هر 15 دانش آموز، فقط یک ساعت مشاوره

میگنا: در این زمینه با مسعود شکوهی مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش به گفت‌و‌گو پرداختیم که در زیر می‌خوانید.

*وزارت آموزش و پرورش برای انتخاب مشاور در مدارس چه ملاک و معیار‌هایی دارد؟
تمام افرادی که وارد سیستم آموزش و پرورش می‌شوند باید صلاحیت‌های عمومی و اختصاصی‌شان مورد تأیید وزارتخانه باشد. شاید یکی از بخش‌های حساس وزارت آموزش و پرورش انتخاب و گزینش مشاور در مدارس باشد. ما در وزارتخانه به چند مسأله برای انتخاب مشاور در مدارس توجه می‌کنیم که مهم‌ترین آن مرتبط بودن مدرک افراد در رشته هاي مشاوره و روان شناسی است. ما روی این موضوع بشدت حساس هستیم و کسانی که مدرک مرتبط را دارند تازه وارد گزینش اصلی وزارتخانه می‌شوند. از آنها مصاحبه تخصصی می‌گیریم. آنها باید بتوانند با دانش‌آموزان ارتباط درست بگیرند و همچنین بعد از این مرحله ما دوره‌های تخصصی را برای مشاوران مدارس می‌گذاریم تا آموزش‌های لازم را در ارتباط با شغل شان طی کنند. مشاوران ما باید بتوانند 10 ساعت در هفته با دانش‌آموزان کلاس، درس داشته باشند. بعد از آن خصوصیات شخصیتی افراد بسیار برای ما مهم است. این موضوعات اصلی‌ترین ملاک انتخاب مشاور در مدارس است.
اما گزارش‌هایی که ما تهیه کردیم و مشکلاتی که مشاوران در مدارس داشتتند به این نتیجه رسیدیم که برخی از مشاوران مدرک تحصیلی‌شان مرتبط با مشاوره و روان شناسی نیست.
هم‌اکنون 18 هزار نیروی مشاور در مدارس کشور مشغول فعالیت هستند، که در این بخش هم کمبود نیرو داریم این موضوع را بارها اعلام کردیم اما متأسفانه پاسخی دریافت نکردیم. شما دقت کنید به ازای هر 15 دانش‌آموز یک ساعت مشاوره در مدارس ارائه می‌شود.
همین تعداد مشاور هم نمی‌گویم که مدرک تحصیلی مرتبط دارند اما در سال های گذشته تلاش کردیم تمامی افرادی که جذب سیستم ما می‌شوند مدرک مرتبط داشته باشند. بر اساس آمارهایی که ما داریم 4/8 درصد مشاوران ما در مدارس مدرک شان غیر مرتبط است. این هم به خاطر استخدام‌های سال گذشته و کمبود نیرویی بود که در سال های گذشته انجام شده است.
این دردناک است که به ازای هر 15 دانش‌آموز یک ساعت مشاوره در مدارس داده می‌شود. شاید همین کمبود نیروی مشاوره در مدارس موجب شده تا دانش‌آموزان با این همه مشکلات و آسیب‌ها مواجه باشند.
بله، ما این موضوع را قبول داریم. با کمبود نیرو چه باید کرد مسأله را بارها اعلام کردیم که این 18 هزار مشاور در مدارس کشور جوابگوی دانش‌آموزان ما نیستند. ما در مدارس با هزاران مشکل مواجه هستیم و دانش‌آموزان باید با مشاوران صحبت کنند اما پاسخ قانع‌کننده‌ای تاکنون نشنیده ایم. برای همین هم از معلمان پرورشی کمک خواستیم تا در این بخش به ما یاری برسانند.

*به نظر شما دلایلی که بیان می‌کنید این مجوز را می‌دهد که از معلمان پرورشی در این بخش کمک بگیرید؟
با 13 میلیون دانش‌آموز چه باید می‌کردیم. هر کدام مسائلی در مدرسه دارند. همین طوری معلمان پرورشی کار مشاوره ارائه نمی‌کنند ما به آنها آموزش‌های ضمن خدمت دادیم و با روش‌های مشاوره آشنا هستند.

*درست است اما شما قبول دارید که خیلی از دانش‌آموزان اعتمادی به معلم پرورشی یا مشاور ندارند؟ به این علت که دانش‌آموز از ترس برخوردهای تنبیهی یا توبیخ مشاور خیلی از مباحث را مطرح نمی‌کند.
این مسأله بسیار کم است، موضوعی که مطرح کردید بستگی به شخصیت مربی و معلم دارد. ما سعی کردیم این موضوع را در مدارس از بین ببریم. باید بگویم بیش از 90 درصد مشاوران ما آموزش دیده هستند. بالغ بر 60 درصد مشاوران ما دارای مدرک فوق لیسانس و دکتری هستند. قاعدتاً نخستین و بدیهی‌ترین اصول مشاوره راز‌داری است. این جزو مبانی کار مشاوران است. به همین علت است که ما دقت زیادی روی مدرک تحصیلی مشاوران داریم. هر کسی که مدرک تحصیلی داشته باشد نمی‌تواند در این حوزه وارد شود. مصاحبه تخصصی می‌گیریم و به آنها آموزش می‌دهیم که با چه مباحثی ممکن است روبه‌رو شوند.

*آن طور که دانش‌آموزان می‌گویند مشاوران شما فقط در مقطع اول متوسطه حاضر هستند و آنها بیشتر مشاوره تحصیلی می‌دهند. برخی از مشاوران می‌گویند ما کاری جز مشاوره تحصیلی در مدارس نداریم. این موضوع را تأیید می‌کنید؟
آموزش و پرورش با کمبود نیروی انسانی و مالی روبه‌رو است. مطلوب ما این است که از بدو ورود در نظام آموزشی، مشاور در کنار دانش‌آموزان باشد، اما این امکان وجود ندارد و ما در پایه اول متوسطه به خاطر انتخاب رشته‌ای که دانش‌آموزان می‌کنند مشاوران را قرار داده‌ایم. در پایه‌های دیگر هم مشاور وجود دارد اما این را قبول دارم که کمبود مشاور در مدارس داریم برای همین هم برای همه دانش‌آموزان پرونده الکترونیکی مشاوره‌ای تشکیل داده‌ایم، هر دانش‌آموز دارای پرونده اختصاصی است که تمام تغییرات روحی- روانی‌اش در آن پرونده نوشته شده است.

*این پرونده را معلمان، مشاوران، خانواده و مدیر مدرسه می‌نویسند و البته در قسمتی از پرونده آورده‌ایم که خود دانش‌آموز داستان زندگی‌اش را بنویسد.
در این پرونده مشاوران متوجه مشکلات دانش‌آموزان می‌شوند. درست است که تعداد مشاوران آموزش و پرورش کم است اما سعی کردیم تا مباحث اخلاقی دانش‌آموزان بررسی شود. این پرونده الکترونیکی، همه معلمان را ملزم می‌کند تا از کنار دانش‌آموزان بسادگی نگذرند. آن‌طور نیست که فقط مشاوره تحصیلی دهند. مشاوران در سه حوزه وارد می‌شوند، آنها در کنار مشاوره تحصیلی باید مشاوره شغلی و تربیتی هم ارائه کنند. هم‌اکنون مشاورانی که در مدارس وجود دارند در مشاوره تربیتی بسیار موفق هستند. اگر ببینند دانش‌آموزی درگیر مسائل اخلاقی شده آن را به مراکز و هسته‌های مشاوره ارجاع می‌دهند. در همه مناطق آموزش و پرورش کشور هسته‌های مشاوره داریم .ما تعداد 719 مرکز مشاوره و 32 هسته مشاوره در کشور داریم که در آنجا خدمات روان شناختی تخصصي به دانش‌آموزان ارائه می‌دهیم. در حقیقت اگر ببینیم وضعیت دانش‌آموزان خاص است به این مراکز ارجاع شان می‌دهیم تا مشاوران ما به طور ویژه روی مشکلات افراد رسیدگی کنند.

*بیشترین کمبود نیروی مشاوران در چه پایه‌ای است؟
در استان‌های خراسان، سیستان و بلوچستان و کرمان کمبود شدید مشاور داریم. در برخی از استان‌ها هم با نیروی حق التدریس موضوع را حل کردیم. در مدارس دخترانه باز وضعیت به نسبت بهتر از پسرانه است. در مدارس پسرانه حتی در شهر تهران مشکل جدی داریم.


*درحقیقت مشکل در مدارسی است که بیشترین نیاز برایش وجود دارد.
بله ما در دبیرستان‌های پسرانه بیشترین نیاز را داریم. واقعاً هم نمی‌دانیم چه کاری برای دانش آموان انجام دهیم.در آزمون استخدامی امسال وزارت آموزش و پرورش مجوز استخدام 100 نفر را داد. این درحالی است که طبق برآورد ما بیش از 18 هزار نیروی دیگر باید در این حوزه وارد شوند.

*بسیاری از خانواده ها بر این باورند که مشاوران در مدارس درباره آسیب‌های اجتماعی حرفی نمی‌زنند و دانش‌آموزان در این حوزه کاملاً بی‌اطلاع هستند با توجه به اینکه آسیب‌های اجتماعی در کمین دانش‌آموزان است برای حل این مشکل چه راهکاری پیشنهاد می‌دهید؟
این موضوع کم لطفی است. حوزه آسیب‌های اجتماعی بسیار گسترده است. دست مشاوران در این حوزه در مدارس باز نیست علاوه بر این آسیب‌های اجتماعی یک حوزه چند بخشی است. با توجه به کمبود مشاورانی که داریم من فکر می‌کنم باز هم بسیار خوب عمل کردیم. مشاوران ما در مدارس آزمون‌های مختلفی را انجام می‌دهند تا هم به نیم رخ روانی- اجتماعی دانش‌آموزان دست پیدا کنند و هم برای پیشگیری کارهای لازم را انجام دهند.

*پس چرا اینقدر شاهد افزایش آسیب‌های اجتماعی در مدارس هستیم؟
ما نمی‌توانیم بگوییم زیاد شده است، اما دانش‌آموزان درگیر آسیب‌ها هستند.

*آیا تحقیقی انجام داده اید که دانش‌آموزان بیشتر درگیر چه نوع آسیب‌هایی هستند؟
آمار و اطلاعات دقیقی ندارم. اما بر اساس پژوهشی که معاونت زنان ریاست جمهوری انجام داده است در برخی از حوزه‌ها عزت نفس دانش‌آموزان پایین است ،شادابی و نشاط پایین است. همچنین مهارت ارتباطی دانش‌آموزان دختر و مسئولیت‌پذیری آنها بسیار کمتر است.

*کدام استان‌ها بیشتر درگیر این موضوعات هستند؟
دانش‌آموزان استان های مرزی بیشترین مشکل را دارند.

*آقای دکتر! درباره اعتیاد دانش‌آموزی چطور؟
درباره اعتیاد، آمارهای بسیاری ارائه می‌شود. اما وضعیت، این گونه که برخی‌ها سیاه نمایی می‌کنند نیست. ما در مدارس دانش‌آموزان در معرض خطر اعتیاد داریم. کسانی که پدر و مادر و نزدیکان شان معتادند و این دانش‌آموزان در معرض خطر هستند. اما دانش‌آموز معتاد به آن شکلی که برخی‌ها می‌گویند، نداریم.
با اندکی اضافات و تلخیص، برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار: 9 دی 1395، شماره روزنامه: 6394، شماره صفحه: 11