هیجانات چه هستند؟ معرفی انواع هیجان
ماندانا شعبان
میگنا: به واكنش هاي شيميايي و عصبي كه به علت فعال شدن مركز هيجان مغز در اثر محرك هاي دروني يا بيروني ايجاد مي شوند؛ هيجان (EMOTION) مي گويند. (مثل سرخ شدن هنگام شرم)
هیجانات چه هستند ؟
هیجانات نشانه هایی هستند که به شما کمک میکنند که به افکاری که در مغزتان اتفاق میافتد پاسخ دهید.
مغز انتقال دهنده های زیست شیمیایی ای تولید میکند که این انتقال دهنده ها سبب ایجاد هیجانات در ما می شوند، این هیجانات مارا تشویق میکنند که دست به انتخاب بزنیم. به طور مثال هیجانی که به عنوان اضطراب می شناسیم به ما کمک می کند تا از خطر اجتناب کنیم. خشم به ما کمک میکند که در زمانی که احساس میکنیم مورد تهدید قرار گرفته ایم واکنش دفاعی نشان دهیم. غم به ما کمک میکند که در زمان فقدان و مشکلات راهکار کنارهگیری را برگزینیم.
از زمان تولد، مغز شگفت انگیز ما تکامل یافته تا ما را از آسیب مصون نگه داشته وسبب شود که زنده بمانیم.
این به این معنی است که در هر زمان مغز ما احساس کند که با خطری که آسایش مان را تهدید می کند مواجه هستیم، هر کاری که میتواند برای ارسال پیام هیجانی که به ما انگیزه دهد از خودمان محافظت کنیم، انجام میدهد . ممکن است پاسخ هایی با نام تسلیم، فرار، و حمله را شنیده باشید.
هر یک از این سه، پاسخهای متداول به هیجانات شدید هستند. گرچه این سیستم هیجانی برای زنده ماندن و نجات بشر در طول تاریخ سازگارانه بوده است، اما در موقعیتهایی که خطر مرگ وجود ندارد، سازگارانه نیست , زیرا در طول زمان ممکن است درمغز ما یک سوگیری ضمنی منفی به وجود آید که سبب شود محیط اطرافمان را به صورت منفی ببینیم و همین موضوع، باعث ایجاد اضطراب در شرایطی که موقعیت ها اصلا تهدید کننده نیست می گردد؛ به این صورت که حتی زمانی که تهدید فوری وجود ندارد بدن ما ممکن است منقبض شود و حالت حمله به خود بگیرد و ذهن ما بر روی آن چیزی که احتمالاً ممکن است به ما آسیب برساند، تمرکز کند. زمانیکه این اتفاق می افتد، ترس دیگر برای زنده ماندن ما مفید نیست.
در چنین حالتی ما زمان و انرژیمان را به جای اینکه به زندگی کردن اختصاص دهیم برای دفاع کردن صرف می کنیم. درمان کارآمدی هیجانی میتواند به ما کمک کند که به هیجاناتی که با مرگ و زندگی در ارتباط نیستند به طور مؤثر و کارآمد پاسخ دهیم.
هیجانات چه هستند ؟
هیجانات نشانه هایی هستند که به شما کمک میکنند که به افکاری که در مغزتان اتفاق میافتد پاسخ دهید.
مغز انتقال دهنده های زیست شیمیایی ای تولید میکند که این انتقال دهنده ها سبب ایجاد هیجانات در ما می شوند، این هیجانات مارا تشویق میکنند که دست به انتخاب بزنیم. به طور مثال هیجانی که به عنوان اضطراب می شناسیم به ما کمک می کند تا از خطر اجتناب کنیم. خشم به ما کمک میکند که در زمانی که احساس میکنیم مورد تهدید قرار گرفته ایم واکنش دفاعی نشان دهیم. غم به ما کمک میکند که در زمان فقدان و مشکلات راهکار کنارهگیری را برگزینیم.
از زمان تولد، مغز شگفت انگیز ما تکامل یافته تا ما را از آسیب مصون نگه داشته وسبب شود که زنده بمانیم.
این به این معنی است که در هر زمان مغز ما احساس کند که با خطری که آسایش مان را تهدید می کند مواجه هستیم، هر کاری که میتواند برای ارسال پیام هیجانی که به ما انگیزه دهد از خودمان محافظت کنیم، انجام میدهد . ممکن است پاسخ هایی با نام تسلیم، فرار، و حمله را شنیده باشید.
هر یک از این سه، پاسخهای متداول به هیجانات شدید هستند. گرچه این سیستم هیجانی برای زنده ماندن و نجات بشر در طول تاریخ سازگارانه بوده است، اما در موقعیتهایی که خطر مرگ وجود ندارد، سازگارانه نیست , زیرا در طول زمان ممکن است درمغز ما یک سوگیری ضمنی منفی به وجود آید که سبب شود محیط اطرافمان را به صورت منفی ببینیم و همین موضوع، باعث ایجاد اضطراب در شرایطی که موقعیت ها اصلا تهدید کننده نیست می گردد؛ به این صورت که حتی زمانی که تهدید فوری وجود ندارد بدن ما ممکن است منقبض شود و حالت حمله به خود بگیرد و ذهن ما بر روی آن چیزی که احتمالاً ممکن است به ما آسیب برساند، تمرکز کند. زمانیکه این اتفاق می افتد، ترس دیگر برای زنده ماندن ما مفید نیست.
در چنین حالتی ما زمان و انرژیمان را به جای اینکه به زندگی کردن اختصاص دهیم برای دفاع کردن صرف می کنیم. درمان کارآمدی هیجانی میتواند به ما کمک کند که به هیجاناتی که با مرگ و زندگی در ارتباط نیستند به طور مؤثر و کارآمد پاسخ دهیم.
شناسایی اجزای هیجان
چهار جزء وجود دارد که تجربه شما از هیجان را شکل میدهد:
افکار: افکار شامل آن چیزی است که به آن فکر میکنید و از ذهنتان می گذرد. مثلاً: هیچوقت کاری را به درستی انجام نداده ام .
احساسات: احساسات برچسب ها و تفاسیری هستند که به هیجاناتمان میدهیم . مثل: غم، ناکامی، لذت و غیره.
حس های بدنی: آن چیزی هستند که شما در بدنتان احساس میکنید. مثل احساس تنش در عضلات که به هنگام اضطراب تجربه میکنید .
تمایلات رفتاری: امیال تکانهای انجام یا عدم انجام چیزی هستند. مثل میل به کنارهگیری یا ترک.
اجازه بدهید در خصوص مؤلفه های هیجان یک مثال بزنم، اگر اتفاق خیلی خوبی در حال افتادن است ممکن است در فکرتان بگذرد که اتفاقات خوبی در انتظارتان است . احساس هیجانی زدگی بکنید. حسبدنی تان این باشد که سرشار از انرژی هستید و تمایل رفتاری تان این باشد که با دیگران معاشرت کنید .
کاربرگ مشاهده هیجان
مشاهده اجزای چهارگانه هیجان
در این کاربرگ برای ثبت اجزای چهارگانه هیجانی که از طریق فعالسازهای خاصی تجربه میکنید، استفاده کنید.
چهار جزء وجود دارد که تجربه شما از هیجان را شکل میدهد:
افکار: افکار شامل آن چیزی است که به آن فکر میکنید و از ذهنتان می گذرد. مثلاً: هیچوقت کاری را به درستی انجام نداده ام .
احساسات: احساسات برچسب ها و تفاسیری هستند که به هیجاناتمان میدهیم . مثل: غم، ناکامی، لذت و غیره.
حس های بدنی: آن چیزی هستند که شما در بدنتان احساس میکنید. مثل احساس تنش در عضلات که به هنگام اضطراب تجربه میکنید .
تمایلات رفتاری: امیال تکانهای انجام یا عدم انجام چیزی هستند. مثل میل به کنارهگیری یا ترک.
اجازه بدهید در خصوص مؤلفه های هیجان یک مثال بزنم، اگر اتفاق خیلی خوبی در حال افتادن است ممکن است در فکرتان بگذرد که اتفاقات خوبی در انتظارتان است . احساس هیجانی زدگی بکنید. حسبدنی تان این باشد که سرشار از انرژی هستید و تمایل رفتاری تان این باشد که با دیگران معاشرت کنید .
کاربرگ مشاهده هیجان
مشاهده اجزای چهارگانه هیجان
در این کاربرگ برای ثبت اجزای چهارگانه هیجانی که از طریق فعالسازهای خاصی تجربه میکنید، استفاده کنید.
معرفی انواع هیجان و پیامد اجتناب هیجانی
در این جدول انواع متداولی از هیجان را خواهید شناخت.
پیامدهای اجتناب هیجانی
حداقل 5 مشکل اجتناب هیجانی وجود دارد که به عقیده پژوهشگران ریشه بسیاری از مشکلات هیجانی است.
1. موقعیتی:افراد، مکانها، چیزها و فعالیتها
2. شناختی: افکار، تصاویر و خاطره ها
3. بدنی: حسهای بدنی درونی مثل تپش قلب، عرق کردن، خستگی، تنگی نفس و برانگیختگی جنسی ناخواسته
4. محافظتی: اجتناب از تردید از طریق چک کردن های مکرر، کمال گرایی، به تعویق انداختن و اطمینان گیری مجدد
5. جایگزینی: اجتناب از تجربه هیجانی با جابه جایی هیجانات با مصرف مواد مخدر، الکل، قمار و یا پرخوری
چرا با وجود این که پیامدهای اجتناب هیجانی به مراتب بیشتر از تجربه آن چیزی است که از آن فرار میکنیم باز هم به اجتناب کردن ادامه میدهیم ؟
کاربرگ پیامدهای اجتناب هیجانی در این جدول انواع متداولی از هیجان را خواهید شناخت.
نامطمئن | وحشتزده | عصبانی | خشمگین | خجالت زده | مبهوت | مقدس | سعادتمند |
خسته | کامیاب | شکست خورده | محتاط | راحت | دقیق | معتمد | گیج |
کنجکاو | شاد | افسرده | مطمئن | تحریک پذیر | دلزده | ناراحت | عاشق |
مشتاق | خجالت زده | تهی | با انرژی | احمق | دشمن | نادان | شکننده |
ناکام | ترسیده | گناهکار | ذوق زده | ناامید | امیدوار | صبور | بی تفاوت |
تحت تأثیر | علاقه مند | تحریک پذیر | حسود | لذت بخش | زنده | تنها | دیوانه |
دلداده | کلافه | وسواس | خوشبین | تحمل ناپذیر | با اشتیاق | بی میل | محترم |
مغرور | ناراحت | رضایتمند | هوشمند | متأسف | هیجان زده | مشعوف | مطمئن |
شکاک | ممنون | غمگین | آسیب پذیر | نگران | بی ارزش | ارزشمند |
پیامدهای اجتناب هیجانی
حداقل 5 مشکل اجتناب هیجانی وجود دارد که به عقیده پژوهشگران ریشه بسیاری از مشکلات هیجانی است.
1. موقعیتی:افراد، مکانها، چیزها و فعالیتها
2. شناختی: افکار، تصاویر و خاطره ها
3. بدنی: حسهای بدنی درونی مثل تپش قلب، عرق کردن، خستگی، تنگی نفس و برانگیختگی جنسی ناخواسته
4. محافظتی: اجتناب از تردید از طریق چک کردن های مکرر، کمال گرایی، به تعویق انداختن و اطمینان گیری مجدد
5. جایگزینی: اجتناب از تجربه هیجانی با جابه جایی هیجانات با مصرف مواد مخدر، الکل، قمار و یا پرخوری
چرا با وجود این که پیامدهای اجتناب هیجانی به مراتب بیشتر از تجربه آن چیزی است که از آن فرار میکنیم باز هم به اجتناب کردن ادامه میدهیم ؟
از آنجایی که پریشانی، ناراحتی و اضطراب بخشی از زندگی ماست؛ اجتناب هیجانی معمولاً تنها یک راه حل سطحی و موقتی است .
اجتناب هیجانی، این ایده که ناراحتی، پریشانی و اضطراب بد و خطرناک هستند را تقویت میکند و همین موضوع توانایی تان را برای رو یا رویی و تحمل درد کاهش میدهد .
اجتناب هیجانی توانایی تان برای تجربه کامل زمان حال را محدود میکند .
اجتناب هیجانی شما را از رفتن به سمت جنبه های مهم و با ارزش زندگی باز میدارد .
اجتناب هیجانی معمولاً کارآمد نیست . چراکه وقتی سعی میکنید که درمورد چیزی فکر نکنید، خودتان را مجبور میکنید که درمورد فکرنکردن، فکر کنید.زمانی که تلاش میکنید تا از هیجان اجتناب کنید، خودتان را در تجربه یک احساس پایان ناپذیر می اندازید .
اجتناب هیجانی معمولاً منجر به رنج میشود: اعتیاد، ناامیدی، درماندگی، افسردگی، روابط مختل و ازدست دادن فرصتها
اجتناب هیجانی، این ایده که ناراحتی، پریشانی و اضطراب بد و خطرناک هستند را تقویت میکند و همین موضوع توانایی تان را برای رو یا رویی و تحمل درد کاهش میدهد .
اجتناب هیجانی توانایی تان برای تجربه کامل زمان حال را محدود میکند .
اجتناب هیجانی شما را از رفتن به سمت جنبه های مهم و با ارزش زندگی باز میدارد .
اجتناب هیجانی معمولاً کارآمد نیست . چراکه وقتی سعی میکنید که درمورد چیزی فکر نکنید، خودتان را مجبور میکنید که درمورد فکرنکردن، فکر کنید.زمانی که تلاش میکنید تا از هیجان اجتناب کنید، خودتان را در تجربه یک احساس پایان ناپذیر می اندازید .
اجتناب هیجانی معمولاً منجر به رنج میشود: اعتیاد، ناامیدی، درماندگی، افسردگی، روابط مختل و ازدست دادن فرصتها
با اجازه دادن به خود برای تجربه ترسها، افکار، احساسات، حسهای بدنی و تمایلات رفتاری میتوانید یاد بگیرید که رنج را کاهش دهید .
هیجان | فواید اجتناب | زیان اجتناب | فواید تجربه کردن هیجان | زیان تجربه کردن هیجان |
درمان کارآمدی هیجان
نتیجه درمان کارآمدی هیجانی چه خواهد بود؟
به جای آنکه توسط هیجاناتتان مانند اضطراب،استرس،خشم،غم و ... کنترل شوید و طاقتتان تمام شود یاد بگیرید که چگونه به هیجاناتتان مثل امواجی نگاه کنید که بالا و پایین میروند، و به این وسیله تحمل آنها برایتان آسان تر خواهد شد.
بتوانید قسمتهای مختلف هیجاناتتان شامل: افکار، احساسات، حسهای بدنی و امیالتان را بشناسید.
با شناخت؛ آنها دیگر رمز آلود و دور از دسترس نخواهند بود. می توانید یاد بگیرید که هیجاناتتان را به جای دور کردن از خود تجربه کنید. میتوانید یاد بگیرید که لحظه بحرانی انتخاب برای عمل را شناسایی کرده، بر اساس ارزشهایتان عمل کنید تا زندگیتان غنی شود. می توانید ارزشهای اصلیتان را بشناسید و بدانید که وقتی از نظر هیجانی درگیر شده اید، به طور مثال غمگین هستید، چگونه میخواهید آنها را نشان دهید.
یاد میگیرید که در لحظات آشفتگی هیجانی بر اساس ارزشهایتان و نه هیجاناتتان رفتار کنید. میتوانید راهبردهای جدیدی را برای مدیریت هیجان حتی در شرایطی که آنها بسیار شدید هستند؛ یاد بگیرید.
با شناخت؛ آنها دیگر رمز آلود و دور از دسترس نخواهند بود. می توانید یاد بگیرید که هیجاناتتان را به جای دور کردن از خود تجربه کنید. میتوانید یاد بگیرید که لحظه بحرانی انتخاب برای عمل را شناسایی کرده، بر اساس ارزشهایتان عمل کنید تا زندگیتان غنی شود. می توانید ارزشهای اصلیتان را بشناسید و بدانید که وقتی از نظر هیجانی درگیر شده اید، به طور مثال غمگین هستید، چگونه میخواهید آنها را نشان دهید.
یاد میگیرید که در لحظات آشفتگی هیجانی بر اساس ارزشهایتان و نه هیجاناتتان رفتار کنید. میتوانید راهبردهای جدیدی را برای مدیریت هیجان حتی در شرایطی که آنها بسیار شدید هستند؛ یاد بگیرید.
مرجع : وبسايت دكتر ماندانا شعبان