رشته زبان و ادبیات فارسی
بعضیها میگویند باید فراموش کرد و یا حداقل کمتر به آن پرداخت چرا که در عصر ماشین و قرن بیست و یکم سخن گفتن از آن نشانه عقب ماندگی و دوری از واقعیتهاست.میگویند وقتی به یاری آن حتی نمیتوان یک سنجاق قفلی را ساخت چرا باید هم و غم خویش را صرف آن کرد و خلاصه ادبیات مال دوران لب جوی و سایه درخت و آواز بلبل بوده است و حالا که این دوران سر آمده است با ادبیات نیز باید خداحافظی کرد.
این در حالی است که رشته زبان و ادبیات فارسی بهترین بستر برای ورود به شناخت فرهنگ و عرفان و حتی معارف دین ما است. چون سرفصلها و دروسی که در این رشته تدریس میشود هر کدام مسیری است که به دشتهای وسیع معرفت منتهی میگردد. مثلاً معانی و بیان و آرایههای ادبی موجب ارضاء حس زیبا شناسی در حوزه ادبیات میشود و از دیگر سو صنایع شعری و فنون بلاغی مانند تلمیح، استعاره، و مجاز کلیدی برای پی بردن به نکات باریک و اشارات معنایی متون ادبی است.
امروزه دامنه ادبیات فارسی بسیار گسترده است به گونهای که پیش بینی میشود بتوان ده گرایش برای آموزش ادبیات فارسی تدوین کرد،یعنی دانشجو طی دو سال دروس عمومی ادبیات را بخواند و در دو سال بعد یکی از گرایشهای علوم بلاغی، ادبیات داستانی و گرایشهای دیگری که میتوان در این رشته پیش بینی کرد، مطالعه کند. اما آنچه امروزه در دانشگاهها به عنوان رشته ادبیات فارسی تدریس میشود، دارای دو شاخه اصلی زبان فارسی و ادبیات فارسی است. که در بخش زبان فارسی مسایل مربوط به زبان شناسی، دستور زبان، اصول نگارش و ویرایش و در بخش ادبیات،سبک شناسی، نقد ادبی، انواع ادبی، تاریخ ادبیات، صنایع ادبی شامل بدیع، معانی و بیان و عروض همچنین متون نظم و نثر کلاسیک مورد بررسی قرار میگیرد.
تواناییهای لازم
اگر یک دانشجوی ادبیات از خواندن یک بیت شعر حافظ یا خواندن داستانهای شاخص و معروف ادبیات جهان لذت نبرد به اشتباه وارد این رشته شده است چون دانشجوی زبان و ادبیات فارسی باید دروس بسیار متنوع و گستردهای را در وادی ادبیات فارسی بخواند و اگر کسی علاقمند نباشد این رشته برایش ملال آور میشود. این رشته قلم درست و بیان خوب میخواهد تا بتوان منظور خود را به خوبی تفهیم کرد. همچنین دانشجوی این رشته لازم است که حافظه نسبتاً قوی داشته باشد چون بخش عضیمی از مقولات ادبی را باید به خاطر بسپارد تا در مواقع لازم به آنها دسترسی داشته باشد.
موقعیت شغلی در ایران
بعد از آموزش و پرورش، مطبوعات بهترین بستر برای فعالیت فارغ التحصیلان ادبیات فارسی است. همچنین بهترین نیرو برای تنظیم و ارائه برنامههای ادبی رادیو و تلویزیون و حوزههای فرهنگی وزارتخانههای مختلف کشور، فارغ التحصیل این رشته است. و از اینها گذشته یک لیسانس ادبیات اگر پویا و فعال باشد میتواند یک نویسنده، شاعر یا منتقد گردد و در مراکز چاپ و نشر کتاب به عنوان ویراستار و ناظر ادبی در سیر چاپ کتاب حضور داشته باشد. در ضمن تعدادی از فارغ التحصیلان نیز با توجه به ذوق و سلیقه خود کارهای ویژهای انجام میدهند که از آن جمله میتوان به شرکت در تالیف فرهنگهای مختلف به عنوان پژوهشگر ادبی و "فیش نویس علمی" و "انتخابی" دایره المعارفها اشاره کرد.
درسهای این رشته در طول تحصیل
دروس پایه: دستور زبان، تاریخ زبان فارسی، مرجع شناسی و روش تحقیق، آیین نگارش و ویرایش، بدیع.
دروس اصلی:رودکی و منوچهری، فرخی و کسایی، رستم و سهراب، رستم و اسفندیار، قصیدههای ناصر خسرو، خاقانی، مسود سعد، نظامی، مثنوی معنوی، منطق الطیر، حدیقه سنایی، بوستان سعدی، غزلیات و قصاید سعدی، حافظ، صائب، تاریخ بیهقی، سیاست نامه و قابوسنامه، کشف الاسرار، کلیله و دمنه، گلستان سعدی، مرصاد العباد، قرائت متون عربی، قواعد عربی، زبان خارجه تخصصی، عروض و قافیه، ادبیات معاصر، متون تفسیری، آشنایی با علوم قرآنی، نقد ادبی.
دروس تخصصی: معانی و بیان، مبانی عرفان و تصوف، تاثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی، تاریخ ادبیات، سبک شناسی.
دانشگاههای پذیرنده: اراک، ارومیه، اصفهان، الزهرا (س)- تهران، ایلام، بوعلی سینا- همدان، بیرجند، بین المللی امام خمینی(ره)- قزوین، تبریز، تربیت معلم آذربایجان- تبریز، تربیت معلم تهران، تربیت معلم سبزوار، تهران، رازی- کرمانشاه، زابل، زنجان، سمنان، سیستان و بلوچستان- زاهدان، شهرکرد، شهید باهنر کرمان، شهید بهشتی- تهران، شهید چمران – اهواز، شیراز، علامه طباطبایی- تهران، فردوسی-مشهد، قم، کاشان، گیلان- رشت،لرستان- خرم آباد، مازندران- بابلسر، محقق اردبیلی- اردبیل، ولی عصر (عج)- رفسنجان، هرمزگان- بندرعباس، یاسوج، یزد، کردستان- سنندج.
این در حالی است که رشته زبان و ادبیات فارسی بهترین بستر برای ورود به شناخت فرهنگ و عرفان و حتی معارف دین ما است. چون سرفصلها و دروسی که در این رشته تدریس میشود هر کدام مسیری است که به دشتهای وسیع معرفت منتهی میگردد. مثلاً معانی و بیان و آرایههای ادبی موجب ارضاء حس زیبا شناسی در حوزه ادبیات میشود و از دیگر سو صنایع شعری و فنون بلاغی مانند تلمیح، استعاره، و مجاز کلیدی برای پی بردن به نکات باریک و اشارات معنایی متون ادبی است.
امروزه دامنه ادبیات فارسی بسیار گسترده است به گونهای که پیش بینی میشود بتوان ده گرایش برای آموزش ادبیات فارسی تدوین کرد،یعنی دانشجو طی دو سال دروس عمومی ادبیات را بخواند و در دو سال بعد یکی از گرایشهای علوم بلاغی، ادبیات داستانی و گرایشهای دیگری که میتوان در این رشته پیش بینی کرد، مطالعه کند. اما آنچه امروزه در دانشگاهها به عنوان رشته ادبیات فارسی تدریس میشود، دارای دو شاخه اصلی زبان فارسی و ادبیات فارسی است. که در بخش زبان فارسی مسایل مربوط به زبان شناسی، دستور زبان، اصول نگارش و ویرایش و در بخش ادبیات،سبک شناسی، نقد ادبی، انواع ادبی، تاریخ ادبیات، صنایع ادبی شامل بدیع، معانی و بیان و عروض همچنین متون نظم و نثر کلاسیک مورد بررسی قرار میگیرد.
تواناییهای لازم
اگر یک دانشجوی ادبیات از خواندن یک بیت شعر حافظ یا خواندن داستانهای شاخص و معروف ادبیات جهان لذت نبرد به اشتباه وارد این رشته شده است چون دانشجوی زبان و ادبیات فارسی باید دروس بسیار متنوع و گستردهای را در وادی ادبیات فارسی بخواند و اگر کسی علاقمند نباشد این رشته برایش ملال آور میشود. این رشته قلم درست و بیان خوب میخواهد تا بتوان منظور خود را به خوبی تفهیم کرد. همچنین دانشجوی این رشته لازم است که حافظه نسبتاً قوی داشته باشد چون بخش عضیمی از مقولات ادبی را باید به خاطر بسپارد تا در مواقع لازم به آنها دسترسی داشته باشد.
موقعیت شغلی در ایران
بعد از آموزش و پرورش، مطبوعات بهترین بستر برای فعالیت فارغ التحصیلان ادبیات فارسی است. همچنین بهترین نیرو برای تنظیم و ارائه برنامههای ادبی رادیو و تلویزیون و حوزههای فرهنگی وزارتخانههای مختلف کشور، فارغ التحصیل این رشته است. و از اینها گذشته یک لیسانس ادبیات اگر پویا و فعال باشد میتواند یک نویسنده، شاعر یا منتقد گردد و در مراکز چاپ و نشر کتاب به عنوان ویراستار و ناظر ادبی در سیر چاپ کتاب حضور داشته باشد. در ضمن تعدادی از فارغ التحصیلان نیز با توجه به ذوق و سلیقه خود کارهای ویژهای انجام میدهند که از آن جمله میتوان به شرکت در تالیف فرهنگهای مختلف به عنوان پژوهشگر ادبی و "فیش نویس علمی" و "انتخابی" دایره المعارفها اشاره کرد.
درسهای این رشته در طول تحصیل
دروس پایه: دستور زبان، تاریخ زبان فارسی، مرجع شناسی و روش تحقیق، آیین نگارش و ویرایش، بدیع.
دروس اصلی:رودکی و منوچهری، فرخی و کسایی، رستم و سهراب، رستم و اسفندیار، قصیدههای ناصر خسرو، خاقانی، مسود سعد، نظامی، مثنوی معنوی، منطق الطیر، حدیقه سنایی، بوستان سعدی، غزلیات و قصاید سعدی، حافظ، صائب، تاریخ بیهقی، سیاست نامه و قابوسنامه، کشف الاسرار، کلیله و دمنه، گلستان سعدی، مرصاد العباد، قرائت متون عربی، قواعد عربی، زبان خارجه تخصصی، عروض و قافیه، ادبیات معاصر، متون تفسیری، آشنایی با علوم قرآنی، نقد ادبی.
دروس تخصصی: معانی و بیان، مبانی عرفان و تصوف، تاثیر قرآن و حدیث در ادب فارسی، تاریخ ادبیات، سبک شناسی.
دانشگاههای پذیرنده: اراک، ارومیه، اصفهان، الزهرا (س)- تهران، ایلام، بوعلی سینا- همدان، بیرجند، بین المللی امام خمینی(ره)- قزوین، تبریز، تربیت معلم آذربایجان- تبریز، تربیت معلم تهران، تربیت معلم سبزوار، تهران، رازی- کرمانشاه، زابل، زنجان، سمنان، سیستان و بلوچستان- زاهدان، شهرکرد، شهید باهنر کرمان، شهید بهشتی- تهران، شهید چمران – اهواز، شیراز، علامه طباطبایی- تهران، فردوسی-مشهد، قم، کاشان، گیلان- رشت،لرستان- خرم آباد، مازندران- بابلسر، محقق اردبیلی- اردبیل، ولی عصر (عج)- رفسنجان، هرمزگان- بندرعباس، یاسوج، یزد، کردستان- سنندج.