میگنا: دکتر فاطمه باقریان، دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی و فارغ‌التحصیل روانشناسی اجتماعی، در گفتوگو با ایکنا، به تحلیل بخشی از تأثیر اجتماعی قتل یک دختر 13 ساله بر جامعه پرداخت و گفت: وقتی فیلم «هیس دخترها فریاد نمی‌زنند» اکران شد، واکنش‌های زیادی به این فیلم صورت گرفت اما حمایت‌ها بیشتر از سوی خانم‌ها بود؛ یعنی این بانوان جامعه بیشتر واکنش نشان دادند و این نشان از دغدغه بیشتر زنان در مورد رفتارهای پرخاشگرانه‌ای است که زندگی افراد قربانی آن می‌شود و می‌تواند به شکلی جبران‌ناپذیر آنان را از مسیر طبیعی و سلامت روحی روانی دور کند.
وی این سؤال را مطرح کرد که واکنش به مسئله قتل رومینا بیشتر از سوی مردان جامعه صورت گرفته است یا زنان، گفت: باید این مسئله بررسی شود. علم روانشناسی اجتماعی رفتارها را دارای دو بعد پرخاشگرانه ـ صدمه‌زننده یا انسان‌دوستانه ـ همدلانه تعریف می‌کند. رفتارهایی با رویکرد همدلانه و دور از پرخاشگری مطلوب است و رفتارهای پرخاشگرانه نامطلوب است و هر جامعه‌ای برای سعادت و سلامت جسمانی و روانی و اخلاقی جامعه به منظور کاهش و حذف این رفتارهای نامطلوب تلاش می‌کند. برای کاهش این رفتارها، چگونگی تفکر، گرایش و رفتار افراد جامعه باید آموزش‌های بنیادی رسمی و غیررسمی داده شود، به طوری که باورهای جامعه در جهت اجتناب از پرخاشگری شکل گیرد.
جامعه با پرخاشگری مردان مماشات می‌کند
باقریان ادامه داد: در واقع این باورها هستند که اعمال افراد جامعه را شکل می‌دهند. در روال اجتماعی شدن اغلب شواهد و تحقیقات نشان می‌دهد که زنان بیشتر باور به رفتار همدلانه دارند؛ از طرف دیگر آنچه در اغلب جوامع به صورت باور وجود دارد، پذیرش یا مماشات با پرخاشگری مردان است و این باور منجر به اعمال پرخاشگری‌های صدمه‌زننده به خصوص به زنان می‌شود و تا زمانی که این باور در جامعه تغییر نکند، شاهد چنین حوادث تلخی خواهیم بود.
این استاد روانشناسی اجتماعی اظهار کرد: اگر واکنش‌ها در اعتراض به قتل یک دختر 13 ساله از سوی اکثر مردان و زنان جامعه صورت گرفته باشد، علامت ذهن آگاه و تغییر باور اکثریت مردم درباره خشونت و پرخاشگری است و امید می‌رود که جامعه پرخاشگری را ناقض رفتارهای انسانی و اجتماعی جامعه بداند و زندگی به دور از پرخاشگری و خشونت را حق هر انسانی تلقی کند.
تأثیر برخورد با پدر رومینا بر جامعه
وی با اشاره به همدلی مردم ایران با یکدیگر در شرایط متعدد سوانح و مشکلاتی نظیر حوادث طبیعی و امروزه مشکل کرونا و پیش‌قدم بودن بسیاری از مردم در فعالیت‌های نوع‌دوستانه، گفت: این همدلی‌ها نشان از گسترش باور اغلب مردم به رفتارهای همدلانه دارد. به همین دلیل وقتی رفتاری تا این حد خشونت‌بار رخ می‌دهد، به جامعه شوک وارد می‌شود. مسئله مهم دیگر این است که آیا این پدر محاکمه خواهد شد؟ فردی که خشونتی بی‌رحمانه را در مورد دخترش مرتکب شده چه سرنوشتی خواهد داشت؟ هر نوع رفتاری که با این پدر انجام شود، در اصل بر رفتار مردم جامعه تأثیرگذار خواهد بود و نوعی آموزش محسوب می‌شود.
باقریان در پاسخ به اینکه بهترین واکنشی که می‌توان به این رخداد نشان داد چیست؟ بیان کرد: بهترین واکنش باید رفتاری باشد که برای جامعه احساس امنیت روانی ایجاد کند و آموزش اینکه در جامعه، قانون حاکم است و یک نفر حق صدمه زدن عامدانه به هیچ کس را ندارد، چه رسد به پایان دادن به زندگی یک فرد.
وقتی همدلی با قاتل است نه مقتول
دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی در تحلیل این مسئله که چطور می‌توان این فرهنگ را اصلاح کرد که وقتی در یک قبیله یا خانواده پدر یا برادری دست به قتل دختری می‌زند، اعضای خانواده و قبیله با همکاری هم دیه را تهیه می‌کنند؟ گفت: رفتارهای پرخاشگرانه به راحتی اصلاح نمی‌شود. برای اصلاح چنین نگاه و رفتاری باید آموزش‌های پایه‌ای و بنیادی را آغاز کرد و با محکوم و طرد کردن مرتکبان چنین رفتارهایی، باورهای مربوط به مماشات با خشونت را با باور به رفتارهای همیاری و نوع‌دوستی جایگزین کرد.
وی ریشه چنین قتل‌هایی را برگرفته از تعصب دانست نه مذهب و افزود: این خشونت‌ها را در افراد واقعاً مذهبی نمی‌بینیم؛ برای اصلاح این تعصب‌ها باید همه نهادهای آموزشی و رسانه‌ها و فیلم‌سازان وارد عمل شوند و به نقد خشونت و تأکید بر حرمت انسان و بررسی چنین رخدادهایی بپردازند و در فیلم‌ها نیز جنبه انسانی‌تر مسائل و ارتباطات سازنده و مثبت را نشان دهند و این برنامه تداوم داشته باشد.
این استاد دانشگاه کشورمان اظهار امیدواری کرد که واکنش‌ها موجب شود قبایل و خانواده‌هایی که به چنین رفتارهایی معتقدند از خطای خود آگاه شوند و دریابند که جامعه دیگر چنین رفتارهایی را نمی‌پذیرد. البته علنی شدن واکنش‌های منفی می‌تواند در کاهش این اقدامات خشونت‌آمیز تأثیرگذار باشد. همچنین، در تهیه فیلم‌هایی با چنین موضوعات اجتماعی باید از کارشناسان روانشناسی، جامعه‌شناسی، آسیب‌شناسی، مشاوره و ... استفاده کرد تا فیلم‌ها جنبه آموزش و اصلاح فرهنگ پرخاشگری داشته باشند.
دانشیار گروه روانشناسی دانشگاه شهید بهشتی با اشاره به اینکه در گذشته شاهد برخورد جدی قوه قضائیه در محکومیت پرخاشگری‌های مشابه بوده‌ایم که موجب آرام‌تر شدن جامعه و تفهیم اینکه هیچ فردی حق گرفتن زندگی دیگری را ندارد شده است، گفت: باید در متون آموزشی مهربانی و همدلی جایگاه ویژه‌ای پیدا کند و کودکان از زمانی که وارد سیستم آموزشی می‌شوند، عملاً بیاموزند که مسائل و مشکلات خود را با پرخاشگری و دعوا حل نکنند، بلکه با صحبت کردن با آنان و پذیرفتن اشتباهشان می‌توانند بر مشکلات فائق آیند. ترویج رویکردها و برنامه‌های آموزشی عملی و رفتارهای دور از خشونت و مبتنی بر گفتوگو برای رفع اختلافات بین اعضای جامعه از جمله راهکارهایی است که می‌تواند باورهای جامعه را تغییر دهد، تغییری که نتیجه آن طرد رفتارهای پرخاشگرانه است.
دریافت صفحه با کد QR