زنان در مواجهه با تجربه آزار در محل کارشان چه کنند؟

میگنا: عوارض روانی آزار جنسی، تا سال‌ها و گاه تا آخر عمر ادامه دارد. رئیس انجمن جامعه‌شناسی ایران، در نشست تخصصی «آزار جنسی در عرصه عمومی» که چند روز پیش برگزار شد، آزار جنسی در محیط کار را پدیده شایعی دانست و گفت حدود 40 درصد زنان در محیط کار هدف آزار قرار گرفته‌اند. در ادامه، چند نکته در این باره مطرح خواهد شد.
 
اغلب افراد، آزار جنسی را تنها تعرض جنسی همراه با اجبار می‌دانند در صورتی که این تصور کاملا اشتباه است. هرگونه رفتار کلامی یا غیر کلامی ناخوشایند که ماهیت جنسی داشته باشد و کرامت قربانی را زیر پا بگذارد، آزار جنسی محسوب می‌شود. در تعریف کمیسیون فرصت‌های برابر شغلی آمریکا: «آزار جنسی به روابط ناخوشایند، تقاضای نامناسب برای رفع نیازهای جنسی یا هر رفتار فیزیکی یا کلامی با محتوای مسائل جنسی گفته می‌شود.»
 
بنابراین اذیت و آزار جنسی می‎تواند به شیوه‌های مختلفی بروز یابد:
1- آزارهای فیزیکی مانند لمس کردن عمدی بدن قربانی، نزدیک شدن بیش از حد در حین انجام کار و تجاوز برای برقراری رابطه جنسی.

2- آزارهای کلامی مانند شوخی‌ها، جملات یا فحش‌های جنسی، پرسیدن درباره زندگی شخصی یا جنسی فرد، پیشنهاد ارتباط در خارج از محیط کار.

3- آزارهای رفتاری مانند چشم چرانی، چشمک زدن، نگاه شهوت‌آلود.

4- آزارهای تلافی‌جویانه مانند وقتی که مدیر در ازای تسلیم شدن کارمندش در برابر خواسته جنسی‌ او، به قربانی پاداش دهد یا در صورت تمکین نکردن، او را به اشکال مختلف تنبیه کند.
 
توصیه‌های لازم به این زنان
بسیاری از قربانیان آزار جنسی به علت ناآگاهی، شوک یا مشورت‌های نادرست، معمولاً هیچ اقدامی انجام نمی‌دهند یا خیلی دیر اقدام می‌کنند. بنابراین توصیه‌های زیر هنگام مواجهه با آزار جنسی، کمک کننده خواهد بود:
 
سکوت نکنید: بزرگ ترین سپر امنیتی آزارگران جنسی، سکوت قربانیان است که به آن‌ها مجال پیشروی می‌دهد. این افراد معمولاً از سکوت و ترس قربانیان استفاده می کنند و گستاخ‌تر می‌شوند. اگر آزار جنسی را گزارش ندهید باعث می‌شوید افراد دیگری نیز مانند شما قربانی آن شوند.
 
مدارک و شواهد را مستند کنید: اگر با هرگونه پیشنهاد یا تهدیدی از سوی مدیر یا همکاران خود مواجه شدید، تاریخ، زمان و مکان آن را یادداشت کنید. اگر فرد مزاحم به شما زنگ می‌زند، صدای وی را ضبط کنید و  به هیچ وجه آن‌را پاک نکنید. از پیغام‌هایی که  رد و بدل شده، اسکرین‌شات تهیه کنید و سپس از آن پرینت بگیرید.
 
آزار را گزارش دهید: اگر در سازمان شما، دستورالعمل یا قوانین مشخصی در خصوص آزار جنسی وجود دارد، موضوع را به فرد مسئول گزارش دهید. اگر مزاحم، خود مدیر یا فرد مسئول باشد، به معاونان یا دیگر همکارانی که فکر می‌کنید در این باره می‌توانند اثر گذار باشند، موضوع را گزارش دهید. این گزارش بهتر است به صورت کتبی باشد تا بعداً بتوان به عنوان سند قانونی در دادگاه استفاده کرد.
 
شغل خویش را ترک کنید: اگر تمام موارد فوق را انجام دادید ولی فایده‌ای نداشت، بهترین راه ترک شغل خویش است. شاید از نظر اقتصادی، تحت فشار قرار بگیرید اما در نهایت خود را از رنجی مداوم مصون نگه می‌دارید.
 
با پلیس تماس بگیرید: اگر به زور هدف تجاوز جنسی یا تعرض جسمانی قرار گرفتید، سعی کنید محیط را ترک نکنید و بلافاصله با پلیس110 تماس بگیرید تا شواهد لازم برای متهم کردن آزارگر جنسی از بین نرود. معمولاً تیم ویژه آگاهی از آثار متجاوز روی لباس یا بدن قربانی، نمونه‌برداری می‌کنند.
 
به روان شناس مراجعه کنید: بسیاری از افرادی که هدف آزار جنسی مخصوصا تجاوز قرار می‌گیرند، دچار مشکلات عاطفی و روانی زیادی از جمله افسردگی، اضطراب، استرس پس از سانحه، وسواس و غیره می‌شوند یا تمایل خود را به ازدواج و برقراری رابطه جنسی از دست می‌دهند وحتی این اتفاق پیامدهای بدتری می تواند در زندگی آن ها داشته باشد لذا مراجعه به یک کارشناس برای مواجهه بهتر با این موضوع ضروری است.

نویسنده: دکتر آذین تقی‌پور، روان‌شناس صنعتی و سازمانی