پرسشي از دکتر محمدرضا مهاجر تهراني فوق‌تخصص غدد و دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذيه
آيا شکلات باعث بلوغ زودرس کودکان مي‌شود؟
بلوغ زودرس يکي از مشکلات رو به رشد دنياي مدرن امروز است که عوارض فراواني به‌دنبال دارد. متخصصان، عوامل زيادي را در بروز آن دخيل مي‌دانند که يکي از آنها داشتن الگوهاي غذايي نامناسب است.
دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذيه در اين‌باره به «سلامت» گفت: «ما نمي‌توانيم ادعا کنيم که دقيقا مصرف گروهي از خوراکي‌هاي خاص باعث بروز بلوغ زودرس در کودکان مي‌شود اما برخي از عادت‌ها و الگوهاي غذايي مي‌توانند باعث بلوغ زودرس شوند که کاهش رشد قدي پس از رسيدن به سن بلوغ، مخصوصا در دختربچه‌ها از عوارض آن است.»
اين متخصص تغذيه تاکيد کرد که عادت به مصرف خوراکي‌هايي که تراکم کالري بالا اما ارزش تغذيه‌اي پاييني دارند، مي‌تواند باعث ابتلاي بچه‌ها به اضافه‌وزن و چاقي شود و همين افزايش وزن، زمينه بروز بلوغ زودرس را در آنها فراهم کند.
دکتر محمدرضا مهاجرتهراني، فوق‌تخصص غدد و متابوليسم هم در اين زمينه به «سلامت» گفت: «زماني که فرآيند بلوغ اتفاق مي‌افتد، کودک يا نوجوان با رشد سريع قدي مواجه مي‌شود. در بسياري از موارد، ممکن است قد کودک يا نوجوان در زمان بلوغ، کاملا طبيعي يا حتي مقداري بلندتر از افراد همسن و سال خود هم باشد اما وارد شدن زودرس به مرحله بلوغ، باعث افزايش ترشح هورمون استروژن و بسته‌شدن زودتر از موعد صفحات رشد خواهد شد.»
دانشيار دانشگاه علوم پزشکي تهران همچنين يادآور شد: «بلوغ زودرس، با کوتاهي قد در دوران بزرگسالي، رابطه مستقيمي دارد.»
-
جلوي چاقي بچه‌ها را بگيريد
ابتلا به اضافه‌وزن و چاقي، يکي از عوامل بروز بلوغ زودرس در کودکان است. دکتر وفا به والدين پيشنهاد مي‌کند که براي پيشگيري از ابتلا به اضافه‌وزن، بلوغ زودرس و عوارض فراوان ناشي از آن، الگوها و عادت‌هاي غذايي فرزندان خود را اصلاح کنند: «متاسفانه، زندگي ماشيني امروز، بچه‌ها را بسيار کم‌تحرک کرده است. اگر والدين هم حواسشان به خورد و خوراک بچه‌ها نباشد، زمينه بروز بسياري از بيماري‌ها در آنها فراهم خواهدشد.»
دانشيار دانشگاه علوم پزشکي ايران مي‌افزايد: «الگوهاي‌غذايي نامناسب و ذائقه‌سازي نادرست مي‌تواند بچه‌ها را با بلوغ زودرس مواجه کند. مثلا والدين بايد مصرف غذاها و ميان‌وعده‌هاي چرب و شيرين را در برنامه غذايي کودکان خود محدود کنند و ذائقه آنها را از زمان آغاز غذاي کمکي (6 ماهگي)، به خوردن خوراکي‌هاي چرب، شور و شيرين عادت ندهند. نبايد فرزندان خود را به مصرف لبنيات پرچرب يا دسرهاي شيرين و غذاهاي سرخ‌کرده که عامل افزايش وزن و ابتلا به بلوغ زودرس بچه‌ها هستند، عادت دهند.» وقتي از دکتر وفا درباره خوراکي‌هايي مانند شکلات يا جين‌سينگ که ادعا مي‌شود مي‌توانند باعث بلوغ زودرس شوند سوال کرديم، پاسخ داد: «اين ادعاها نه کاملا قابل‌تاييد هستند و نه قابل رد. برخي از خوراکي‌ها مانند شکلات‌ها، تراکم کالري بالايي دارند و مي‌توانند با افزايش وزن، عامل ابتلا به بلوغ زودرس شوند. از طرف ديگر، شايد ترکيب‌هاي ادعاشده ديگري مانند جين‌سينگ و کافئين، به خودي خود باعث ابتلا به بلوغ زودرس نشوند اما وجود هيچ‌کدام از اين ترکيب‌ها در برنامه‌غذايي کودکان ضرورتي ندارد و بدن بچه‌ها براي رشد مناسب، اصلا به اين خوراکي‌ها نيازمند نيست بنابراين حذف آنها از برنامه غذايي بچه‌ها مشکلي برايشان ايجاد نمي‌کند».
به گفته اين متخصص تغذيه، تغذيه علم تعادل است و اگر تمام مواد‌غذايي در حجم متعادل و متناسبي در برنامه‌غذايي بچه‌ها گنجانده شود و بتوانند تحرک کافي در طول روز داشته باشند، نيازي به حذف و اضافه‌هاي بي‌جهت در رژيم‌‌غذايي‌شان نخواهد بود.
-
منظور از بلوغ زودرس چيست؟
زمان طبيعي شروع بلوغ در دخترها از حدود 9 تا 13/5 سالگي و در پسرها از حدود 9 تا 14 سالگي است. اگر دختري در سن کمتر از 8 و پسري در سن کمتر از 9 سال با علائم اوليه بلوغ مواجه شود، معمولا مي‌گويند که دچار بلوغ زودرس شده است. اگر دختري بعد از 13/5 و پسري بعد از 14 سالگي علائم بلوغ را در خود ببيند نيز معمولا مي‌گويند که دچار بلوغ ديررس شده است.
اگرچه هنوز شواهد قطعي درباره تاثير مستقيم مواد‌غذايي برابتلا به بلوغ زودرس وجود ندارد اما بلوغ زودرس مي‌تواند علاوه بر ايجاد اختلال در رشد قدي، مشکلات رواني هم براي بچه‌ها در پي داشته باشد. زماني که هنوز کودکان ما به بلوغ رواني نرسيده باشند و از نظر قدرت تفکر، تعقل و تصميم‌گيري، رشد کافي نکرده باشند و علائم بلوغ زودرس در آنها ظاهر شود، با معضلات رواني و مشکلات خلقي فراواني مواجه خواهند شد. از اين رو، اگر علائم اوليه بلوغ زودرس را در فرزندتان ديديد، حتما بايد او را نزد پزشک ببريد تا بتواند دليل اين بيماري را تشخيص بدهد و با راه‌هاي علمي، جلوي ابتلا به بلوغ زودرس را بگيرد. اين علائم در دختران به‌صورت تغييرات خلقي و جوانه‌زدن پستان‌ها و در پسران با ضخيم شدن موهاي صورت و بدن، دو رگه شدن صدا و ايجاد حالت‌هاي تهاجمي در آنها خود را نشان مي‌دهد.
-
تاثير عوامل محيطي بر بلوغ زودرس
احتمال ابتلا به بلوغ زودرس در دخترها 10 برابر بيشتر از پسرهاست. متخصصان آمريکايي بر اين باورند که علاوه بر سابقه خانوادگي، عوامل محيطي هم مي‌توانند بر بروز بلوغ زودرس به‌خصوص در دختربچه‌ها تاثيرگذار باشند.
در ادامه به برخي از مهم‌ترين اين عوامل اشاره مي‌کنيم:
• آفت‌کش‌ها: متاسفانه يکي از چالش‌هاي دنياي امروز در زمينه کشاورزي، استفاده بي‌رويه و نامناسب از انواع سموم، کودها و آفت‌کش‌هاي شيميايي در مزارع و باغ‌هاست. کشاورزان و باغداران بايد دوز مصرفي استانداردي براي استفاده از اين محصولات درنظر بگيرند و دوره کارنس محصولات کشاورزي را هم رعايت کنند زيرا استفاده مداوم از ميوه‌ها، سبزي‌ها و صيفي‌هايي که داراي باقيمانده آفت‌کش‌ها و سموم کشاورزي هستند، مي‌تواند به روند بلوغ در کودکان، سرعت بيشتري بدهد.
-
• ظرف‌هاي پلاستيکي: بيسفنول A، نوعي ترکيب شيميايي است که مي‌توان آن را در ظرف‌هاي پلاستيکي پيدا کرد. استفاده مداوم از اين ظرف‌هاي پلاستيکي براي نگهداري يا مصرف غذاهاي داغ، گرم و چرب در بچه‌ها، باعث ايجاد اختلال در عملکرد طبيعي هورمون‌هاي بدن آنها و احتمال ابتلايشان به بلوغ زودرس مي‌شود. بهتر است والدين از ظرف‌هاي شيشه‌اي براي سرو غذاي فرزندان خود استفاده کنند و غذاي مهد و مدرسه آنها را در ظرف‌هاي پلاستيکي نريزند.
• زندگي کنار دريا: احتمال بلوغ زودرس دختربچه‌هايي که نزديکي دريا زندگي مي‌کنند، 10 تا 20 برابر ساير دختربچه‌هاست. محققان مي‌گويند که شايد استفاده مستمر از غذاهاي درياهاي آزاد، علت اين مساله باشد.
-
منابع: Livescience, WebMD
دکتر محمدرضا وفا متخصص تغذيه در اين‌باره به «سلامت» گفت: «ما نمي‌توانيم ادعا کنيم که دقيقا مصرف گروهي از خوراکي‌هاي خاص باعث بروز بلوغ زودرس در کودکان مي‌شود اما برخي از عادت‌ها و الگوهاي غذايي مي‌توانند باعث بلوغ زودرس شوند که کاهش رشد قدي پس از رسيدن به سن بلوغ، مخصوصا در دختربچه‌ها از عوارض آن است.»
اين متخصص تغذيه تاکيد کرد که عادت به مصرف خوراکي‌هايي که تراکم کالري بالا اما ارزش تغذيه‌اي پاييني دارند، مي‌تواند باعث ابتلاي بچه‌ها به اضافه‌وزن و چاقي شود و همين افزايش وزن، زمينه بروز بلوغ زودرس را در آنها فراهم کند.
دکتر محمدرضا مهاجرتهراني، فوق‌تخصص غدد و متابوليسم هم در اين زمينه به «سلامت» گفت: «زماني که فرآيند بلوغ اتفاق مي‌افتد، کودک يا نوجوان با رشد سريع قدي مواجه مي‌شود. در بسياري از موارد، ممکن است قد کودک يا نوجوان در زمان بلوغ، کاملا طبيعي يا حتي مقداري بلندتر از افراد همسن و سال خود هم باشد اما وارد شدن زودرس به مرحله بلوغ، باعث افزايش ترشح هورمون استروژن و بسته‌شدن زودتر از موعد صفحات رشد خواهد شد.»
دانشيار دانشگاه علوم پزشکي تهران همچنين يادآور شد: «بلوغ زودرس، با کوتاهي قد در دوران بزرگسالي، رابطه مستقيمي دارد.»
-
جلوي چاقي بچه‌ها را بگيريد
ابتلا به اضافه‌وزن و چاقي، يکي از عوامل بروز بلوغ زودرس در کودکان است. دکتر وفا به والدين پيشنهاد مي‌کند که براي پيشگيري از ابتلا به اضافه‌وزن، بلوغ زودرس و عوارض فراوان ناشي از آن، الگوها و عادت‌هاي غذايي فرزندان خود را اصلاح کنند: «متاسفانه، زندگي ماشيني امروز، بچه‌ها را بسيار کم‌تحرک کرده است. اگر والدين هم حواسشان به خورد و خوراک بچه‌ها نباشد، زمينه بروز بسياري از بيماري‌ها در آنها فراهم خواهدشد.»
دانشيار دانشگاه علوم پزشکي ايران مي‌افزايد: «الگوهاي‌غذايي نامناسب و ذائقه‌سازي نادرست مي‌تواند بچه‌ها را با بلوغ زودرس مواجه کند. مثلا والدين بايد مصرف غذاها و ميان‌وعده‌هاي چرب و شيرين را در برنامه غذايي کودکان خود محدود کنند و ذائقه آنها را از زمان آغاز غذاي کمکي (6 ماهگي)، به خوردن خوراکي‌هاي چرب، شور و شيرين عادت ندهند. نبايد فرزندان خود را به مصرف لبنيات پرچرب يا دسرهاي شيرين و غذاهاي سرخ‌کرده که عامل افزايش وزن و ابتلا به بلوغ زودرس بچه‌ها هستند، عادت دهند.» وقتي از دکتر وفا درباره خوراکي‌هايي مانند شکلات يا جين‌سينگ که ادعا مي‌شود مي‌توانند باعث بلوغ زودرس شوند سوال کرديم، پاسخ داد: «اين ادعاها نه کاملا قابل‌تاييد هستند و نه قابل رد. برخي از خوراکي‌ها مانند شکلات‌ها، تراکم کالري بالايي دارند و مي‌توانند با افزايش وزن، عامل ابتلا به بلوغ زودرس شوند. از طرف ديگر، شايد ترکيب‌هاي ادعاشده ديگري مانند جين‌سينگ و کافئين، به خودي خود باعث ابتلا به بلوغ زودرس نشوند اما وجود هيچ‌کدام از اين ترکيب‌ها در برنامه‌غذايي کودکان ضرورتي ندارد و بدن بچه‌ها براي رشد مناسب، اصلا به اين خوراکي‌ها نيازمند نيست بنابراين حذف آنها از برنامه غذايي بچه‌ها مشکلي برايشان ايجاد نمي‌کند».
به گفته اين متخصص تغذيه، تغذيه علم تعادل است و اگر تمام مواد‌غذايي در حجم متعادل و متناسبي در برنامه‌غذايي بچه‌ها گنجانده شود و بتوانند تحرک کافي در طول روز داشته باشند، نيازي به حذف و اضافه‌هاي بي‌جهت در رژيم‌‌غذايي‌شان نخواهد بود.
-
منظور از بلوغ زودرس چيست؟
زمان طبيعي شروع بلوغ در دخترها از حدود 9 تا 13/5 سالگي و در پسرها از حدود 9 تا 14 سالگي است. اگر دختري در سن کمتر از 8 و پسري در سن کمتر از 9 سال با علائم اوليه بلوغ مواجه شود، معمولا مي‌گويند که دچار بلوغ زودرس شده است. اگر دختري بعد از 13/5 و پسري بعد از 14 سالگي علائم بلوغ را در خود ببيند نيز معمولا مي‌گويند که دچار بلوغ ديررس شده است.
اگرچه هنوز شواهد قطعي درباره تاثير مستقيم مواد‌غذايي برابتلا به بلوغ زودرس وجود ندارد اما بلوغ زودرس مي‌تواند علاوه بر ايجاد اختلال در رشد قدي، مشکلات رواني هم براي بچه‌ها در پي داشته باشد. زماني که هنوز کودکان ما به بلوغ رواني نرسيده باشند و از نظر قدرت تفکر، تعقل و تصميم‌گيري، رشد کافي نکرده باشند و علائم بلوغ زودرس در آنها ظاهر شود، با معضلات رواني و مشکلات خلقي فراواني مواجه خواهند شد. از اين رو، اگر علائم اوليه بلوغ زودرس را در فرزندتان ديديد، حتما بايد او را نزد پزشک ببريد تا بتواند دليل اين بيماري را تشخيص بدهد و با راه‌هاي علمي، جلوي ابتلا به بلوغ زودرس را بگيرد. اين علائم در دختران به‌صورت تغييرات خلقي و جوانه‌زدن پستان‌ها و در پسران با ضخيم شدن موهاي صورت و بدن، دو رگه شدن صدا و ايجاد حالت‌هاي تهاجمي در آنها خود را نشان مي‌دهد.
-
تاثير عوامل محيطي بر بلوغ زودرس
احتمال ابتلا به بلوغ زودرس در دخترها 10 برابر بيشتر از پسرهاست. متخصصان آمريکايي بر اين باورند که علاوه بر سابقه خانوادگي، عوامل محيطي هم مي‌توانند بر بروز بلوغ زودرس به‌خصوص در دختربچه‌ها تاثيرگذار باشند.
در ادامه به برخي از مهم‌ترين اين عوامل اشاره مي‌کنيم:
• آفت‌کش‌ها: متاسفانه يکي از چالش‌هاي دنياي امروز در زمينه کشاورزي، استفاده بي‌رويه و نامناسب از انواع سموم، کودها و آفت‌کش‌هاي شيميايي در مزارع و باغ‌هاست. کشاورزان و باغداران بايد دوز مصرفي استانداردي براي استفاده از اين محصولات درنظر بگيرند و دوره کارنس محصولات کشاورزي را هم رعايت کنند زيرا استفاده مداوم از ميوه‌ها، سبزي‌ها و صيفي‌هايي که داراي باقيمانده آفت‌کش‌ها و سموم کشاورزي هستند، مي‌تواند به روند بلوغ در کودکان، سرعت بيشتري بدهد.
-
• ظرف‌هاي پلاستيکي: بيسفنول A، نوعي ترکيب شيميايي است که مي‌توان آن را در ظرف‌هاي پلاستيکي پيدا کرد. استفاده مداوم از اين ظرف‌هاي پلاستيکي براي نگهداري يا مصرف غذاهاي داغ، گرم و چرب در بچه‌ها، باعث ايجاد اختلال در عملکرد طبيعي هورمون‌هاي بدن آنها و احتمال ابتلايشان به بلوغ زودرس مي‌شود. بهتر است والدين از ظرف‌هاي شيشه‌اي براي سرو غذاي فرزندان خود استفاده کنند و غذاي مهد و مدرسه آنها را در ظرف‌هاي پلاستيکي نريزند.
• زندگي کنار دريا: احتمال بلوغ زودرس دختربچه‌هايي که نزديکي دريا زندگي مي‌کنند، 10 تا 20 برابر ساير دختربچه‌هاست. محققان مي‌گويند که شايد استفاده مستمر از غذاهاي درياهاي آزاد، علت اين مساله باشد.
-
منابع: Livescience, WebMD
مرجع : سلامت/ ندا احمدلو
