باورهای غلط درباره تعرض جنسی به کودکان

میگنا: هر چند وقت یکبار خبر وقوع یک تعرض جنسی به کودکان، جامعه را تکان‌ می‌دهد و خانواده‌ها را نسبت به این خطر بزرگ بسیار نگران می‌کند. معمولا نگرانی درباره این آسیب آنقدر زیاد است که حتی اتفاقات معدود نیز با ضریب بالا در رسانه‌ها بازنشر می‌شود و معمولا در ذهن مخاطبان و بالاخص والدین کودکان هم تا مدت‌های  باقی می‌ماند. در حالی که حرف زدن درباره عوامل تعرض جنسی و راه‌های پیشگیری از آن نباید به گونه‌ای باشد که موجب آزار و وحشت بی‌مورد جامعه شود. کافیست والدین با آگاهی از یک سری مسائل و رعایت آنها، کودکان معصوم خود را در فضایی امن تربیت کنند و راه‌های نفوذ هر عامل آزاردهنده را برای آنها ببندند.

در این خصوص با خانم رزا خورشیدی، متخصص خانواده درمانی صحبت کردیم. خورشیدی 27 سال است در حوزه خانواده تحقیق، ‌ترجمه و تدریس می‌کند و مشاوره می‌دهد و اکنون علاوه بر مشاوره تخصصی به خانواده‌ها در حال کار روی تز دکترای خود در رشته خانواده درمانی دانشگاه نرث سنترال آمریکاست. خانم خورشیدی بعضی باورهای غلط در این خصوص را برشمرده‌اند که با توجه به آنها می‌توان بسیاری از دغدغه‌های ذهنی واقعی یا کاذب در این زمینه را از بین برد.

 
آزار جنسی الزاما تجاوز کامل نیست
در ابتدا باید توجه داشت که آنچه با نام آزار جنسی از آن نام می‌بریم، تنها شامل تجاوز کامل نیست؛ از نگاه روان‌شناسان، آزار جنسی حتی می‌تواند یک نگاه ناپاک به کودک باشد که موجب ناراحت شدن و آزاردیدن او می‌شود. ممکن است در حد کلام باشد. یا بصورت وادار کردن کودک به تماشای صحنه‌های نامناسب یا نشان دادن نقاطی از بدن خودش باشد. همه این موارد قابل توجه هستند و به روح و روان مخصوصا کودکان آسیب می‌زنند.
اما متاسفانه در رسانه‌های اجتماعی بزرگنمایی‌های زیادی در این مورد انجام می‌شود و معمولا هر نوع تعرضی را به‌گونه‌ای بازنمایی می‌کنند که در ذهن مخاطب، به شکل یک تجاوز کامل نقش می‌بندد. مثلا چندی پیش ماجرای مبهم تعرض یک ناظم در مدرسه به دانش‌آموزان تبدیل به مهم‌ترین خبر روز رسانه‌ها شد. اما سازنده این مستند که ابتدا در این مورد بسیار با آب و تاب صحبت کرده بود اعتراف کرد که هیچ تعرض فیزیکی در کار نبوده و مسئول مربوطه صرفا به دانش‌آموزان فیلم‌های نامناسب نشان می‌داده و از کلمات نامناسب نیز در ارتباط با آنها استفاده می‌کرده‌است.

همیشه حواس‌تان جمع باشد
باور غلطی وجود دارد که افراد کودک‌آزار، آدم‌های مریض و بدقیافه و بدلباسی هستند که نه شغل درست و حسابی دارند و نه خانواده و اصل نسب درست. به جز مورد "مریضی"، هیچ کدام دیگر الزاما صحیح نیست. اتفاقا گاهی این افراد چون از همین باور غلط اطلاع دارند و می‌خواهند بچه‌ها را هم گول بزنند، خیلی به سر و وضع‌شان می‌رسند. حتی بعضا در میان این افراد مدارک تحصیلی بالا، شغل‌های موجه و حتی اصل و نسب خانوادگی خوب هم دیده شده است. همه این‌ها بازهم به این معنی نیست که مثلا نسبت به اولیای مدرسه کودک‌مان بدگمان باشیم. بلکه به این معنی‌ست که والدین همیشه باید کاملا هشیارانه از کودک خود مراقبت کنند و کمتر او را دور از خود نگهدارند.
 

آزار جنسی گاهی هیچ نشانه‌ای باقی نمی‌گذارند
بعضی والدین فکر می‌کنند همه کودکان، آزار جنسی را به آنها می‌گویند. اما واقعیت این است که بسیاری از قربانیان خشونت جنسی در کودکی هرگز در این مورد با کسی حرف نمی‌زنند. این والدین فکر می‌کنند کودکانی که مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند، نشانه‌های رفتاری و ظاهری خاصی دارند که اطرافیان‌شان می‌توانند آن‌ها را ببینند و تشخیص دهند. اما این تصور هم گمراه کننده است. چراکه همانطور که گفتم آزار جنسی فقط شامل تجاوز جنسی نیست و بسیاری از موارد آزار جنسی هیچ نشانه‌ای برجای نمی‌گذارد. مثلا آزار جنسی کلامی یا بصورت نگاه یا آزار جنسی اینترنتی هیچ نشانه ظاهری به جای نمی‌گذارد. بنابراین والدین باید بدانند در صورت عدم آموزش استفاده صحیح از ابزارهای تکنولوژیک، حریم کودکشان را در معرض خطر قرار می‌دهند.
 
درصد زیادی آزار جنسی کودکان توسط آشنایان انجام می‌گیرد
یک تصور عمومی این است که متجاوزین همیشه آدم‌های غریبه هستند و کودک من وقتی نزد آشناها، فامیل و نزدیکان باشد، جایش همیشه امن است. اما موارد متعددی از آزارهای جنسی کودکان توسط آشنایان انجام شده است. چراکه بیشترین دسترسی، بیشترین  فرصت و بیشترین اعتماد را دارند. البته این حرف، بدان معنی نیست که هر آشنا یا محرمی می‌تواند یک متجاوز باشد. بالاخص که با توجه به فرهنگ ایرانی اسلامی، این موضوع در کشور ما کمتر وجود دارد.
 
توجه به هشدارهای فوق می‌تواند بسیاری از اضطراب‌های فکری والدین را کاهش دهد. البته والدین برای مراقبت از فرزندان خود باید اقدامات پیشگیرانه‌ای را انجام دهند که  در گزارش‌های بعدی به آنها خواهیم پرداخت.