خشم را واکنشی طبیعی و غریزی در انسان می دانند که متاثر از عوامل محیطی، جسمی و روانی است و درپی ناکامی از رسیدن به مقصود یا ترس از دست دادن یا به مخاطره افتادن در انسان برانگیخته می‌شود و با رهاشدن آن ممکن است به محیط، ارتباط بین فردی و جامعه آسیب جدی وارد کند.
پیش آمده که با دیدن یک صحنه از بروز خشونت شهروندان یا دست به دست شدن فیلم، عکس یا صحنه‌ای کوتاه از بروز خشونت افراد علیه هم یا حتی خشونت با حیوانات در رسانه‌ها و فضای مجازی، مشاهده‌کنندگان نیز دچار تنش می شوند و این مساله خود زمینه‌ای برای بروز خشونت‌های نهفته در افراد است.
یادگیری مهارت‌های کنترل خشم بهترین راه مصون‌شدن برابر این حس غریزی است که شامل مراحل آرام‌سازی خود، ارزیابی منطقی و دورشدن از محیطی که باعث انگیزش اولیه خشم می شود است؛ فرهنگسازی در استفاده از رسانه و فضای مجازی، نظارت والدین بر فرزندان در استفاده از رسانه‌ها و خودمراقبتی افراد در کنار شناخت ریشه‌های اجتماعی خشم، عوامل جامع جلوگیری از تبدیل خشم به پرخاشگری و آسیب های اجتماعی پس از آن است؛ خشم و خشونت را در جامعه هدف متنوعی مانند کودکان و نوجوانان، زوجین و سطح اجتماع می‌توان بررسی کرد.
در دولت تدبیر و امید، ارایه خدمات سلامت و درمان در قالب طرح تحول دنبال شد که یکی از بخش های آن غربالگری سلامت روان و ارائه مشاوره های لازم در حوزه بهداشت روان است.
سالانه 400 تا 500 هزار پرونده در زمینه پرخاشگری و نزاع به پزشکی قانونی ارجاع می شود؛ تعداد زیاد پرونده های نزاع و درگیری دلایل مختلفی مانند کاهش آستانه تحمل افراد، بروز مشکلات در روابط اجتماعی و درگیری های خانوادگی دارد؛ از عوامل جسمی بروز خشم، بیماری‌های احتمالی و علل فیزیولوژیک، حملات و بیماری‌های قلبی با افسردگی و سایر تغییرات عاطفی، کمبود ویتامین ب 12 است که می تواند به تحریک‌پذیری و رفتار پرخاشگرانه در کنار عواملی مانند خستگی، تپش قلب و بی‌خوابی منجر شود.
در میزگرد خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) استان سمنان با عنوان «خشم و پرخاشگری در جامعه» با حضور شهلا حقیقت رئیس گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان، معصومه عبداللهی کارشناس ارشد روانشناسی بهداشت روان و عطیه ذوالفقاریان کارشناس ارشد سلامت روان شهرستان مهدی شهر، برخی از دستاوردهای توجه به حوزه سلامت روان در طرح تحول سلامت و راهکارهای ایمن‌سازی افراد در برابر پرخاشگری، آموزش مهارت‌های کنترلی، تاثیر نظارت خانواده‌ها بر فرزندان در استفاده از رسانه و فضای مجازی و فرهنگسازی در رسانه‌ها برای رواج‌ندادن مسایل منفی، بهترین مسیر کنترل خشم عنوان شد.
***غربالگری در طرح تحول سلامت سدی برابر افزایش خشونت
رئیس گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان با اشاره به این که خشم یک هیجان ناشی از ناکامی است، بیان داشت: میزان خشم و خشونت در جامعه رو به افزایش است.
شهلا حقیقت با اشاره به این در یک سال و نیم گذشته طرح غربالگری در استان سمنان در مراکز خدمات جامع سلامت آغاز شده است که از اهداف طرح تحول نظام سلامت است، بیان داشت: در طرح غربالگری به ازای هر 25 هزار نفر یک روان شناس در مراکز خدمات جامع سلامت در نظر گرفته شده و همچنین در مراکز روستایی هم مستقر شده اند.
وی بیان داشت: با معاینه در مراکز خدمات جامع سلامت و مثبت ارزیابی شدن مساله یا مشکل، در طرح غربالگری فرد به روان شناسان ارجاع داده شده و روانشناسان با مداخلات روان شناسی به برطرف کردن مشکلات آنان می پردازند.
وی اضافه کرد: کلاس های آموزش کنترل خشم، جرات مندی برای افراد مورد هدف 15 تا 69 ساله به صورت ماهانه در مراکز خدمات جامع سلامت برگزار می شود.
رئیس گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان، به استقرار یک روانشاس در روستای خیرآباد سمنان اشاره کرد و گفت: مراجعات به این روان شناس با بازخورد بسیار خوبی همراه بوده است.
** رسانه ها و فضای مجازی ناخواسته عامل ترویج خشونت هستند
کارشناس ارشد روانشناسی بهداشت روان نیز در این میزگرد گفت: گسترش شبکه های اجتماعی و پخش اخبار خشونت به دلیل ارتباط با سراسر کشور منجر به افزایش خشونت در جامعه شده است.
معصومه عبداللهی با اشاره به حادثه ای که برای بنیتا و آتنا رخ داد، پخش اخبار و تصاویر این وقایع در شبکه های اجتماعی را از مضامین خشونت دانست و خاطرنشان کرد: رواج خشم در جامعه منجر به نهادینه شدن در ذهن کودکان می شود.
وی با اشاره به این که هر مقدار میزان خشونت افزایش پیدا کند، معضلات اجتماعی بیشترشده و بیشترین تاثیر خشونت بر روی کودکان خردسال است، افزود: در برخی موارد فرد در واکنش به رفتارهای پرخاشگرانه، به محیط خود آسیب وارد می کند که ناشی از نداشتن آموزش کافی در کنترل خشم است.
عبداللهی بیان داشت: به دلیل پایین بودن مهارت افراد در کنترل هیجانات و تبدیل آن به رفتارهای انفجاری، رویدادهای دیگری مانند خودکشی، دیگرکشی و خشونت در جامعه ایجاد می شود.
وی با اشاره به اینکه هدف اصلی آموزش مهارت های زندگی در سنین پایین تا دوران سالمندی کنترل هیجانات است، خشم را از رفتارهای طبیعی در افراد برشمرد و گفت: خیلی از افراد معتقدند که خشم باید تنها با خشونت به خود فرد منتهی شود، در حالی که این رفتار با مدیریت و آموزش کنترل می شود.
** عوامل بیرونی عامل 75 درصد از برانگیختگی خشم درون
کارشناس ارشد سلامت روان شهرستان مهدی شهر هم در این میزگرد گفت: در حال حاضر مهم ترین نگرانی و دغدغه مردم مشکلات اقتصادی و در مراحل بعد مشکلات فرهنگی و اجتماعی و روان شناختی است که منجر به ناهنجاری در جامعه می شود.
وی یادآور شد: آموزش ها باید بر اساس نیاز فرد، و پاسخگوی نیاز یک جامعه باشد.
رییس گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان گفت: بیشترین مراجعات به مراکز جامع سلامت ناشی از فقر و بیکاری و مشکلات اقتصادی و روانی است و به تازگی نگرانی های کنکوربه این عوامل اضافه شده است.
شهلا حقیقت تصریح کرد: نگرانی درباره کنکور و راهیابی دانش آموزان به رشته مورد علاقه خود در پایه نهم دوره متوسط دوم موجب رفتارهای ناهنجار در آینده می شود.
وی ادامه داد: خشونت از سن 2 سالگی در کودکان همراه با برخورد فیزیکی مانند فریاد و هل دادن شکل می گیرد و با رشد کودک و رسیدن به سن نوجوانی از رفتار فیزیکی خارج شده و به خشونت کلامی و فحاشی تغییر شکل می‌دهد.
وی با اشاره به عوامل جسمی خشونت در کنار عوامل روحی و روانی، بیان داشت: بیماری های مزمن، قلبی، گوارشی، کارکرد تیروئید و کمبود آهن از جمله اختلالات جسمی موثر در ایجاد خشونت و پرخاشگری است.
حقیقت با اشاره به این که علت 75 درصد خشونت و پرخاشگری مسایل جسمی و بیرونی و علت 25 درصد از آن مسایل روحی و روانی افراد است، خاطرنشان کرد: این موارد شامل رسیدگی موارد به خشونت خانگی از جمله همسرآزاری، سالمندآزاری و کودک آزاری می شود که با مراجعه به مراکز معین و روانشناسان برطرف می شود.
حقیقت، با اشاره به اینکه در برنامه ششم توسعه همه افراد جامعه باید در غربالگری روان شناسی در مراکز جامع سلامت شرکت کنند ، به اجرای طرح سفیر در خانواده اشاره کرد و گفت: یک فرد به نمایندگی از خانواده با فراگرفتن آموزش و کنترل راه های خشم، پیام آرامش و آموزش را به خانواده خود انتقال می دهد.
وی اضافه کرد: در طرح خودمراقبتی و پیشگیری 85 درصد سواد سلامت روان جامعه و فرد افزایش یافته و 50 درصد مراجعه به پزشکان و روانشناسان کاهش می یابد، در طرح خودمراقبتی و پیشگیری 23 اختلال روان پزشکی جسمی با جزییات به افراد آموزش داده می شود.
** تاثیر خانواده، دوستان و رسانه در شکل گیری خشم
معصومه عبداللهی، کارشناس ارشد روانشناسی بهداشت روان گفت: بیش از 70 درصد رفتار پرخاشگرانه افراد ناشی از یادگیری اجتماعی در خانواده است، یعنی رفتارهای والدین در خانه به طور مستقیم وغیرمستقیم در کودک موثر است و این خشونت ناشی از قرارداشتن در معرض رسانه ها، محیط افراد و دوستان است.
عطیه ذوالفقاریان کارشناس ارشد سلامت روان شهرستان مهدی شهر گفت: الگوی رفتاری والدین در خانواده به سرعت در فرزندان نهادینه می‌شود، باید با آموزش مهارت های خودآگاهی و راهکارهای کنترل خشم در خانواده ها، گامی به سوی کاهش جرم، خودکشی و آسیب‌های اجتماعی برداشت.
** نظارت والدین بر استفاده فرزندان از رسانه‌ها
رئیس گروه سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان گفت: رسانه ها با پخش فیلم ها و اخبار تشنجی و خشن کودکان را تشویق به رفتارهای خشن می کنند، والدین باید در انتخاب فیلم ها و برنامه های آموزشی و متناسب با شرایط سنی کودک، نظارت کافی و لازم داشته باشند.
شهلا حقیقت افزود: والدین باید مدت زمان استفاده از شبکه های اجتماعی و بازی کودکان را برنامه ریزی و معین کنند، ایجاد محدودیت در ورود کودکان به اینترنت و شبکه‌های اجتماعی باید از برنامه های اساسی والدین برای فرزندانشان باشد و تا آنها در این فضاها رها و فارغ از نظارت نباشند.
کارشناس ارشد روانشناسی بهداشت روان با اشاره به اینکه استفاده از فناوری باید همراه با آموزش از سوی خانواده ها و رسانه ها همراه باشد و افزایش انتشار اخبار خشونت در رسانه ها کنجکاوی و تماشا و تاثیری خشونت را افزایش می دهد، گفت: ترویج ندادن و پخش نکردن صحنه های خشن چه طبیعی و چه ساختگی باید به یک فرهنگ عمومی تبدیل شود.
عطیه ذوالفقاریان با بیان اینکه دیدگاه ها و باورهای شناختی، تفکرات منفی، کمال گرایی از جمله مشکلاتی است که افراد را از داشته های زندگی خود دور کرده است، گفت: برای مقابله با این عوامل ایجاد خشونت ، دستگاه‌های اجرایی باید از موازی‌کاری پرهیز کنند.
خبرنگار: امیرحسین کاشی‌منش
دریافت صفحه با کد QR