کاهش چشمگیر خشونت در استان رکورددار

خبرگزاري مهر: آسیب اجتماعی به مجموعه آنچه که موجب اختلال نظم عمومی جامعه اطلاق می‌شود، نسبت داده شده است. در واقع آسیب اجتماعی پنهان و آشکار هنجارهای جامعه را مخدوش ساخته و بهداشت روانی جامعه را هدف قرار می‌دهد.
آسیب‌های اجتماعی به تعبیر کارشناسان قضایی بی‌نظمی و انحرافات اجتماعی است، به نوعی نمودی از وضعیت اجتماعی را نشان می‌دهد و در تمام موضوعات اجتماعی تاثیرگذار است، لذا شناسایی، پیشگیری و مقابله با آن یکی از اولویت های دستگاه های قضایی، انتظامی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می شود.
بطوریکه به تعبیر یوسف خدادادی معاون پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان اردبیل هر قدر آسیب اجتماعی در جامعه‌ای بیشتر باشد بیانگر این موضوع است که اقتصاد، فرهنگ و حتی مسائل اجتماعی این جامعه در مسیر درست قرار نگرفته است.
خدادادی از جمله مدیران و کارشناسان دغدغه مند در حوزه آسیب‌های اجتماعی بوده و با سنت‌شکنی برای اولین بار آمارهایی از وضعیت آسیب‌های اجتماعی استان را - که تا پیش از آن از سوی مدیران مرتبط مطرح نمی‌شد - با هدف جلب مشارکت عمومی بازگو و مورد تأکید قرار داد. 
خدادادی در گروه مدیرانی است که همواره در بررسی و تجزیه و تحلیل دلایل و راهکارهای مقابله و پیشگیری از آسیب های اجتماعی به روش‌های علمی و کاربردی تاکید داشته و همین امر موجب شده امروز نوک پیکان برخی از آسیب‌های شایع در استان اردبیل برای اولین بار به پایین سوق پیدا کند.

وی با بهره جستن از نتایج بررسی های علمی و تخصصی در خصوص آخرین وضعیت آسیب‌های اجتماعی به نکات ریزی اشاره می‌کند که غفلت از آن خود می‌تواند آسیب‌زا باشد. این گفتگو را با هم می خوانیم.

*با توجه به تعاریف آسیب‌های اجتماعی عمده آسیب‌های اجتماعی شناسایی شده در استان اردبیل را تشریح کنید.
در حالت کلی می‌توان وضعیت آسیب‌های اجتماعی در استان‌ها را نزدیک به هم توصیف کرد. در گذشته موضوع آسیب‌های اجتماعی مورد توجه نبود اما امروز با آسیب‌های عمیق و وسیع مواجه هستیم تا جایی که بررسی‌ها در خود استان نشان می‌دهد مهم‌ترین و شایع‌ترین آسیب‌ها اعتیاد، خشونت، سرقت، طلاق و اخیراً آسیب‌های فضای مجازی است.

*علت اصلی بروز آسیب‌های ذکر شده در سال‌های اخیر چه بوده است؟
دو عامل اصلی را می‌توان برای بروز آسیب‌ها متصور شد. علت اصلی بحث اقتصادی یا همان فقر و کمبود درآمد ناشی از مواردی از جمله بیکاری است. در واقع بیکاری خود عامل بروز بسیاری از آسیب‌ها از جمله اعتیاد و طلاق است. در عین حال هریک از این آسیب‌ها نیز می‌تواند منجر به شکل‌گیری دیگری شود. به عنوان مثال طلاق از فردی که معتاد شده است.
علت دوم مهاجرت و حاشیه‌نشینی است که امروز شاهد آن هستیم بیش از ۸۰ درصد از جرایم استان در حاشیه شهرها اتفاق می‌افتد. که البته ضعف خدمات ارائه شده به حاشیه شهرها خود به تشدید آسیب‌ها منجر می‌شود.


*مهم‌ترین الزامات مهار حاشیه‌نشینی و مدیریت وضع موجود به منظور کاهش آسیب‌های اجتماعی چه اقداماتی می تواند باشد.
در بحث حاشیه‌نشینی ما با سرعت رشد بالایی مواجه هستیم. هزار و ۵۰۰ هکتار از مساحت شهرستان اردبیل با ۱۵۰ هزار نفر جمعیت، بخش حاشیه‌نشین محسوب می‌شود.
از سویی در کل استان دو هزار هکتار مساحت با ۲۰۰ هزار نفر جمعیت حاشیه‌نشین داریم. برای مدیریت رشد بیش از حد حاشیه‌نشینی بخش مدیریت پیشگیری از تخلفات شهری از سال ۹۲ در دادگستری استان فعال شد تا ساخت‌وسازهای غیرمجاز را کاهش دهیم و اجازه ساخت‌وساز غیرمجاز ندهیم.
۱۶ دستگاه عضو این مجموعه مدیریتی هستند و در این چند سال دستاوردهای مطلوبی داشتیم. علاوه بر این ممانعت از ساخت‌وساز در حریم جاده‌ها و رودخانه‌ها و همچنین روستاها نیز در دستور کار است و توانستیم با موارد متعدد تخلفات برخورد کنیم.

*خشونت، آسیب اجتماعی برجسته در اردبیل تصور می‌شود. ریشه بروز خشونت بر اساس مطالعات جامع کارشناسان قضایی چیست؟
در موضوع خشونت شفاف‌سازی برخی آمارها ضروری است. ببینید خشونت جرم اول در تمامی استان‌ها محسوب می‌شود اما در خود اردبیل میزان وقوع آن بیشتر از سایر استان‌ها است و رتبه نخست ورودی پرونده‌های قضایی را به خود اختصاص داده است.
این در حالی است که اگر واقع بینانه بررسی کنیم، اعتیاد جرم اول در استان است اما به دلیل اینکه اغلب موارد خشونت به دستگاه قضا ارجاع می‌شود ورودی‌ها در این موضوع بیشتر است؛ در حالی که آمار واقعی اعتیاد مشخص نیست.

در عین حال اردبیل به لحاظ خشونت حاد و شدید که شامل سرقت مسلحانه، آدم‌ربایی، گروگان‌گیری و تجاوز به عنف است جزو استان‌های امن محسوب می‌شود و به عنوان مثال در چند سال حتی یک مورد گروگان‌گیری نداشتیم.
عمده خشونت‌ها در اردبیل در حد فحاشی و درگیری است که متأسفانه بر خلاف خشونت شدید که ریشه امنیتی دارد، ریشه این گروه از خشونت‌ها فرهنگی است.
البته تا سال ۹۱ ما سالانه حداقل ۱۰ درصد افزایش خشونت داشتیم اما از سال ۹۱ تحقیقات میدانی در رابطه با خشونت آغاز شد و اقداماتی برای کاهش آن در دستور کار قرار گرفت. از سال ۹۲ روند افزایش خشونت مهار شده و یا برخی سال‌ها کاهش یافته است.
در نیمه نخست سال جاری نیز شاهد کاهش ۱۴.۵ درصدی پرونده‌های خشونت ارجاع شده به پزشکی قانونی هستیم که گویای کاهش شدت خشونت است.
۵۰ علت برای بروز خشونت در اردبیل احصا شده که عوامل اقتصادی، فرهنگی، فردی و روان شناختی در آن مشاهده می‌شود. به عنوان مثال ضعف فرهنگ گفتگو، فقر و بیکاری، احساس محرومیت نسبی در جامعه، افزایش بیماری‌های روحی روانی مانند افسردگی و وسواس از عوامل بروز خشونت است.

*یکی از معضلات مبارزه با اعتیاد به عنوان یکی از آسیب‌های اصلی نامشخص بودن تعداد معتادان و تغییر ذائقه مصرف است. وضعیت استان اردبیل را در این خصوص چگونه ارزیابی می کنید.
گفته می‌شود در اردبیل ۱۵ تا ۵۰ هزار نفر معتاد داریم که متأسفانه به دلیل پنهان بودن فرد معتاد، آمارها قطعی نیست.
اعتیاد نه تنها در اردبیل بلکه در کشور به وضعیت بحرانی رسیده و حتی در سطح دنیا، فقر و بیکاری، محیط‌زیست، بمب هسته‌ای و اعتیاد پنج بحران بزرگ شناخته می‌شوند.
آمار معتادان در اردبیل هر سال رو به افزایش است و متأسفانه سن اعتیاد نیز رو به کاهش بوده و تا ۱۵ سال رسیده است.

در اعتیاد به دلیل اینکه بر روی صرفاً مبارزه متمرکز بودیم، موفق عمل نکردیم و امروز کارشناسان به ضرورت پیشگیری بیش از مبارزه تأکید دارند. در واقع علاوه بر مبارزه می‌بایست از نظر فرهنگی بر روی جوانان کار کنیم تا از اعتیاد مصون بمانند.
از سویی موضوع درمان معتادان نیز اهمیت ویژه دارد و باید ایجاد مراکز ترک اعتیاد تقویت شود. به ویژه تأکید ما ایجاد مراکز با محوریت مدارس، کارخانه‌ها، محلات و دانشگاه‌ها است.
در موضوع اعتیاد شاهد گرایش از مواد مخدر سنتی به صنعتی هستیم بطوریکه دسترسی نیز به این مواد سهل‌تر شده و در موضوع پیشگیری می‌بایست به این موارد توجه داشت.

*افزایش طلاق در اردبیل بی‌شک با نگرانی‌هایی در جامعه همراه بوده، در بررسی پرونده‌های قضایی علت اصلی درخواست طلاق چه مواردی عنوان می‌شود.
متأسفانه طلاق از آسیب‌های جدی اجتماعی در اردبیل است که در سال گذشته رتبه نخست افزایش را در بین استان‌ها کسب کردیم. بررسی پرونده‌ها ۱۷ علت را برای طلاق نشان می‌دهد که خشونت، افزایش توقعات بی‌جا، چشم هم‌چشمی، دخالت اطرافیان، اعتیاد و متأسفانه خیانت همسران به یکدیگر، ضعف اعتقادات دینی و بیماری‌های روانی مهم‌ترین علل آن است.
در واقع نگاهی به علت‌ها نشان می‌دهد با مشاوره می‌توان بسیاری از اختلافات را به سازش سوق داد و به همین دلیل شش مرکز مشاوره ایجاد شده و زوجین قبل از صدور حکم به آن ها ارجاع می‌شوند که خوشبختانه ۴۰ درصد به صلح و سازش می‌انجامد.
در نیمه نخست سال با قوت بخشیدن به موضوع مشاوره آمار طلاق را در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۹ درصد کاهش دادیم و این نشان می‌دهد با آموزش صحیح زوجین می‌توان بسیاری از اختلافات خانوادگی را حل‌وفصل کرد.

*آیا مجموعه آسیب‌هایی از جمله فقر و بیکاری و اعتیاد، سرقت را در استان اردبیل افزایش داده است.
بحث سرقت با امنیت جامعه سرو کار دارد و به همین دلیل دستگاه قضایی نگاه سخت گیرانه به موضوع سرقت دارد. به عنوان مثال سارقان به هیچ عنوان مرخصی از زندان ندارند و برای سارق هم قرار کیفری و هم دستور قضایی صادر می‌شود.
طرح آمارها موجب شد خود مردم نسبت به وضعیت موجود حساس شده و برای رفع مشکلات همراهی و مشارکت داشته باشندعامل اصلی سرقت در اردبیل اعتیاد است و ۸۰ درصد  سارقان معتاد هستند. اما نوع سرقت‌ها در اردبیل اغلب خرد بوده و ۷۰ درصد سرقت‌ها در واقع سرقت خرد محسوب می‌شود. بطوریکه به عنوان مثال سرقت مسلحانه از ابتدای سال نداشتیم.

*آیا معتقد به ارائه آمارهای شفاف از وضعیت آسیب‌های اجتماعی هستید.
بله. چند سال قبل زمانی که بنده برای اولین بار آمارهایی را در برخی از آسیب‌ها به صورت شفاف طرح کردم با مقاومت قابل‌توجه حتی از سوی برخی مسئولان مواجه شد. اما طرح آمارها موجب شد خود مردم نسبت به وضعیت موجود حساس شده و برای رفع مشکلات همراهی و مشارکت داشته باشند.
بنده معتقد به جلب مشارکت عمومی برای رفع معضلات و آسیب‌های اجتماعی هستم و برخلاف تصور ارائه آمار را در کاهش برخی آسیب‌ها تاثیرگذار می دانم.