چرا با نسلی کم‌حوصله مواجه‌ایم؟!

میگنا: گوشی را دستش می‌گیرد و ناگهان متوجه می‌شود چندین ساعت از زمانی که وارد دنیای مجازی شده، گذشته و از همه کارهایش عقب افتاده است. این تجربه‌ای است که طبق جدیدترین آمارها برای حدود 80 درصد جوانان، اتفاق افتاده است! به تازگی معاون فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گفته است: «۷۰ درصد جمعیت ایران در فضای مجازی حضور دارند و ۸۰ درصد دانشجویان و جوانان، روزانه بیش از سه ساعت را در فضای مجازی می‌گذرانند که همین مسئله موجب شده است با نسلی کم حوصله مواجه باشیم. همچنین ۹۰ درصد دانشجویان به برنامه‌های دانشگاه بی اعتنا هستند.» (منبع خبر: مشرق) کنار هم گذاشتن این دو واقعیت آماری، ضرورت توجه به مسائلی را مطرح می‌کند که سعی می‌شود در ادامه به آن‌ها اشاره شود.
 

فضای مجازی مانند هر پدیده دیگری مزایا و معایب خود را دارد. حضور پر رنگ جوانان در فضای‌مجازی باعث افزایش اطلاع آن‌ها از اخبار سراسر جهان شده و از سوی دیگر، امکان توسعه کسب و کارهای مجازی نیز افزایش یافته است. با این حال و مثل هر چیز دیگری، افراط در استفاده از فضای مجازی نیز آثار مخربی دارد مانند اختلال در روابط واقعی. فضای مجازی باعث افزایش دایره دوستی‌ها و آشنایی‌ها و ایجاد صمیمیت کاذب می‌شود.

ممکن است در صحبت مجازی، خیلی راحت و صمیمی با دیگری صحبت شود که قطعا در برخوردهای واقعی این‌گونه نخواهد بود. در نتیجه یک حالت سرخوردگی در روابط ایجاد می‌شود چون انسان انتظار ملاقات یک دوست صمیمی را دارد اما عملا با غریبه‌ای رودربایستی‌دار روبه‌رو می‌شود.
 

موضوع بعدی که بسیار اهمیت دارد، کاهش احساس ملال و بی‌حوصلگی در اثر استفاده زیاد از فضای مجازی است که معاون وزیر علوم هم به آن اشاره کرده است. هر زمانی که کمی احساس بی‌حوصلگی می‌کنیم، سریع گوشی‌هایمان را بر می داریم و گشتی در شبکه‌های اجتماعی می‌زنیم. در نگاه اول، این یکی از مزایای شبکه‌های اجتماعی است اما در واقع فرصت خودشناسی و تفکر درباره خود و تغییر را از انسان می گیرد زیرا در شرایط ملال‌آور، انسان راهی جز اندیشیدن به خویشتن خویش ندارد و مجبور است با خود خلوت کند  اما 

حضور همیشگی شبکه‌های اجتماعی باعث کاهش خلوت کردن با خود شده است. از سوی دیگر، ملال باعث عضویت در فعالیت‌‌های اجتماعی می‌شود.

وقتی برای ساعت‌ها بیکار باشید و حوصله‌تان سر برود، قاعدتا دنبال فعالیتی خواهید رفت مثل فعالیت‌های فوق برنامه دانشگاه‌ها مانند تئاتر، گروه‌های داوطلبی هلال‌احمر و دوره‌های آموزشی. اما بیشتر افراد فرصت‌های خالی خود را با فضای مجازی پر می‌کنند که باعث توسعه نیافتن مهارت‌های زندگی می‌شود.
 

برای یک زندگی موفق نیاز به مهارت‌هایی داریم که در هیچ کتاب درسی وجود ندارد و فقط تجربه، امکان آموختن آن‌ها را فراهم می کند. حال با افزایش زندگی مجازی و کاهش تجربه‌های واقعی، می‌توان به خلأ ایجاد شده پی برد. افزایش استفاده از فضای مجازی با افزایش مقایسه‌های اجتماعی و کاهش اعتماد به ‌نفس رابطه مستقیم دارد زیرا افراد فقط بخش‌های خوب زندگی خود را به صورت گزینشی در معرض دید دیگران قرار می‌دهند و با مقایسه یک فریم از زندگی جذاب دیگران با کل زندگی یکنواخت خود، احساس بدی ایجاد می‌شود.
 

 هیچ استانداردی برای استفاده از فضای‌مجازی وجود ندارد و این‌که چه مقدار عادی و چه مقدار مشکل‌آفرین است، صددرصد به شرایط شما بستگی دارد اما بر اساس تحقیقات انجام شده، اگر کسب و کار شما به فضای مجازی ارتباط ندارد، بیش از یک ساعت در روز استفاده و گرفتن روزانه بیشتر از یک سلفی از خود، نشانه خطر خواهد بود. باید توجه داشت که امروزه اعتیاد به اینترنت نیز مانند انواع دیگر اعتیاد، تبدیل به مشکلات سلامت روان شده است. قاعدتا احساس اضطراب و تنش شدید در نبود گوشی همراه یا قطع شدن اینترنت، نشانه‌های اعتیاد است دقیقا مانند اعتیاد به موادمخدر و احساس شدید تنش در نبود آن.
 

یکی دیگر از معایب بزرگ فضای مجازی، امکان دیده شدن افراد کاملا بی‌هنر است، افرادی که با هر روشی و انجام هر کاری درصدد جلب دنبال کننده‌های بیشتری هستند. در این فضا، جوانانی که سواد رسانه‌ای کمتری دارند به این مشکل دامن خواهند زد. فضای مجازی تشخیص سره از ناسره را بسیار مشکل کرده است. هرکسی با ایجاد یک صفحه می‌تواند ادعا کند در فلان کار متخصص است. از بازیگری تا طراحی لباس و دکوراسیون داخلی تا روان شناسی و موسیقی و غیره. در این میان افزایش دانش رسانه‌ای جامعه به خصوص جوانان خیلی اهمیت دارد. سواد رسانه‌ای مربوط به تشخیص رسانه‌های معتبر از غیرمعتبر است که ضرورتش هر روز بیشتر از قبل احساس می‌شود.

نویسنده: دکتر مهدی سودآوری، روان شناس و مدرس دانشگاه