پژوهش و تحقیق در هر مقطع تحصیلی امری لازم و ضروری برای ایجاد روحیه پرسشگری در بین دانش‌آموزان و دانشجویان است تا در آینده افرادی در جامعه فعالیت کنند که کارهای تحقیقاتی آنها به پروژه‌های علمی و در نهایت تولید محصولی بر اساس آخرین یافته‌های علمی تبدیل شود.

امروز یکی از مؤلفه‌های توسعه‌یافتگی کشورها بحث پژوهش است که در شاخه‌ها و زیرمجموعه‌های مختلف به وقوع می‌پیوندد؛ در کشورمان نیز چند سالی است بحث پژوهش جدی گرفته شده است و هر ساله هفته‌ای به این نام اختصاص پیدا می‌کند.

در نظام تعلیم و تربیت کشور به امر پژوهش و تحقیق اهتمام ویژه شده است و با ایجاد تعداد زیادی پژوهش‌سراها در مناطق آموزش و پرورش سراسر کشور و برگزاری جشنواره‌های خوارزمی و جابربن حیان سعی در شکوفا کردن استعدادهای نهفته دانش‌آموزان می‌شود تا زمینه رشد بیشتر و هماهنگ با صنعت در مقاطع بالاتر، از همان لایه‌های ابتدایی تعلیم و تربیت فراهم شود.

اما در این میان نقطه تاریکی نیز وجود دارد و آن ارائه تحقیقات و پژوهش دانش‌آموزان بدون هیچ مطالعه و وقت‌گذاری در این خصوص است، داستانی که امروزه به کسب و کار نسبتاً پررونقی برای کافی‌نت‌داران تبدیل شده و با گرفتن مبالغی از دانش‌آموزان، تحقیق و پژوهش مورد نظر را بدون هیچ زحمت و تلاشی آماده کرده و فقط در قبال دریافت مبلغی در اختیار آنها قرار می‌دهند.

به راستی اگر دم از پژوهش و پژوهش‌محوری در ارکان تعلیم و تربیت می‌زنیم، چرا سازوکار و روش آن را به صورت علمی به دانش‌آموزان آموزش نمی‌دهیم و یا چرا امکانات لازم را در محیط‌ آموزشی مدارس برای آنها فراهم نمی‌کنیم تا آنها خود جستجوی علمی و پژوهش را در دست گیرند و روحیه کاوش علمی در نهاد آنها تبلور یابد.

یک کافی‌نت‌دار در تهران در خصوص مراجعه دانش‌آموزان برای تحقیق به کافی‌نت‌ها اظهار داشت: دانش‌آموزان متوسطه اول و دوم برای تحقیقات خود مراجعه می‌کنند و در خصوص مباحث اجتماعی و دروس علوم تحقیق انجام می‌دهند.

وی یادآور شد: ما در کافی‌نت موضوع خواسته شده را در سایت‌های مختلف جستجو می‌کنیم و در فایل ُورد گذاشته و ویرایش می‌کنیم.

این کافی‌نت‌دار با بیان اینکه بین 15 دقیقه تا نیم ساعت زمان صرف جستجو مطالب می‌کنیم، افزود: مبلغ 3 تا 10 هزار تومان هزینه این کار است که بستگی به زمان و مقدار تحقیق، قیمت‌ها متغیر است و درنهایت مطالب توسط دانش‌آموزان کنترل نهایی می‌شود.

غلامرضا حاجی حسین‌نژاد متخصص برنامه‌ریزی درسی نیز در خصوص دلایل عدم تسلط کافی دانش‌آموزان در تحقیق و پژوهش اظهار داشت: زمانی که معلم و استاد از علم خود خوب دفاع نکند، آن علم را نمی‌توانیم به دانش‌آموز و دانشجو انتقال دهیم.

وی ادامه داد: زمانی که معلم یا استاد نتوانند از پژوهش دفاع کنند طبیعتاً دانش‌آموز و دانشجو نیز پژوهش‌نگر نخواهند شد و واقعیت این است که عیب از دانش‌آموز نیست که برای پژوهش به کافی‌نت مراجعه می‌کند، بلکه ذهن پژوهشگر او را باید تحریک و تشویق کنیم.

حاجی حسین‌نژاد با بیان اینکه زیباترین دانش دراختیار کسی قرار می‌گیرد که بتواند از دانش خود دفاع کند، افزود: باید معلم و استادی داشته باشیم که بتواند به نوعی از پژوهش و نگرش پژوهشگرایانه دفاع کند و این کمبود احساس می‌شود.

متخصص برنامه‌ریزی درسی خاطرنشان کرد: راه‌حل فوری در این مسیر وجود ندارد و باید احساس پژوهشگری از پیش دبستانی و ابتدایی وجود داشته باشد و اگر حس کنجکاوی تشویق شود، نوعی پرسشگری است، اما هنوز پرسشگری را رشد نداده‌ایم.

به گزارش فارس، با توجه به ضرورت و اهمیت پژوهش و نیاز پرداختن ریشه‌ای به این امر، وجود برنامه‌ای مدون و سازمان‌دهی شده و برنامه‌ریزی مناسب در جهت آموزش روش‌های تحقیق و پژوهش در مقاطع مختلف تحصیلی متناسب با سن و اقتضائات فردی دانش‌آموزان به خوبی احساس می‌شود تا دانش‌آموزان از بدو ورود به محیط علم و دانش سلسله‌ مراتب تحقیق و پژوهش را به صورت علمی فراگیرند و در مقابل برای ایجاد انگیزه در بین دانش‌آموزان نیز محرک‌ها و تشویق‌های لازم نیز انجام گیرد.