جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
تاریخ انتشار :
يکشنبه ۹ خرداد ۱۳۸۹ / ۰۹:۵۴
کد مطلب: 323
۱

خود شناسی از دیدگاه قرآن

خود شناسی از دیدگاه قرآن
این موضوع، خود به دو گونه است:
۱) «فکر در خود»، به معنای فکر در خصوصیات وجودی صفات خود است؛ این تفکر، باید همراه با واقع‌بینی و شجاعت باشد؛ به صورتی که شخص به آثار وجودی عمیق و توانایی‌ها و ضعف‌های خویش، پی ببرد. ...
۲) فکر در «خود»، به معنای سفر در «خود» و سیر در آن است؟ آن‌چه در این رویکرد برای انسان سودمند است، قسم دوم فکر است. سفر در «خود» و سیر در آن، راهگشا و طریقی بسیار نزدیک یا نزدیک‏ترین راه در سلوک الی الله است.

در این اندیشه که به شیوه‌ای مخصوص و با کیفیت ویژه انجام می‏گیرد سالک از همه چیز منقطع و منصرف می‏شود و به حقیقت خود برمی‏گردد و حقیقت نوری وی تجلی می‏کند. آن گاه، باب معرفت و شهود به روی وی باز می‏شود و سیر شروع می‏گردد. این اندیشه، در حقیقت، سیر مخصوص در خود است؛ سیری که منتهی به شهود می‏شود و به همین جهت لازم است که سالک، آمادگی خاصی داشته و از لحاظ روحی، استعداد لازم را کسب کرده باشد.
در هر صورت، اگر عنایات ربوبی، دست سالک را بگیرد و در این فکر آن چنان که باید، موفق گردد، در سفر «الی الحق» نزدیک‏ترین راه به روی او باز خواهد شد و علاوه بر آن، با حقایق بی‏شمار و با اسرار شگفتی مواجه خواهد شد.
نزدیک‏ترین راه، در خود انسان است و راه نزدیک‏تر را باید در خود جویا بود و به عبارت دیگر، نزدیک‏ترین راه به سوی حضرت حق، همین خود است و باید قدم در خود نهاد و در آن سیر کرد؛ تا به مقصد نایل آمد و آیه «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا عَلَیْکُمْ أَنْفُسَکُمْ»؛۱ به همین معنا اشاره دارد.

ترکیب ولحن خاصی که در آن وجود دارد، می‏گوید: از خود، غفلت نکنید و به سیر در آن بپردازید که این، نزدیک‏ترین راه وصول به مقصد است.
البته در مقام سیر و در مقام فکر، باید نخست از خارج از خود (عالم طبیعت)، به سوی خیال خویش سفر کنیم و برگردیم؛ سپس از خیال به سوی عالم عقلانی خود سفر کنیم و به نورانیت خویش برگردیم که مرحله شروع «شهود» است و بعد با ادامه سیر و گذر از عالم عقلانی، فنا و بقا حاصل خواهد شد.
● حقایقی در این مقام
در این مقام، حقایقی است که برای اصحاب «سیر در نفس»، دانستن آنها مفید است و بصیرت‏هایی را به دنبال خواهد آورد. در این حقایق، لازم است اهل آن، دقت کافی داشته باشند و تعمق کنند؛ تا آنها را خوب بیابند و آن چه را که باید، توشه برگیرند.
برخی از این حقایق به شرح زیر می‌باشند:
● خلوت تنهایی
وقتی به خود برگشتیم و در خود فکر کردیم، خواهیم دید که تنها هستیم و بریده از همه آن چه خود را با آنها می‏دانستیم و خواهیم دید که همیشه در یک خلوت خاص تنهایی قرار داریم و فقط خود هستیم و آن چه در خود داریم.
اینجاست که حقایق بعضی از آیات قرآن برای ما تا حدودی روشن می‌شوند؛ یعنی این که تنها هستیم؛ اما به آن توجه نداریم و به هنگام مرگ و ورود به محضر پروردگار، در قیامت، خواهیم فهمید.
این آیات عبارتند از:
۱) «و او تنها به سوی ما باز آید».۲
۲) «و همه آنها که در آسمان‏ها و زمین هستند، در روز قیامت تنها به محضر خدای متعال آیند».۳
۳) «[و به هنگام مرگ گفته شود] تنها به سوی ما آمده‏اید؛ بدان‏گونه که شما را در اصل خلقت آفریدیم و همه آن چه را که در اختیار شما قرار داده بودیم، ترک کرده‏اید و نمی‏بینیم با شما آنهایی را که برای خود، به گمان باطل خویش، یار و یاور می‏دیدید و حقیقت این است که میان شما و آنها، جدایی سخت افتاده و آن چه خیال می‏کردید، از میان برخاسته است».۴
این تنهایی، برای وی به وقت مرگ و نیز در قیامت- که حقیقت‏ها به ظهور می‏رسد- روشن خواهد شد و هر کس به تنهایی خویش پی خواهد برد و خیال واهی- که در حیات دنیوی داشت و خود را با این و آن می‏دانست- از میان خواهد رفت.
● خلوت با حضرت حق
در خلوت تنهایی، فقط خود را با قیّوم خود خواهیم دید؛ یعنی با آن که خالق و مدبّر و قوام‌بخش ماست، خواهیم دید و فقط با او هستیم و با او سخت در ارتباط. در حال خلوت، همواره با او هستیم و فقط او با ماست؛ «هُوَ مَعَکُمْ أَیْنَ ما کُنْتُمْ».۵
او را با خود و خود را با او و ارتباط را بسیار محکم و نسبت را بسیار نزدیک خواهیم یافت. مگر نه این است که ما آفریده‏ای از مخلوقات او هستیم؟ او قیّوم حقیقت ما نیز هست و من از او نشأت می‏گیرد و با اوست؟

در این مقام، اگر در سیر فکری خود موفق باشیم، نور توحید، شروع به تجّلی در باطن ما می‏کند و بساط شرک، متزلزل می‌شود. حجاب‏ها از روی حقیقت کنار می‏روند و بیدار می‏شویم و جز او، کسی را ولی و مدبّر خویش نمی‏بینیم. همه سود و زیان‏ها را از او دانسته، حکم را مخصوص او می‏یابیم و جمال و جلال مطلق را برای او دیده، او را معبود خود می‏دانیم.
در این مقام (خلوت با حق)، هر چه در سیر فکری خود بیندیشیم، به همان اندازه راه‏های حقایق شهودی، به روی ما باز می‌شوند و به همان مقدار، اسرار آیات برای ما کشف خواهد شد. برخی از این آیات عبارتند از: «جز خدای متعال، ولی و نصیر و جز او معبودی نیست و انسان‏ها به خیال باطل خویش، غیر او را برای خود، ولی و نصیر می‌شمرند و برای خود، «معبود» می‌گیرند و راه گمراهی در پیش گرفته ‏اند.
«آیا نمی‏دانی که ملک آسمان‏ها و زمین، مخصوص خدای متعال است و برای شما غیر از خدا، ولی و نصیر نیست»؟۶
این که آیات الهی و قرآن در انسان اثر نمی‏کنند، به این دلیل است که انسان از حقایق غافل است. مواجه شدن با قرآن و تلاوت یا شنیدن آیات و در عین حال، بیدار نشدن و عمر خود را به غفلت سپری کردن و افتادن در فریب دامنه‏دار حیات و اسیر شدن در حجاب‏های ظلمانی، یا بر اثر عدم تدبر لازم در آیات قرآنی است و یا بر اثر قفل‌هایی است که به دست خود انسان‏ها، بر دل‏های آنان زده شده است و تنها در پرتو تهذیب نفس است که هم آیات قرآنی در ما تأثیرگذار خواهند بود و هم دنیا و مخلوقات آن، برای ما شیرین و نورانی خواهند بود.
۱. مائده، آیه ۱۰۵.
۲. مریم، آیه ۸۰.
۳. همان، آیه ۵۹.
۴. انعام، آیه ۴۹.
۵. حدید، آیه ۴.
۶. بقره، آیه ۱۰۷. 

آفتاب 
نام شما

آدرس ايميل شما
  • نظراتی که غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نمی‌شود
  • نظرات پس از تأیید مدير حداكثر ظرف 24 ساعت آينده منتشر می‌شود

دربارۀ تاثیرات عجیب «ترس از پشیمانی»
چگونه با ذهن آگاهی حواس کودکان مان را جمع کنیم؟
تقاضا برای سلب اختیار تشخیص اختلال اسکیزوفرنی توسط روانشناسان بالینی!
چرا نباید برای جلب محبت یا عشق التماس کنیم؟
ویژگی‌های یک اردو مطالعاتی خوب چیست؟
چطور از فکر کردن بیش از حد به یک موضوع جلوگیری کنیم؟
نوجوانان آمریکایی بدون تلفن همراه احساس بهتری دارند
من با دروغ گفتن و آه وناله پول درمیارم
افراد کمال‌گرا چه ویژگی‌هایی دارند؟
كودكان را قرباني حرف مردم نكنيد
خودبیمارانگاری از خود بیماری مرگبارتر است!
راه‌ درمان تب بالای تمایل به عمل‌های زیبایی چیست؟
انسانهاي شاد دنياي درونشان را ميسازند، انسانهاي غمگين دنياي بيرونشان را سرزنش ميكنند.