ماجرای تأسف‌بار ریزش ساختمان پلاسکو در نتیجه آتش‌سوزی اولیه، روایت‌های مختلفی را در دل خود جای داد. روایت اول، اما، برای آتش‌نشانانی بود که بی‌باکانه به دل آتش زدند و برخی از آن‌ها در زیر آوار این ساختمان ماندند. شاید زنده، شاید... . اما چه چیز این آتش‌نشانان را به دل حادثه‌ای که خبر نمی‌کند، می‌اندازد؟ پاسخ روان‌شناسی، شجاعت است.
میگنا: ماجرای تأسف‌بار ریزش ساختمان پلاسکو در نتیجه آتش‌سوزی اولیه، روایت‌های مختلفی را در دل خود جای داد. روایت اول، اما، برای آتش‌نشانانی بود که بی‌باکانه به دل آتش زدند و برخی از آن‌ها در زیر آوار این ساختمان ماندند. شاید زنده، شاید… .
اما چه چیز این آتش‌نشانان را به دل حادثه‌ای که خبر نمی‌کند، می‌اندازد؟ پاسخ روان‌شناسی، شجاعت است.
شجاعت چیست؟
تعریف شجاعت
از شجاعت، تعاریف مختلفی ارائه شده است. برخی از این تعریف‌ها را که از سوی روان‌شناسان مطرح شده است، مرور می‌کنیم:
- آرستوتل: شجاعت شامل عملکرد مناسب در موقعیت‌هایی است که دربرگیرنده ترس و اطمینان است؛ یعنی برقراری تعادل منطقی بین ترس و بی‌پروایی.
- فینگلد: شجاع‌بودن شامل آگاهی، پذیرش تهدیداتی که ممکن است سلامتی فرد را به خطر بیندازد، حل مشکلات با استفاده از درک درست و افزایش حساسیت نسبت به نیازهای خود و در کل جهان.
- جرجن و جرجن: برای شجاع‌بودن نیاز به انگیزه‌ای قوی و برقراری ارتباط بین احساس اعتماد به نفس و هویت موفق.
- هااینچ: شجاعت دو جنبه دارد: یک جنبه آن شامل مقاومت در برابر مشکلات و جنبه دیگر آن درک واقعیت‌های دشوار زندگی است. بنابراین شجاعت شامل توانایی جسمی برای مقابله با خطرات و دشواری‌ها است.
- ابرن: شجاعت از منظر روان‌شناختی شامل پردازش شناختی خطر، شناسایی و بررسی فعالیت‌های جایگزین و انتخاب یکی از آن‌ها علیرغم پیامدهای منفی بالقوه است. فرد با انجام این فعالیت‌ها احساس خوبی می‌کند و تشخیص اینکه این احساس چیست ممکن است برای دیگران قابل فهم نباشد.
جنبه‌های شجاعت
فضیلت شجاعت (که یکی از شش فضیلت مثبت در روان‌شناسی مثبت‌گرا است)، دربردارنده چهار صفت است:
- شهامت و دلیری: آتش در پلاسکوی پنجاه‌ساله زبانه می‌کشد، بیم فروریختن ساختمان هر لحظه بیشتر می‌شود. ساختمان تخلیه شده است، اما آتش‌نشانان آن را به امان خود رها نمی‌کنند که بیش از پانصد مغازه و چهار هزار کارگر به حال خود رها نشوند. برای همین است که بر خطر بالقوه مستولی می‌شوند و در ساختمان می‌مانند تا آتش را به طور کامل مهار کنند. این همان صفت شهامت و دلیری است که جنبه اجرایی شجاعت را دارد.
- پایداری و استقامت: لحظه‌ای فکری به ذهن آتش‌نشان نمی‌رسد که این آتش بی‌امان که اکنون امان یافته و تقریباً مهارشده است، خطری نخواهد داشت و رهایش کنیم. پایداری تا لحظه آخر برای مهار کامل، حتی به قیمت زیر آوار ماندن، صفتی است که آتش‌نشانان شجاع به خوبی نشان می‌دهند.
- یکپارچگی و تمامیت: آتش‌نشان نجات‌یافته با گریه در مقابل دوربین از دیالوگ خود با آتش‌نشانی دیگر که اکنون زیر آوار مانده است، می‌گوید: «گفتم، بیا برویم، خطرناکه. اما او گفت این‌ها برای مردم است، نمی‌توانم رها کنم.» صداقت، برخورد صادقانه، مسئولیت‌پذیری و خلوص در همین دیالوگ به خوبی نمایان است.
- سرزندگی و شور و شوق: آتش‌نشانان شجاع، به‌رغم مواجهه با خطرات بسیار اما کامیابند. آن‌ها سرزنده از این هستند که می‌توانند برای دوری خطر از دیگران کاری کنند کارستان. همان که امروز فقط آتش‌نشانان هستند که زیر آوار مانده‌اند، نشان از این می‌دهد که آن‌ها به خوبی توانسته‌اند دیگران را از خطر برهانند، حتی به قیمت جان خود.
این بود روایتی کوتاه و روان‌شناختی از آن‌چه امروز آتش‌نشانان شجاع حادثه پلاسکو را به زیر آوار کشانده است.
مهدی ملک محمد
سپیده دانایی
