نشاط اجتماعي چيست؟
میگنا: محمدعلي كريمي كارشناس ارشد علوم ارتباطات در يادداشتي نوشته است: اگر امروز طي يك نظرخواهي از مردم بپرسيم چه تعريفي از شادي عمومي و يا نشاط عمومي دارند، چه خواهند گفت؟ اگر بخواهند پنج مصداق شادي عمومي را برشمارند، به چه اموري اشاره خواهند كرد؟ آيا براي مثال، شادي كردن مردم بعد از پيروزي تيم ملي فوتبال ايران بر استراليا و راهيابي به مسابقات جام جهاني فوتبال در سال 1376 يا شكست دادن تيم ملي مراكش در جام جهاني اخير و به خيابان آمدن مردم يك مصداق شادي عمومي است؟
آيا شادي كردن مردم در خيابانها و معابر شهرهاي مختلف كشور پس از انتخاب سيد محمد خاتمي و يا حسن روحاني را ميتوان به عنوان مصداقي بر وجود نشاط اجتماعي در ايران ذكر كرد؟ آيا همه تبلور شادي و نشاط اجتماعي همينها است؟
به گواه مطالعات و بررسيهاي علمي و كارشناسي، شادي عمومي و نشاط و اميد اجتماعي يكي از عناصر شتابدهنده در پيشبرد اهداف توسعهاي يك جامعه و ملت است. در جامعه شاد و خوشحال، افراد مشاركت موثرتر و هدفمندتري در امور ملي خواهند داشت. در عصر جديد و در شرايطي كه تكنولوژي، عرصههاي زندگي و زيستي انسان را درنورديده است توجه به جريان شادي واقعي كه روح آدمي را در كنار جسم او نوازش ميدهد اهميت سترگي يافته است.
اصولا خروجي جامعه شاد و اميدوار با خروجي و دستاورد جامعه غمگين بسيار متفاوت است. ميتوان گفت در جامعه شاد و انرژيك، شاخصهايي مانند رشد اقتصادي و رفاه اجتماعي و در مجموع رضايت اجتماعي در حد قابل قبول و بالايي قرار دارد و برعكس در جامعه غمگين، وضعيت متفاوت است. شادي و نشاط نقش مهمي در تامين و ارتقاي سلامت فرد و جامعه دارد و ميتواند در كنار حس خرسندي و اميد و اعتماد، سرعتدهنده تحقق توسعه ملك و ملت باشد. برخي دانشمندان معتقدند: «اگر مردم يك جامعه، احساس شادكامي، خشنودي و رضامندي نكنند، نميتوان آن جامعه را توسعه يافته قلمداد كرد.»
با اين وجود، گزارش نشاط سازمان ملل متحد در سال 2016 نشان ميدهد كه نمره نشاط در ايران در رتبه 105 ام قرار دارد. دادههاي اين گزارش طي سالهاي 2013 تا 2015 از 157 كشور جهان با شاخصهاي اقتصاد، كارآفريني و فرصتها، درك از فساد، بخشندگي، سلامت، اطمينان و امنيت و آزاديهاي فردي جمع آوري شدند. بر اين اساس جامعه ايران بين كشورهاي با چهار رده نشاط، در دسته كشورهاي پايينتر از ميانگين قرار ميگيرد. نكته نگرانكنندهتر در اين گزارش اين است كه در بررسي روند نشاط طي دو دوره 2005 تا 2007 و 2013 تا 2015، نمره نشاط در ايران حدود 507 هزارم كاهش پيدا كرده است.
با اين توصيف و مروري بر آنچه در جامعه امروز ايران ميگذرد، به نظر ميرسد در اين جامعه به موضوع شادي و نشاط اجتماعي به عنوان يك برنامه جامع و پروژه ملي نگاه نشده و حاكميت چه در سياستگذاري و تدوين قوانين و چه در سطح برنامهريزي، اجرايي و عملياتي، برنامه جامعي را دنبال نكرده است و بيراه نيست اگر بگوييم كوشش فردي براي توجه به موضوع نشاط، براي پايدارسازي اين موضوع، راه به جايي نخواهد برد. اگرچه بند «ب» ماده 97 قانون برنامه چهارم توسعه، دولت را مكلف كرده است به منظور پيشگيري و كاهش آسيبهاي اجتماعي نسبت به طرح جامعي براي بسط و گسترش روحيه نشاط، شادابي، اميدواري، اعتماد اجتماعي، تعميق ارزشهاي ديني و هنجارهاي اجتماعي اقدام كند، با اين حال و با گذشت سالها، هنوز جلوهاي از تهيه و اجراي اين طرح بروز عيني نيافته است.
نعمت الله فاضلي، مردمشناس، نداشتن شناخت نظري درست از شادي را يكي از مسائل و موانع ميداند و بر برخورداري از ديدگاه نظري مناسب براي گسترش شادي تاكيد مي كند. او در مقالهاي با عنوان «شادي چيست و از كجا مي آيد؟»، شادي را نوعي حالت يا احساس عاطفي و در عين حال نوعي ارزيابي عقلي از زندگي و وضعيت فرد از موقعيت خود ميداند. اين احساس و ارزيابي اگرچه توسط فرد صورت ميگيرد اما از طريق ارزشها، باورها، هنجارها و ساختارهاي اجتماعي تعين مييابد و طي فرآيند جامعهپذيري و فرهنگيابي در افراد دروني ميشود. با در نظر گرفتن اين امر، شادي در جوامع و بين گروههاي مختلف، برساخت متفاوتي است. با توجه به اين واقعيت، شادي يك چيز واحد نيست بلكه در جهان واقعي، شاديهاي مختلف وجود دارد.
از سوي ديگر، يافتههاي يك تحقيق علمي كه همه مقالات معتبر علمي از سال هاي 1384 تا 1392 با موضوع نشاط اجتماعي را بررسي كرده است، نشان ميدهد كه متغيرهاي رضايت از زندگي، عزت نفس، دينداري و ارتباط اجتماعي به نسبت ساير متغيرها، تاثير زيادي بر نشاط اجتماعي در ايران دارند.
بر اساس آنچه آمد، بايد گفت كه موضوع شادي و نشاط عمومي و اجتماعي، به عنوان موتور محركه و شتابدهنده اهداف توسعهاي يك كشور و دولت- ملت و نيز براي توسعه برندينگ ملي، بايد به يك مطالبه ملي و عمومي تبديل شود. اين يك «حق» و «مسئوليت» اجتماعي متقابل ميان مردم و حكومت است كه در صورت تحقق در تمام لايه هاي سياستگذاري، برنامهريزي و اجرا، ميتواند ضامن شتاب بيشتر در پيشرفت و مشاركت عمومي موثر و پررنگ در امور ملي باشد. اگر به اين مهم به صورت امري فرعي نگريسته نشود و حاكميت خود پيشگام در تامين اين حق عمومي باشد، ميتواند آثار و نتايج مثبتي براي دهههاي پيش روي ايران به دنبال داشته باشد.
منابع:
1- حكيمه السادات شريفزاده، سيد احمد ميرمحمد تبار، صمد عدلي پور، بررسي عوامل موثر بر نشاط اجتماعي در ايران- فراتحليلي از تحقيقات موجود، تهران.
2- فاضلي نعمتالله، شادي چيست و از كجا ميآيد، وبلاگ فرهنگشناسي.
*منبع: روزنامه ابتكار،1397،10،5
آيا شادي كردن مردم در خيابانها و معابر شهرهاي مختلف كشور پس از انتخاب سيد محمد خاتمي و يا حسن روحاني را ميتوان به عنوان مصداقي بر وجود نشاط اجتماعي در ايران ذكر كرد؟ آيا همه تبلور شادي و نشاط اجتماعي همينها است؟
به گواه مطالعات و بررسيهاي علمي و كارشناسي، شادي عمومي و نشاط و اميد اجتماعي يكي از عناصر شتابدهنده در پيشبرد اهداف توسعهاي يك جامعه و ملت است. در جامعه شاد و خوشحال، افراد مشاركت موثرتر و هدفمندتري در امور ملي خواهند داشت. در عصر جديد و در شرايطي كه تكنولوژي، عرصههاي زندگي و زيستي انسان را درنورديده است توجه به جريان شادي واقعي كه روح آدمي را در كنار جسم او نوازش ميدهد اهميت سترگي يافته است.
اصولا خروجي جامعه شاد و اميدوار با خروجي و دستاورد جامعه غمگين بسيار متفاوت است. ميتوان گفت در جامعه شاد و انرژيك، شاخصهايي مانند رشد اقتصادي و رفاه اجتماعي و در مجموع رضايت اجتماعي در حد قابل قبول و بالايي قرار دارد و برعكس در جامعه غمگين، وضعيت متفاوت است. شادي و نشاط نقش مهمي در تامين و ارتقاي سلامت فرد و جامعه دارد و ميتواند در كنار حس خرسندي و اميد و اعتماد، سرعتدهنده تحقق توسعه ملك و ملت باشد. برخي دانشمندان معتقدند: «اگر مردم يك جامعه، احساس شادكامي، خشنودي و رضامندي نكنند، نميتوان آن جامعه را توسعه يافته قلمداد كرد.»
با اين وجود، گزارش نشاط سازمان ملل متحد در سال 2016 نشان ميدهد كه نمره نشاط در ايران در رتبه 105 ام قرار دارد. دادههاي اين گزارش طي سالهاي 2013 تا 2015 از 157 كشور جهان با شاخصهاي اقتصاد، كارآفريني و فرصتها، درك از فساد، بخشندگي، سلامت، اطمينان و امنيت و آزاديهاي فردي جمع آوري شدند. بر اين اساس جامعه ايران بين كشورهاي با چهار رده نشاط، در دسته كشورهاي پايينتر از ميانگين قرار ميگيرد. نكته نگرانكنندهتر در اين گزارش اين است كه در بررسي روند نشاط طي دو دوره 2005 تا 2007 و 2013 تا 2015، نمره نشاط در ايران حدود 507 هزارم كاهش پيدا كرده است.
با اين توصيف و مروري بر آنچه در جامعه امروز ايران ميگذرد، به نظر ميرسد در اين جامعه به موضوع شادي و نشاط اجتماعي به عنوان يك برنامه جامع و پروژه ملي نگاه نشده و حاكميت چه در سياستگذاري و تدوين قوانين و چه در سطح برنامهريزي، اجرايي و عملياتي، برنامه جامعي را دنبال نكرده است و بيراه نيست اگر بگوييم كوشش فردي براي توجه به موضوع نشاط، براي پايدارسازي اين موضوع، راه به جايي نخواهد برد. اگرچه بند «ب» ماده 97 قانون برنامه چهارم توسعه، دولت را مكلف كرده است به منظور پيشگيري و كاهش آسيبهاي اجتماعي نسبت به طرح جامعي براي بسط و گسترش روحيه نشاط، شادابي، اميدواري، اعتماد اجتماعي، تعميق ارزشهاي ديني و هنجارهاي اجتماعي اقدام كند، با اين حال و با گذشت سالها، هنوز جلوهاي از تهيه و اجراي اين طرح بروز عيني نيافته است.
نعمت الله فاضلي، مردمشناس، نداشتن شناخت نظري درست از شادي را يكي از مسائل و موانع ميداند و بر برخورداري از ديدگاه نظري مناسب براي گسترش شادي تاكيد مي كند. او در مقالهاي با عنوان «شادي چيست و از كجا مي آيد؟»، شادي را نوعي حالت يا احساس عاطفي و در عين حال نوعي ارزيابي عقلي از زندگي و وضعيت فرد از موقعيت خود ميداند. اين احساس و ارزيابي اگرچه توسط فرد صورت ميگيرد اما از طريق ارزشها، باورها، هنجارها و ساختارهاي اجتماعي تعين مييابد و طي فرآيند جامعهپذيري و فرهنگيابي در افراد دروني ميشود. با در نظر گرفتن اين امر، شادي در جوامع و بين گروههاي مختلف، برساخت متفاوتي است. با توجه به اين واقعيت، شادي يك چيز واحد نيست بلكه در جهان واقعي، شاديهاي مختلف وجود دارد.
از سوي ديگر، يافتههاي يك تحقيق علمي كه همه مقالات معتبر علمي از سال هاي 1384 تا 1392 با موضوع نشاط اجتماعي را بررسي كرده است، نشان ميدهد كه متغيرهاي رضايت از زندگي، عزت نفس، دينداري و ارتباط اجتماعي به نسبت ساير متغيرها، تاثير زيادي بر نشاط اجتماعي در ايران دارند.
بر اساس آنچه آمد، بايد گفت كه موضوع شادي و نشاط عمومي و اجتماعي، به عنوان موتور محركه و شتابدهنده اهداف توسعهاي يك كشور و دولت- ملت و نيز براي توسعه برندينگ ملي، بايد به يك مطالبه ملي و عمومي تبديل شود. اين يك «حق» و «مسئوليت» اجتماعي متقابل ميان مردم و حكومت است كه در صورت تحقق در تمام لايه هاي سياستگذاري، برنامهريزي و اجرا، ميتواند ضامن شتاب بيشتر در پيشرفت و مشاركت عمومي موثر و پررنگ در امور ملي باشد. اگر به اين مهم به صورت امري فرعي نگريسته نشود و حاكميت خود پيشگام در تامين اين حق عمومي باشد، ميتواند آثار و نتايج مثبتي براي دهههاي پيش روي ايران به دنبال داشته باشد.
منابع:
1- حكيمه السادات شريفزاده، سيد احمد ميرمحمد تبار، صمد عدلي پور، بررسي عوامل موثر بر نشاط اجتماعي در ايران- فراتحليلي از تحقيقات موجود، تهران.
2- فاضلي نعمتالله، شادي چيست و از كجا ميآيد، وبلاگ فرهنگشناسي.
*منبع: روزنامه ابتكار،1397،10،5