فضای مجازی دنیایی است که امروزه همگان را به نوعی درگیر خود کرده و البته این دنیا هم تهدیدات و فرصت هایی دارد و بطور کلی می توان گفت برای تولید اطلاعات آموزشی و انتقال مطالب می توان از این فضا به عنوان یک فرصت استفاده کرد.
تهدیدات و فرصت های فضای مجازی
خبرگزاری پانا , 3 مرداد 1394 ساعت 10:13
فضای مجازی دنیایی است که امروزه همگان را به نوعی درگیر خود کرده و البته این دنیا هم تهدیدات و فرصت هایی دارد و بطور کلی می توان گفت برای تولید اطلاعات آموزشی و انتقال مطالب می توان از این فضا به عنوان یک فرصت استفاده کرد.
در فضای مجازی فرصت ها و تهدیدها وجود دارد. این فضا، فضایی است که با جامعه بشری برای انتقال داده به صورت دیجیتال در تعامل است. فاصله در این فضا فاصله مکانی و زمانی است که در تعاملات و دسترسی های افراد نسبت به هم، مرزی وجود ندارد.
فضای مجازی از دهه 90 به صورت تدریجی به وجود آمد و تعاملات دراین فضا باید در زمینه های مختلف سیاسی اجتماعی نظامی و غیره باشد چرا که در فضای مجازی روابطی مشخص می شود که حاصل دستاورد بشری است. در فضای مجازی سرعت پردازش اطلاعات زیاد است و باید برای تبادل و ذخیره اطلاعات به گونه ای عمل شود که محدودیت وجود نداشته باشد .
در فضای مجازی باید هویت شهروند و مسئولیت پذیر بودن او مشخص و حریم قانونی نیز معلوم و تعریف شده باشد.
در فضای مجازی باید سیستم های نظارتی و پایشی تدوین شود؛ فرصتهایی که در فضای مجازی بوجود می آید در فضای فیزیکی پیش نخواهد آمد. چرا که در این فضا تولید اطلاعات آموزشی و انتقال مطالب صورت می گیرد.
فرصتهای زیاد با حجم پردازش مشخص شده در فضای مجازی امکان پذیر است و یکی از ویژگی های این فضا این است که جوانهای زیر 25 سال رشد می کنند و هرچه سن بالاتر می رود در آنها بیگانگی حس می شود.
ویژگی فضای مجازی جوان پسند است و در آن با توجه به نیازهای علمی دانش آموزان استعدادهای شناسایی و تهدیدها تبدیل به فرصت می شود.
می شود با حمایت از دستگاه های زیربط برای جوانان برنامه ریزی کرد و با به کار گیری نیروها آنان را به اشتغال درست واداشت.
یکی از مشکلات این فضا ترویج کذب و شایعات است اگر از این فضا درست استفاده نشود تعارض و تهدید به وجود می آید.
با توجه به تنوع زیاد فضای مجازی و تبلیغات ضددینی امکان مبلغان کاذب و دروغین در این فضا زیاد است و باید برای تعاملات بیشتر به این موضوع توجه شود.
تحلیلات سیاسی یکی از مهمترین تهدیدهای فضای مجازی است که اگر اطلاعات سیاسی جمع آوری شده در فضا پخش شود باید تحلیلات امنیتی و آموزش امنیت سایبری تداوم یابد .
کارکرد محتوایی شبکه های اجتماعی اهمیت زیادی دارد. کارکرد تبلیغاتی و محتوایی این شبکه ها به وجود آوردن اعتماد و یکپارچه سازی ان در بین کاربران است. اگر دولت الکترونیک شکل بگیرد بسیاری از مشکلات فضای مجازی حل خواهد شد.
شکل گیری و تقویت خرد جمعی در فضای مجازی نیز مهم است ؛ این موضوع یکی از شاه بیت های فضای مجازی است بخصوص شما معاونین پرورشی که با جوانان سرو کار دارید کافی است تفکرات عظیم را به شکل طبیعی شکل دهید.
کارکرد محتوایی اگر در فضای مجازی استفاده نشود فرصت ها از دست خواهد رفت. جمع آوری اطلاعات در فضای مجازی تحول را بوجود می آورد و اگر این تحول از سوی فضای مجازی خارجی باشد تهدید زا خواهد بود.
فضای مجازی موجب عدالت رسانه ای می شود و اگر این عدالت با تولید محتوا همراه نباشد به وجود نخواهد آمد .
فضای مجازی
فضای مجازی، همانند هر مقوله ی دیگری که در عالمِ واقع وجود دارد، باید از منظر تهدید و فرصت، توأماً دیده شود. فضای مجازی، سکه ای است که باید دو روی آن را با هم دید. رویی که ناظر به فرصت ها و نقاط قوت آن بوده و روی دیگر که ناظر به تهدیدهای این فضا است. باید دانست که شناخت صحیح فضای مجازی و به تبع آن، استفاده ی صحیح و در عین حال حداکثری از این پدیده ی دنیای مدرن، مستلزم شناخت و سپس لحاظ کردن هر دو روی سکه است.
فضای سایبر چیست؟
سایبر (cyber) واژهای است برگرفته از لغت «kybernetes» به معنای سکاندار یا راهنما. نخستین کسی که واژهی «فضای سایبر» را به کار برد، ویلیام گیبسون[1] نویسندهی داستانهای علمی- تخیلی، در کتاب نورومنسر (neuromancer) بود. فضای سایبر یا فضای مجازی (Cyber Spase) در تعریف برخی نویسندگان عبارت است از: «مجموعهای از ارتباطات درونی انسانها از طریق رایانه و دیگر وسائل مخابراتی بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی.»
فضای مجازی، فرصتها و تهدیدها
فضای مجازی، همانند هر مقولهی دیگری که در عالمِ واقع وجود دارد، باید از منظر تهدید و فرصت، توأما دیده شود. فضای مجازی، سکهای است که باید دو روی آن را با هم دید. رویی که ناظر به فرصتها و نقاط قوت آن بوده و روی دیگر که ناظر به تهدیدها -یا به تعبیری نقاط ضعف این فضا- میباشد. باید دانست که شناخت صحیح فضای مجازی و به تبع آن، استفادهی صحیح و در عین حال حداکثری از این پدیدهی دنیای مدرن، مستلزم شناخت و سپس لحاظ کردن هر دو روی سکه است.
فرصتهای فضای مجازی
از جمله مواردی است که میتوان به عنوان فرصتها و به تعبیری، نقاط قوت استفاده از فضای مجازی نام برد. این موارد عبارتند از:
1. جهانی و فرامرزی بودن: از ویژگیهای منحصر به فردی که فضای سایبر را از دیگر رسانهها ممتاز میسازد، جهانی بودن آن است. هر فردی در هر نقطه از جهان میتواند از طریق آن به آسانی، به جدیدترین اطلاعات دست یابد. مرزهای جغرافیایی تاکنون نتوانسته از گسترش روزافزون فضای سایبر جلوگیری کند. از این رو، هر نوع مرزبندی در برابر آن بسیار دشوار مینماید.
2. دستیابی آسان به آخرین اطلاعات: چنانچه بخواهید به آخرین مقاله، کتاب و یا خبری که در یک زمینهی تخصصی و در سطح جهان منتشر شده دست یابید، سادهترین و سریعترین راه، استفاده از فضای مجازی است.
3. جذابیت و تنوع: رسانهها از ابزارهای مختلفی همچون فیلم، عکس، متن و یا هر هنر دیگری برای جذاب کردن خویش استفاده میکنند و این در حالی است که این ابزارها در فضای سایبر، همگی در یکجا قابل جمع و نیز قابل دستیابی است؛ از ویژگیهای منحصر به فردی که در تنوع و جذابیت فضای سایبر تأثیر بسزایی دارد، مشتریمحوری آن است. امکان نظرسنجی و ارزیابی در این فضا بسیار آسانتر و بهروزتر است و این توانایی را به دادهپردازان، فروشندگان و عرضهکنندگان محصولات اینترنتی میدهد که از آخرین خواستههای مشتریان و مخاطبان خود مطلع گردند.
4. آزادی اطلاعات و ارتباطات: معنای واقعی آزادی اطلاعات، در فضای سایبر محقق شده است. از این رو، شما هر نوع اطلاعاتی را که بخواهید -اعم از فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و...- بدون محدویتهای حاکم بر دیگر رسانهها، در فضای سایبر قابل دسترسی است. آزادی ارتباطی نیز از ویژگیهای دیگر فضای مجازی است که در دیگر وسایل ارتباطی تا این حد قابل دستیابی نیست.[3]
5. کاهش هزینههای اقتصادی، اجتماعی و ...: از آنجایی که فضای مجازی، فواصل مکانی و تا حد زیادی فواصل زمانی را درنوردیده و لذا در بسیاری موارد، دیگر نیازی به مراجعهی حضوری برای خرید کالا یا خدمات نیست، بنابراین به طور طبیعی، در بسیاری از هزینههای اقتصادی صرفهجویی میشود. کاهش مصرف منابع سوختی برای وسایل نقلیه، کاهش آلودگی هوا به خاطر ترددهای کمتر وسایل نقلیه، کاهش ترافیک و به تبع آن کاهش استهلاک وسایل نقلیه، کاهش رفتوآمدهای غیر ضروری درونشهری و به نبال آن آرامش روانی بیشتر برای افراد جامعه، از جملهی این صرفهجوییها به حساب میآید. همچنین با گسترش نشر الکترونیک، هزینههای هنگفت چاپ و نشر نیز به شدت کاهش یافته و لذا در استفاده از منابع زیست محیطی لازم برای تولید کاغذ نیز صرفهجوییهای بسیاری به عمل میآید.
6. گسترش عدالت رسانهای: با وجود فضای سایبر و خصوصاً اینترنت، دسترسی بسیاری از افراد به امکانات یکسان، فراهم میگردد. مثلاً در گذشته اگر بدون وجود اینترنت، فقط افراد خاصی میتوانستند در داخل شهرهای بزرگ به روزنامهها، جراید و نهایتاً اخبار روز دسترسی پیدا کنند، حالا با وجود فضای مجازی و فناوریهای گوناگون اطلاعاتی و ارتباطاتی، تمام افراد حتی در شهرستانهای دور افتاده نیز میتوانند به شکلی عادلانه و برابر، از اخبار روز مطلع شوند. به بیانی دیگر، با وجود فضای مجازی، «عدالت رسانهای» به وجهِ بسیار بهتری تحقق پیدا میکند.
7. گسترش تعاملات و تبادل نظرها با سرعت بسیار بالا: یک نمونهی عینی و تامّ برای این مورد، «شبکههای اجتماعی» است که امکان تبادل آراء و به اشتراکگذاری مدیاهای مختلف (فیلم، عکس، موزیک، متن و ...) را برای تمام اعضای آن در سراسر جهان در کوتاهترین زمان ممکن فراهم میکند. البته شبکههای اجتماعی در عین داشتن این مزیت و مزایای مشابه، دارای عیوب بزرگ دیگری نیز هستند که در جای خود به آنها هم اشاره خواهد شد.
تهدیدهای فضای مجازی
شناخت تهدیدها، آسیبها، معایب و مضرات فضای مجازی و شبکهی سایبر موجب خواهد شد تا با اِشراف کامل و دقت نظر بالا، نگاهی جامعتر به موضوعات داشته باشیم و در هنگام برنامهریزی، طراحی و اجرای برنامهها و فعالیتهای مختلف دچار غفلت و اشتباه نشویم. در زیر میتوان به اختصار، بعضی از مهمترین گزارههایی را نام برد که در فضای سایبر، هر کدام تهدیدی را بر زندگی بشر تحمیل کرده است.
الف) تهدیدهای اجتماعی، فرهنگی و رسانهای:
1. رواج «تفرّد» و کاهش شدید روحیهی مسئولیتپذیری در بین جوانان: تمهیدات رسانهای- فرهنگی جبههی غرب علیه جامعهی ما، علی الخصوص جوانان ما، موجب تغییر در ذائقه، نظام ارزشی و نهایتاً تغییر در سبک زندگی جوانان ما شده است. این تغییر را به راحتی میتوان با مراجعه به بسیاری از جوانان، صحبت کردن با آنان و نهایتاً درک میل شدید آنان به «تنهایی» فهمید.
2. کمرنگ شدن ارزشهای مترقی: هر جامعهای، صاحب ارزشهایی است که ناشی از فرهنگ آن است؛ اما برخی ارزشهای مترقی در جوامع اسلامی است که به موجب تأثیر از فرهنگ بیبندوبار و اباحهگر غرب در حال کمرنگ شدن است؛ به این صورت که هرقدر حجم و نیز سرعت تبادل اطلاعات ناسالم در فضای سایبر، در قالب مدیاهای مختلف بیشتر شود، به خودی خود، ارزشهای سالم و مترقی -خصوصاً ارزشهای اسلامی در جوامع اسلامی- بیشتر به محاق میرود.
3. تضعیف فرهنگهای کمحضور: از ویژگیهای فضای سایبر این است که به شدت تحت تأثیر هر نوع عرضهی گستردهای قرار میگیرد. گرچه این فضا، گذرگاه فرهنگهای متنوع و گوناگونی است که هر یک در صدد عرضهی خویش هستند، اما تنها فرهنگی پیشتاز خواهد بود که حضور پررنگتر و گستردهتری داشته باشد و بدین سبب است که در آن فرهنگ غالب، فرهنگی جز فرهنگ قدرتمند، اما منحط غرب نیست؛ چرا که با بهکارگیری صحیح از امکانات وسیع و تلاشی وافر، به عرضهی گستردهی خود پرداخته و یکهتاز این عرصه گردیده است. چنانکه حکومت زبان انگلیسی موجب شده است که کاربران با حضور در فضای سایبر، ضمن این که با زبان انگلیسی حاکم بر آن درگیر هستند، از زبان ملی خود دور شوند؛ به عنوان مثال، در چتهای اینترنتی فارسیزبانان بیشتر از الفبای انگلیسی به جای الفبای فارسی استفاده میشود که البته یکی از دلایل آن کمبود نرمافزارهای قدرتمند فارسی است.
4. تضعیف اعتقادات و گسترش شبهات فکری: گرچه دستیابی آسان به انواع اطلاعات از مزایای فضای سایبری است، اما معایبی نیز دارد. از جمله این که طرح و نشر انواع شبهات در آن، موجب تزلزل در باورهای کاربران سست عقیده و کماطلاع میگردد. فضای سایبر چاقویی دو لبه است که ما میتوانیم از آن به سود یا ضرر خود مدد بگیریم.
5. رواج سطحینگری فکری: آزادی بیان و طرح اندیشههای متضاد در فضای سایبر، از اهداف اولیهی ایجاد چنین فضایی است؛ اما چنانچه اندیشهای بدون هیچ بنیان و اساس معتبری در این فضا مطرح شود، ثمرهی آن انباشته شدن اندیشههای بسیاری است که توان بررسی و نقد و تحلیل همهی آنها از عهدهی مخطبان خارج است و بدین سبب، کاربران بدون بررسی و تحقیق در مبانی و زوایای پنهان اندیشههای نو ظهور، به سبب کثرت و رواج بیحدوحصر آن در فضای سایبر، از آن متأثر میشوند. نتیجتاً روحیهی حقپذیری کاربران به ویژه جوانان، به سطحینگری و مسامحهکاری در پذیرش اندیشههای نوظهور مبدل خواهد شد. از این رو، ضروری است که پیش از هر چیز، کاربری صحیح و طبقهبندی شدهی این فضا را به کاربران بیاموزیم.
6. گسترش اباحهگری عملی: حفظ حرمت قوانین اجتماعی و رعایت آموزههای اخلاقی، از ریشهایترین اصول هر فرهنگی است. بدیهی است با گسترش اباحهگری در فضای سایبر، نهایتاً این روند در میزان خودداری افراد جامعه از ارتکاب اعمال غیر اخلاقی و ناهنجار در فضای جامعه نیز تأثیر خواهد گذاشت. منشأ برخی از اعمال خلاف اخلاق در سطح جامعه، مباح شدن آن در فضای سایبر است.
7. به خطر افتادن حقوق مادی و معنوی مولفین: یکی از نگرانیهای مؤلفان آثار علمی، ادبی و یا هنری، ارائهی آثارشان به صورت دیجیتال است. با توجه به گسترش روزافزون سرقت دادهها و نرمافزارهای گوناگون و نیز عدم توانایی مسؤلان در برخورد با این قبیل جرایم و دشوار بودن نظارت بر دادهها و حفاظت از آنها، حقوق مادی و معنوی مؤلفان در فضای سایبر دو چندان به خطر خواهد افتاد؛ چرا که با توجه به قدرتمند شدن انواع ابزارهای قفل شکن و نبود نظارت لازم بر فضای سایبر، مؤلفانی که بخواهند از منافع مادی و معنوی اثر خویش بهره ببرند، از ارائهی اثرشان در غالب دادههای الکترونیکی خودداری میورزند.
8. گسترش محصولات فرهنگی فرهنگهای منحط (به ویژه فرهنگ غربی): عمدهی محصولات فرهنگی اعم از فیلم، عکس، متن، بازیهای رایانه و اینترنتی، از سوی غرب و گاه شرق تولید و در فضای سایبر تبیلغ و توزیع میشوند. بدینسان یکی از خطرات ناشی از فضای سایبر متوجه کشورهایی است که دارای فرهنگهای متضاد با فرهنگ حاکم بر فضای سایبر است. به ویژه کاربران مسلمان که عمدتاً با وجود برخورداری از فرهنگی غنی، از استفاده از محصولات قوی فرهنگی متناسب با فرهنگ خود محروماند.
9. افسردگی و انزوا: کاربران، بیشتر ترجیح میدهند در محیطی آرام و خلوت، از اینترنت استفاده کنند تا هم بهتر بتوانند از اطلاعات آن بهره ببرند و هم با تمرکز و سرعت بیشتر، از اتصالهای طولانی مدت جلوگیری کرده، هزینههای حاصل از آن را کاهش دهند. اما این نوع خلوت و انزوا در طولانی مدت، برخی مشکلات روانی مانند گوشهگیری و در نهایت افسردگی را در پی دارد.
10. بازداری زدایی: گمنامی و نامرئی بودن کاربران، از دیگر ویژگیهای روابط اینترنتی است که موجب پیدایش آسیبهای جدی اخلاقی و روانی در افراد میشود. در فضای سایبر شخص میتواند هر نقابی را بر خود بپوشاند و بدین وسیله هر چه میخواهد، میگوید و هر کاری که بخواهد، انجام می دهد؛ بدون اینکه ترس از شناخته شدن و رسوا شدن داشته باشد.
11. بحران هویت و اخلال در شکلگیری شخصیت: عناصر سه گانهی هویت، یعنی: شخص، جامعه و فرهنگ، هر یک در تکوین شخصیت فرد نقش مهمی را ایفا میکنند. هویت شخصی، ویژگی بیهمتای فرد را تشکیل می دهد و هویت اجتماعی در پیوند با گروهها و اجتماعات مختلف قرار گرفته و شکلگیری آن، متأثر از ایشان است. در نهایت، هویت فرهنگی، برگرفته از باورهایی است که در عمق وجود فرد به واسطهی تعامل او با محیط پیرامون و آموزههای آن، از بدو تولد تا کهنسالی جای گرفته است.
12. اعتیاد مجازی (Virtual Addiction): اعتیاد مجازی، استفادهی بیش از حد از اینترنت است تا آنجا که بدون استفاده از آن فرد احساس کمبود میکند و روابط او با محیط متاثر از استفادهی مکرر و دیوانهوار از اینترنت شده، از حالت عادی خارج میشود. نبود روابط پایدار و صمیمی با دیگران، نداشتن اعتماد به نفس و به طور کلی شکست در عرصههای گوناگون زندگی، زمینه را برای اعتیاد افراد به اینترنت فراهم میکند. نتایج پژوهش یانگ (۱۹۹۷ م.) در این زمینه نشان داد که یکی از دلایل مهم اعتیاد به اینترنت در افرادی که روابط عمومیکمتری دارند، نیاز شدید در به دست آوردن حمایتهای اجتماعی است؛ زیرا حمایتهای اجتماعی با اَعمالی چون ورود به اتاق گپ زنی در میان اعضا در فضای سایبر زودتر به وجود میآید. این اختلال روانی در کشورهایی که استفاده از اینترنت آسان و ارزان است، بسیار چالشزا بوده است تا آنجا که نهادهای مختلف را نیز درگیر کرده است.
13. انحرافات اخلاقی (جنسی): از جمله آثار مخرب فضای سایبر، به وجود آمدن اختلالات و انحرافات جنسی است. اینترنت به دلیل داشتن رویکرد «آزاداندیشی در روابط جنسی» از سوی گردانندگان اصلی آن (غرب و به ویژه آمریکا) و نگرش تجاری نسبت به مسائل جنسی، موجب پدید آمدن پدیدهی شومی به نام هرزهنگاری (Pornography) و هنر پلید شهوانی (Erotice art) و رواج سرسامآور آن گردیده است. این پدیده مرزهای اخلاقی را در هم میشکند و تهدیدی برای فرهنگها به خصوص فرهنگهای دینی همچون فرهنگ اسلامی است. اصولاً، پورونوگرافی (هرزهنگاری) به عنوان نمایش تصویری و یا کلامی رفتارهای جنسی است که با هدف ارضای خواستههای جنسی دیگران تعریف میشود.
14. تحمیل پیشنهادهای گیجکننده، مخلّ و بعضاً منحرف به کاربر: منظور از این پیشنهادها، سازوکارهایی است که در فضای مجازی، کاربر را ناخواسته و بدون داشتن تمایل قلبی به آن پیشنهاد، به اجبار به یک سمت و سوی خاص هدایت میکند. یکی از بهترین نمونهها برای این مورد، پنجرههایی است که در صفحات اینترنت با عنوان «پنجرههای بازشو»[6] شناخته میشود.
15. شکاف نسلها: فضای مجازی، شکاف میان نسلها را بیشتر کرده و امروزه با ورود وسایل و تکنولوژیهای جدید به عرصهی خانوادهها، شاهد این هستیم که والدین و فرزندان ساعتهای متمادی در کنار یکدیگر مینشینند بدون آنکه حرفی برای گفتن داشته باشند. امروزه دیگر کمتر نشانههایی از آن نوع خانوادههایی وجود دارد که والدین و فرزندان دور هم نشسته و دربارهی موضوعات مختلف خانوادگی و کاری با هم گفتگو کرده و نظرات همدیگر را راجعبه موضوعات مختلف جویا شوند.
تهدیدهای اقتصادی، تهدیدهای سیاسی، تهدیدهای جسمی از دیگر تهدیدات این فضا است.
کد مطلب: 32224