به عنوان یک الگوست.
معلم آگاه در نقش یک مربی زندگی ،با احترام به حقوق دانش آموزان ، مراعات انصاف و مساوات ،پرهیز از تبعیض ،مراعات اصل آزادی ، برخورد محبت آمیز و…الگویی مؤثر برای رفتار دانش آموزان خود به شمار می آید.
از سوی دیگر بنده به عنوان یک معلم نیز علاوه بر این ، چند دستورالعمل را در این مقاله آورده ام که در صورت به کار بستن این موارد می توان به جذاب سازی تربیت دینی واز جمله نماز در کودکان امیدوار بود.
یادمان باشد کودکان امروز والدین فردا هستند و اگر تربیت دینی شدند آنها نیز تربیت دینی خواهند کرد و اگر غیر از این باشد ، نتیجه باالعکس خواهد شد چرا که گفته اند گندم از گندم بروید جو ز جو.
چگونه توانستم دخترم را به خواندن نماز علاقه مند سازم ؟
تربیت دینی را باید وظیفه ای خطیر ودر عین حال مشکل بدانیم. وظیفه ای که نمی توان آن را دست کم گرفت ویا از زیر بارآن شانه خالی کرد.وظیفه ای که توانایی های فراوان و دانش زیاد می طلبد. از آنجا که تربیت از خانه شروع می شود بنابراین خانواده نقش مهمی در بلوغ دینی کودکان خود خواهند داشت. بنابراین خانواده هایی که می خواهند فرزندانی موفق و سعادتمند داشته باشند می دانند که این سعادت در زیر سایه ی تربیت دینی حاصل می شود.
بنابراین دردیدگاه اول به نظر می آید پدر و مادری که خود از تربیت دینی بویی نبرده اند ، نمی توانند انتظار فرزندانی با اخلاق دینی داشته باشند. نکته ی دیگر آشنایی پدر و مادر با دیدگاه های روان شناختی در این زمینه می باشد چرا که اگر با رشد شناختی کودک آشنا نباشیم ، هرگز نمی توانیم انتظار مثبتی از تعالیم خود داشته باشیم.
در این زمینه می توان چند پیشنهاد را مطرح نمود.
-جلب توجه کودک به پدیده های خلقت و وقایع پیرامون او
- بیان قصه ها و داستان های زیبا و متناسب با فهم کودکان در زمینه ی پیامبران و امامان (ع)
- اهمیت دادن به بلوغ و سن تکلیف با بر پایی جشن تکلیف.
- ایجاد جلسات پرسش و پاسخ دینی در محیط خانواده.
- بر گزاری نماز اول وقت و جماعت در منزل .
- رفتن به مراسم مذهبی . والدین می توانند جهت لذت بخشی ، بعد از مراسم کودک خود را به پارک ببرند یا برایش خوراکی بخرند.
- به کودک مسؤلیت دینی داده شود. مثلا هر روز صبح در صندوق صدقات صدقه بیندازند.و….
- یادمان باشد هیچ گاه نباید بچه ها را از خداوند ترساند و قهر و غضب خدا را برای آن ها مثال زد. بلکه باید از لطف و رحمت و بهشت صحبت کرد.
برای رسیدن به هدف تربیت دینی واز جمله علاقه مندی به نماز بحث هایی پیرامون عبادت و شرایط آن با حضور دخترم انجام دادم. به او گفتم : دخترم بارزترین نوع بندگی «نماز» است . نماز از مهم ترین سفارش های انبیا بوده واز بارزترین مصادیق عبادت است.
حضرت لقمان به فرزندش می گوید:پسرکم !نماز را بر پای دار.(۱)
وخداوند می فرماید: از صبر و نماز در مشکلات کمک بگیرید و بر آن ها پیروز شوید (۲)
نماز وسیله ی تشکر از خداوند بر نعمت های اوست.(۳)
نماز کلید بهشت است.(۴)
نماز اولین سؤال قیامت است. (۵)
نماز تنها عبادتی است که هیچ گاه از انسان ساقط نمی شود.
امام صادق (ع) پیش از وفات است که همه ی خویشاوندان و فرزندان را دور خود جمع کرد و فرمود:هر که نماز را سبک بشمارد ،مشمول شفاعت ما در قیامت نمی شود. (۶)
به دخترم گفتم : عزیزم گرچه برخی نماز را به طمع بهشت یاترس از عذاب جهنم می خوانند اما امیرالمؤمنین (ع) نماز را نه برای تجارت یاسپری از آتش بلکه به خاطر شایستگی خدا برای عبادت انجام می داد. برای رسیدن به این برنامه ی سازنده ، اسلام به پدران و مادران سفارش کرده که اطفال خود را قبل از بلوغ ،مثلاٌ از سن ۸ سالگی به هر نحو که می توانند وادار به نماز کنند و گاهی هم به خاطر بی اعتنایی شان ،از خود خشونت نشان دهند.
۱)لقمان ،آیه ۱۷
۲)بقره ،آیه ۴۵
۳)کوثر ،آیه ۲
۴)نهج الفصاحه ، جمله ۱۵۸۸
۵)نهج الفصاحه جمله ۹۷۹
۶)فروع کافی : ج ۱ ،ص ۲۶۴
دخترم از من سؤالی پرسید که مگر خداوند به نماز خواندن ما نیاز دارد که ما باید هر روز نماز بخوانیم ؟
من با استفاده از کتاب خداشناسی قرآنی کودکان به او جواب دادم :
اگر معلم های تو به تو بگویند درس هایت را خوب بخوان ،برای چیست ؟ حتماٌ می گویی برای آن است که با سواد بشوم و آینده ی بهتری داشته باشم. بله دخترم اگر خدا هم از ما خواسته که نماز بخوانیم ،خواندن آن به نفع خود ماست. نماز ،باعث نورانی شدن دل ما و پاک ماندن روح ما می گردد. نماز باعث می شود که ما در زندگی ، آدم هایی خوب و مهربان و خوش اخلاق و امیدوار باشیم. خدا به نماز ما نیا زی ندارد . گلی که آب نخورد و نور نبیند ، می خشکد و پژمرده می شود.روح آدم بی نماز هم سیاه می گردد و از لذت دوستی با خدا ، محروم می شود.
آن گاه خودم با مطالعه ی کتا ب پرتوی از اسرار نماز اثر آیت الله قرائتی با مطالبی آشنا شدم و تصمیم گرفتم تا دخترم را با اسرار نماز آشناسازم . وآن رااینطور بیان کردم :دخترم برای نماز خواندن مقدماتی لازم است مثل این که ، لباس و مکان نماز گزار باید تمیز باشد غصبی نباشد ، باید به طرف قبله نماز خواند ، باید در تمام کارهایت و از جمله نماز اخلاص داشته باشی. و اخلاص شرط اصلی قبولی عبادات ما می باشد. چرا که خداوند ، عملی را می پذیرد که از جهت شرایط زمانی و مکانی و کیفیت و خصوصیاتش ، همه خالص باشد و برای او شریکی قرار داده نشود .
پس از نیت ، که تصمیم بر انجام عبادت برای خداوند است و بر پایی نماز به قصد تقرب به پروردگار وارد نماز می شویم . و همراه با حضور قلب تکبیر می گوییم .الله اکبر
الله اکبر یعنی خدا برتر و بزرگ تر از فکر و خیال ما و برتر از توصیف با قلم و بیان ماست. عظمت او،فراتر از درک و شناخت تصور ماست.
به راستی اگر خداوند در نظر ما بزرگ تر باشد و «الله اکبر »از عمق جانمان و از روی ایمان و باور ،بر آید ، دیگر دنیا و جاذبه هایش و قدرت های دیگر در نظر ما کوچک و بی جلوه خواهد شد.
مگر نه اینکه هواپیما ، هر چه بیشتر اوج بگیرد و بالاتر رود ، خانه ها و ساختمان ها ی زمین ، کوچکتر به نظر می آید ،آنکه خدا در نظرش مهم و عظیم باشد ، جز خدا وند ،در نظرش بی مقدار جلوه می کند.
سوره ی حمد
در هر نمازی ، خواندن سوره ی حمد ، ضروری است. در سوره ی حمد خداوند را ستایش می کنیم و اوصاف پروردگار را بیان می کنیم . او را صاحب روز قیامت معرفی می کنیم و می گوییم تنها تو را می پرستیم و تنها از تو یاری می جوییم. و اولین در خواست ما از خداوند در خواست هدایت به راه راست است . واز او می خواهیم ما را به راه انبیا ، صدیقین ، شهدا ، و صالحین هدایت کند و از راه غضب شدگان و گمراهان دور نماید.
سوره ی توحید
سوره ی توحید ، در معرفی یکتا یی خداوند بی همتا ست. خداوند، از هر جهت یکتا و بی همتا ست ، چون او وجودی نا محدود است.
رکوع و سجود
رکوع از ارکان نماز است که کم یا زیاد شدن آن ، چه به عمد و یا سهو نماز را باطل می کند ، رکوع ادب است و سجده قرب و نزدیکی به خداوند است . و کسانی به خدا نزدیک می شوند که در اظهار ادب ، کوتاهی نکرده باشند. چون سجده نشان عبودیت است ،پس سجده بر خوردنی ها و پوشیدنی ها ممنوع است . زیرا مردم در حال قرب به خدا ، نباید به چیزی سجده کنند که در غیر حال نماز ،بنده ی آنند…!
دخترم مستحب است انسان بر خاک قبر سید الشهدا سجده کند. چرا که سجده بر تربت پاک حسین (ع ) ،یاد آور حماسه ها و معنویت های کربلاست و انسان را با فرهنگ جهاد و شهادت آشنا میکند.
قنوت
به دخترم گفتم : در قنوت که حالت نیایش و طلب و مغفرت و حاجت از خداست ،هر چه دعاهای بهتر و خواستنی های متعالی ذکر شود ، بهتر است. برخی از علما مثل حاج ملا هادی سبزواری در قنوت نماز شب خود ، دعای جوشن کبیر که شامل هزار نام و صفت خداوند است می خواند. این گونه نشان عشق به خدا و علاقه به مناجات با اوست .
تشهد
دخترم تشهداز واجبات نماز است . باید دو زانو نشست ، به گونه ای که پشت پای راست ، روی کف پای چپ قرار گیرد و بهتر است سنگینی بدن به سمت چپ باشد. در تشهد گواهی به یگانگی خدا و رسالت پیامبر در کنار هم آمده و پیوند نبوت و رهبری را با تو حید و عبودیت می رساند.ویاد کردن از «آل پیامبر » در صلوات ، نشان قدر شناسی از پیامبر است .
سلام
پس از تشهد ، در پایان نماز ، سه حالت است،
سلام نخست بر رسول خدا
سلام دوم ، به خود ما و بر بندگان شایسته ی خدا ،
سلام سوم ، بر همه ی فرشتگان ، مؤمنان و …..
سلام ، خواستاری سلامتی و خیر و برکت است . سلام ، یکی از نام های پروردگار است. سلام ما به پیامبر قدر شناسی از زحمات اوست که ما را هدایت کرده و با خدا آشنا و مرتبط ساخته است . نماز گزار وقتی در سلام نماز به همه ی مؤمنان و بندگان صالح و بر خودش سلام می دهد احساس می کند که تنها نیست و یکی از افراد امت بزرگ اسلام است و با مردان خدا در هر جای زمین احساس همبستگی می کند.
در پایان دخترم باز از من سؤالی پرسید:
مگر خدا زبان فارسی بلد نیست که ما در نماز ، باید به زبان عربی با او حرف بزنیم ؟
من نیز دوباره با کمک گرفتن کتاب «پاسخ به پرسش کودکان و نوجوانان درباره ی خدا » به او چنین گفتم :
عزیزم ! فرزند پاک و با ایمانم ! گفتگو با خدا زبان مخصوصی ندارد. تو نیز اگر بخواهی ، می توانی به زبان فارسی یا ترکی یا انگلیسی هم با خدا حرف بزنی . خدایی که ما آدم ها را به وجود آورده و با علم و دانش خودش ، جها ن به این بزرگی را آفریده ، به همه زبان ها آگاه است .
خدا ، خدای همه ی انسان هاست ، همگی بنده ی خدایند و آزادند که با هر زبانی که بخواهند، با خدا حرف بزنند .
فقط نماز است که باید آن را عربی بخوانیم ، قبل از نماز و بعد از نماز ، می توانیم ساعت ها به هر زبانی با خدا سخن بگوییم .
شاید دلیل عربی بودن نماز این باشد که مسلمانان با نماز یک شکل خود ، نشان دهند که با هم متحد و همه ، به یک خدا و یک پیامبر و یک دین ایمان دارند .
فرض کن اگر در جایی مثل خانه ی خدا در مکه ، هر مسلمانی به زبان مادری خودش نماز می خواند چقدر ز شت می شد.اما الان همین عربی خواندن نماز ،یکپارچگی واتحاد ما مسلمانان را نشان می دهد .
پس اگر به هر دلیل ، خدا از ما خواسته که نمازمان را عربی بخوانیم ، به این معنا نیست که او فارسی نمی داند ؛ زیرا قرآن می گوید : «خدا به هر چیز آگاه است.»
نقش مدرسه و معلمان در پرورش تربیت دینی و نماز
مدرسه و در رأس آن معلمان نیز وظا یف خاصی دارند. بنده به عنوان یک معلم می دانم که تجربیات کودک درباره ی مفاهیمی مانند خوبی ، راستی ، زیبایی ، خداشناسی او را شکل می دهد بنابراین برای ترغیب او به انجام واجبات دینی و از جمله نماز :
-باید به راستی ها و زیبایی ها دقت کنم و شاگردانم را به سوی آن تشویق نمایم .
- باید نسبت به پیشرفت خود و بچه ها به سوی زیبایی ها و خوبی ها حسا سیت نشان دهم .
- باید از متون ساده ی مذهبی ، داستانهای ساده و سرود خوانی مذهبی استفاده کنم .
- به بچه ها کمک کنم تا از راه های گوناگون به رابطه ی خدا و پدیده ها بنگرند.
- سعی کنم برای رشد معنوی خود و دانش آموزانم قرآن را وارد زندگی روزمره ی خودم و آنان نمایم .
- باید اصول اعتقادی را با تجربه ی روز مره ی کودک مر تبط سازم.
- مجهولات را با استفاده ازمعلوماتی که دارم توضیح دهم.
- آنان رادر برنامه های مذهبی ، تجمعات دینی، مراسم عبادی و جشن های مذهبی در مدرسه شرکت بدهم ، ضمن این که این مراسم را به آن ها بشناسانم .
- باید نعمت های الهی را برای آن ها بر شمارم و درباره ی نیکی و احسان خداوند با آنان گفتگو کنم .
- ودر پایان ، از آنجا که طبیعت ، کتاب بزرگ آفرینش خداست ، باید کاری کنم که انس کودکان با طبیعت ، ضمن تقویت حس زیبایی شناسی و حفظ لطافت روح آنها ، موجب آشنا شدن آنها با خداوند به عنوان خالق و بخشنده ی مواهب طبیعی به انسان گردد.زیرا با شناخت خود و شناخت خلق و خلقت ، سرانجام به خالق همه ی این ها ایمان می آوریم. وطبیعتا” فردی که چنین تربیت دینی رشد نماید انشاالله مشکلی در زمینه ی انجام فرایض دینی اش بخصوص نماز نخواهد داشت .
دخترنازنینم ،همچنان که حضور در یک میهمانی ، مقدمات و آدابی دارد ،ونسبت به میهمان ، استقبال و بدرقه به عمل می آید و میهمان هر چه عزیز تر باشد،مراسم پیشواز و بدرقه ،باشکوهتر صورت می پذیرد ادای فریضه ی الهی نماز نیز چنین است.
در مورد تعقیبات نماز ،خواندن تسبیحات حضرت فاطمه (س ) و ثواب آن برایش توضیح دادم . در مورد فضیلت سجده ی شکر، ثواب نماز جماعت ، برایش توضیح دادم و با خود قرار گذاشته ایم که سعی کنیم نمازمان را در مسجد و به جماعت بخوانیم .امیدوارم خداوند مارا در امر تربیت فرزندان یاری نماید چرا که بدون حکم او همه چیز فنا شدنی است. وبا حکم او همه چیز شدنی است .
چکیده ی مقاله
حضرت علی (ع ) می فرماید : « هر کس در دوران کودکی تعلیم نبیند ، در بزرگسالی نیز روی پیشرفت و تکامل را نخواهد دید. »
تعلیم وتربیت هر کودک بر عهده ی دو رکن اصلی جامعه میباشد :۱-خانواده ۲- مدرسه.تعلیم و تربیت دینی را می توان به پرورش و به فعلیت در آوردن استعدادهای درونی انسانی تعبیر نمود.تربیتی که تابع و پیرو فطرت است با تکیه بر این استعدادها ،آدمی را به تکامل حقیقی و مقام شایسته و در خور او می رساند ویژگی های الهی و انسانی بشر ، تحت این فرایند در آن ها به ظهور می رسد . تنها راه سعادتمند شدن انسان ،بهره مندی او از تعالیم دینی است .
تعلیم وتربیت از قبل از تولد انسان نمود می یابد . وبعد از تولد در محیط خانواده و بعد هم مدرسه رسمیت می یابد . بنابراین پدر و مادر به عنوان اولین معلم کودک و بعد محیط مدرسه و معلمان بایستی مطالبی را در نظر بگیرند تا باعث جذاب سازی تربیت دینی کودک گردد.اگر کودک تربیت دینی شود ، انجام فرایض دینی و از جمله خواندن نماز در آنان نهادینه می شود ،طوری که خودشان آگاهانه در بر پایی این فریضه ی ارزشمند اهتمام جدی نشان می دهند.از جمله مطالبی که می توان در نظر گرفت عبارتند از :
- آشنایی با دیدگاههای روانشناختی مربوط به نحوه ی رشد اخلاقی
- اعتقاد به تربیت دینی کودک
- تلاش برای اینکه پدر و مادر و معلم خود به عنوان یک الگوی دینی مناسب و در دسترس کودک تبدیل شوند.
- پدر و مادر و معلم کاری کنند که بچه ها بدانند آن ها دوستشان دارند.
- سعی کنند همیشه قابل اعتماد باشند.
- منصف باشندو اشتباهات خود را بپذیرند.
- با زبان ساده مفاهیم دینی به خصوص مفهوم نماز را توضیح دهند .
- به سؤالات کودکان جوابی درست و قانع کننده بدهند.
- باید اصول اعتقادی را با تجربه ی روزمره ی کودک مرتبط سازند.
منابع و مآخذ :
-حجت الا سلام محسن قرائتی – پرتوی از اسرار نماز – ناشر:ستاد اقامه ی نماز- پاییز ۸۶
-غلامرضا حیدری ابهری – خداشناسی قرآنی کودکان و نوجوانان درباره ی خدا –نشر قم جمال ، ۱۳۹۰
-کتاب راهنمای معلم هدیه های آسمانی
نویسنده مقاله آخر : حکیمه شرفی
کد مطلب: 24183