میگنا: 14 سال کارتن خواب بودم؛ بارها در کمپ های اجباری اعتیاد، ترک کردم اما باز به چرخه مصرف برگشتم. اکنون یک سال است که پاک هستم و دوباره متولد شدم.
می گفت: تازه از کمپ آمده بودم. یک شب سرد زمستانی در حالی که کنار خیابان مشغول مصرف مواد بودم، دختربچه ای حدودا 12 ساله نزد من آمد و گفت: «عمو سردت نیست؟»
گفتم: چرا؛ خیلی سرد است.
او به من یک پتوی تمیز داد.
پرسید: گرسنه هم هستی؟
گفتم: از دیروز چیزی نخوردم.
به او گفتم: از اینکه با یک معتاد صحبت کنی نمی ترسی. گفت نه چون پدرم مراقب من هست.
پدرش در چند قدمی ما ایستاده بود.
او با احترام به من غذا داد و گفت: اگر می خواهی ترک کنی، می توانیم به تو کمک کنیم.
اول فکر کردم شوخی می کند. گفتم: من تازه از کمپ ترخیص شدم.
آنها به من گفتند: این دفعه اجباری نیست کاملا به اختیار و تمایل خودت بستگی دارد.
همان پتو، غذا و گرمای محبت آن دختر بچه و پدرش زندگی مرا متحول کرد.

* دعوت به بهبودی
اعضای جمعیت طلوع بی نشان ها، سازمانی مردم نهاد است که هر هفته سه شنبه شب ها با مراجعه به پاتوق های کارتن خواب ها در سطح شهر و توزیع غذای گرم از افرادی که تمایل به بهبودی دارند دعوت می شود تا به طلوع بپیوندند.

«سرای طلوع امید»، محل نگهداری مردان کارتن خوابی است که در دام اعتیاد گرفتار بوده اند و اکنون با پیوستن به جمعیت طلوع بی نشانها مراحل بهبودی را طی می کنند.

«سرای امید» با کمپ های ترک اعتیاد فرق دارد؛ هیچ چیز اینجا اجباری نیست. حتی این سرا، «در» ندارد و فقط با یک طناب از دنیای بیرون جدا شده است. همه چیز شبیه خانه است و تنها چیزی که جریان دارد، مهر، خیرخواهی، کمک و حرکت به سوی بهبودی است.

افراد کارتن خواب گرفتار اعتیاد، در بدو ورود توسط دو «یاور» که آنها نیز روزی گرفتار اعتیاد بودند، کمک می شوند، حمام می روند، لباس تمیز می پوشند، به آنان خوراک گرم داده می شود و پس از آن تحت مراقبت ویژه قرار می گیرند.
 

* زندگی در سرای امید
«سرای امید طلوع » در یکی از مناطق جنوبی تهران قرار دارد. زمانی که برای بازدید از این سرا می رویم، عده ای زیر آفتاب در هوای سرد زمستانی در فضای باز دور هم نشسته اند.

خوابگاه سرای امید، شبیه آسایشگاه است و در یک سالن بزرگ تخت های فلزی دو طبقه قرار دارد اما بوی خانه می دهد، چیدمان آن گرم است. عده ای مشغول تماشای تلویزیون هستند، برخی در تخت های خود آرمیده اند و کتاب می خوانند و چند نفر هم خواب هستند.

جملات و شعرهای زیبای امیدبخش روی دیوارها دیده می شود. تخت ها مرتب است و تخت هرکس، حریم خصوصی اوست. عروسک های بسیاری از تخت ها آویزان است. برخی تخت های خود را با مجموعه ای از عروسک، تسبیح های رنگی، کلاه های نقاب دار آراسته اند.

روانشناسی می گوید: علت تمایل افراطی برخی افراد به داشتن کلکسیون عروسک در دوران بزرگسالی ناشی از تمایلات فروخورده آنان در دوران کودکی است.
مجید روی تخت خود دراز کشیده است و کتاب «آشتی با تاریخ» را می خواند.

او می گوید: 9 ماه است که در طلوع زندگی می کنم. پیش از این بارها در کمپ های اعتیاد دولتی و خصوصی تحت درمان بودم اما موقتی بود.

او می گوید: حداکثر مدت ماندن در کمپ های اعتیاد برای درمان سه ماه است اما در طلوع این طور نیست. 21 روز فرایند سم زدایی و طول درمان در طلوع طول می کشد. بعد از آن می تونی بمانی یا بروی.

مجید که هشت سال کارتن خواب بوده است، می گوید: ناامیدی من تبدیل به امید شده است. طلوع به من زندگی و هویت داد.

او می گوید: سه شنبه ها برای پخت غذا می روم. برای پذیرش افراد جدید هم کمک می کنم چون به من خوبی شده است، سعی می کنم به دیگران کمک کنم تا چرخه نیکی ادامه یابد.

کامران 94 روز است که عضو خانواده طلوع شده است. او می گوید: سه شنبه شب، زمانی که در پارک شوش، مستأصل و خمار بودم، متوجه شدم که عده ای وارد پارک شدند؛ در مورد طلوع شنیده بودم اما بچه های طلوع را ندیده بودم.

«وقتی آمدند با یکی از آنها صحبت کردم و التماس کردم که مرا با خودتان ببرید چون واقعا از زندگی کثیف خیابانی و اعتیاد خسته شده بودم.»

کامران می گوید: آن شب 11 نفر برای ترک و بهبودی آمدند اما همه رفتند و فقط من ماندم.

او تاکید می کند: کارتن خواب معتاد، مجرم نیست بلکه بیمار و ناامید است و همه چیز خود را از دست داده است. به کمک نیاز دارد و اگر درست هدایت شود و البته خودش هم بخواهد می تواند آن طور که شایسته یک انسان است، زندگی کند.

در ساختمانی که مجاور سرای امید قرار دارد، افراد بهبودیافته کار می کنند. عده ای در کارگاهی مشغول آماده سازی رویه کفش کتانی هستند و اتاق دیگری کارگاه سفالگری است. سردیس های زیادی در قفسه ها چیده شده است.

مسئول سرای امید می گوید: افراد بهبودیافته خودشان صورتک ها را ساخته اند همچنین تابلوهای معرق و نقاشی رنگ روغن بسیاری در کارگاه است و ابزارهای خراطی هم نشان می دهد که عده ای در این کارگاه، وسایل چوبی درست می کنند.

کارگاه نیمه تعطیل است. به گفته مسئول سرای امید قرار است این ساختمان را شهرداری از آنها پس بگیرد. هرچند اهالی سرای امید، این خانه را منزل امید خود می دانند.

گفته می شود فعالیت های هنری باعث پرورش خلاقیت می شود و افرادی که در فرایند درمان و رهایی از اعتیاد قرار دارند، برای گذراندن این دوران، بهتر است نوعی فعالیت هنری انجام دهند.

زمان ناهار که نزدیک می شود، همه اهالی سرای امید در سالن غذاخوری جمع می شوند. آنان قبل از پخش غذا، مراسم شکرگزاری به جا می آورند و همه با هم برای نجات دعا می کنند. آنها از اینکه در مسیر امید قرار گرفته اند، خداوند را شکر می کنند.

* پذیرش سالانه حدود هزار کارتن خواب معتاد
محمدعلی کرمی، مدیر سرای طلوع امید می گوید: ظرفیت سرای امید بین 120 تا 140 نفر متغیر است زیرا در ماه های سرد سال تعداد پذیرش را افزایش می دهیم. اما به طور کلی سالانه حدود هزار کارتن خواب گرفتار اعتیاد در این سرا پذیرش می شوند.

کرمی توضیح می دهد: استاندارد پذیرش در شرایط عادی هر هفته هشت تا 9 نفر است اما زمانی که هوا سرد می شود تا 14 نفر هم پذیرش داریم. عوارض قطع مصرف مواد مخدر سنگین است. دوره سم زدایی بسیار دردناک است و ممکن است فرد دچار تشنج یا مشکلات دیگری شود بنابراین نیاز به مراقبت ویژه دارد.
کرمی می افزاید: قدیمی ترین فرد مجموعه سرای امید طلوع به دلیل سن بالا و مفید بودن برای سرا، چهار سال است که اینجا زندگی می کند اما سعی می کنیم افراد بهبود یافته را بیش از یک سال نگه نداریم.

وی ادامه می دهد: البته بعد از آنکه افراد در سرای طلوع امید دوره های بازپروری و بازتوانی را می گذرانند، برای اشتغال و بازگشت به خانواده و استقلال کامل به «سرای به سوی امید» معرفی می شوند.

کرمی می گوید: سرای به سوی امید، شرایط اولیه زندگی را دارد. افراد در طول روز سر کار می روند و شب ها برای خواب به آنجا مراجعه می کنند. این مرکز 35 تا 40 نفر ظرفیت دارد. افراد بهبود یافته یک سال هم در این مرکز فرصت دارند تا برای بازگشت به زندگی عادی مهیا شوند.

وی درباره کارتن خوابی و اعتیاد می گوید: کارتن خوابی روز به روز بیشتر شده است. بیماری اعتیاد قابل عود است. صادقانه باید بگویم که 20 درصد درمان معتادان ها و خدمات ما در جمعیت طلوع بی نشان ها نتیجه مثبت دارد که البته نتیجه بسیار مطلوبی است.

کرمی می افزاید: در سال 87 که جمعیت طلوع فعالیت خود را در زمینه کارتن خوابی شروع کرد، کل پاتوق های تهران هزار کارتن خواب نداشت و اگر در میان آنها یک زن می دیدیم، تعجب می کردیم اما اکنون آمار 15 هزار کارتن خواب در تهران نزدیک به واقعیت است.
 

تاریخچه

در سال 1384، تعدادی از مهرورزان با ایمان به بهبودی و با نیت حمایت و جلب اعتماد آسیب‌دیدگان اجتماعی و افراد بی‌خانمان و در نهایت کمک به فرایند بهبودی، با توزیع تعداد محدودی غذا در میان آنها، آیینی را پایه‌گذاری کردند که اکنون پس از قریب به ده سال، هر هفته، سه‌شنبه شب و بدون وقفه با نام «آیین مهرورزی» برگزار‌می‌شود.

در حال حاضر «جمعیت طلوع بی‌نشان‌ها» به عنوان تنها حامی تخصصی در زمینه معضل کارتن‌خوابی، می‌کوشد تا با حفظ و اشاعه «آیین مهرورزی» نگاه جامعه را به موضوع اعتیاد و کارتن‌خوابی تغییرداده و کمک کند تا افراد بیشتری با مشارکت در این فرایند وارد چرخه درمان و بهبودی شوند. توزیع غذا درواقع مجال و بهانه‌ای است برای ایجاد ارتباط موثر با افرادی که به طور هم‌زمان با معضل کارتن‌خوابی و بیماری اعتیاد مواجهند. نتیجه و ثمره حضور مستمر مهرورزان طلوع در شب‌های سه‌شنبه، تعداد قابل ملاحظه‌ داوطلبان “پاکی” و “بهبودی” است که هر هفته به همراه گروه توزیع غذا به طلوع برمی‌گردند تا با تکیه بر اراده، ادب و احترام نخستین گام را در جهت تغییر مسیر زندگی خود بردارند.

*سایت جمعیت طلوع بی نشان ها


گزارش از حنانه شفیعی