نشانه های تصمیم به خودکشی

سامان آسیابانی در روز جهانی پیشگیری از خودکشی، تعریفی از خودکشی ارائه داد و گفت: خودکشی اقدامی آگاهانه در آزار رساندن به خود است که موجب مرگ و نابودی فرد توسط خودش می‌شود.

وی با بیان اینکه ساختار تربیتی و رشد هیجانی تاثیر مهمی در نگرش فرد به خودکشی دارد، اظهار کرد: این ساختار ناشی از تجربه یک بحران، نحوه تفسیر و معنا دهی و همچنین پاسخ به آن  توسط والدین، همسالان، نزدیکان و در نگاه کلان "جامعه"، نسبت به واقعه ناگوار است که در دوران کودکی فرد نظاره گر رفتار این افراد بوده است.

این نوع از یادگیری اجتماعی بر جنبه های شخصیتی و عاطفی و همچنین تصمیم گیری و رفتار افراد نسبت به آن موضوع سمت و سویی خاص و منحصر به فرد داده است.

آسیابانی معتقد است، در میان نوجوانان علل روانشناختی چون شکست در عشق، کنکور و در میان بزرگسالان اختلافات خانوادگی، مهاجرت، بیکاری، ورشکستگی و در بین سالمندان افراد دچار سوگ عزیزان، مبتلایان به بیماری های مزمن، در معرض خودکشی هستند. همچنین در میان بیماران روانپزشکی مبتلایان به اختلال افسردگی، اختلال دو قطبی، افراد دچار اعتیاد به الکل و مواد مخدر بیشترین جامعه درگیر با خودکشی را در بین جامعه بیماران روانپزشکی  شامل می شود.

معمولا نرخ خودکشی با افزایش سن افزایش می یابد. به طور کلی سه دوره سنی با خطر بالای خودکشی همراه است؛ دوره اول اواخر نوجوانی و اوایل جوانی ( ۱۵-۲۴ سالگی) دوره دوم میانسالی و دوره سوم سالمندی ( ۶۵ به بالا) است.

به گفته‌ وی، خطر خودکشی در مردان بیشتر از زنان است. زنان بیشتر از مردان احتمال دارد اقدام به خودکشی کنند ولی مرگ و میر ناشی از خودکشی در مردان ۴ برابر بیشتر از زنان است و این تفاوت ناشی از آن است که مردان از روش هایی برای خودکشی استفاده می کنند که شانس نجات در آن بسیار کم است و یا وجود ندارد.

این روانشناس درباره‌ علت شانس کمتر نجات در مردان گفت: بدلیل خشن بودن نوع خودکشی انتخابی توسط مردان، شانس نجات آنها کاهش می یابد اما زنان بیشتر با خوردن قرص و ... نسبت به خودکشی خود اقدام می کنند که همین شانس زنده ماندنشان را افزایش می دهد.

خودسوزی به عنوان نوع دیگر خودکشی است، خودسوزی بیشتر به دلایل اقتصادی انجام می‌شود و در اصل نوعی فریاد اجتماعی در مقابل مشکلات شغلی، اقتصادی و اجتماعی است که فرد در مقابل آن درمانده شده است و  در واقع پیامی برای جامعه ای است که فرد را نادیده گرفته است. 

آسیابانی درباره‌ علائم فردی که به خودکشی فکر می‌کند اظهار کرد: در اغلب موارد نشانه هایی که مشخص می کند فرد قصد به خودکشی دارند صحبت از نا امیدی، صحبت از فرار و رهایی، صحبت از خودکشی و یا مرگ در بین دوستان و آشنایان، افزایش مصرف دخانیات، مشروبات الکلی و مواد مخدر و... از جمله علایم احتمالی‌ گرایش فرد به خودکشی به‌شمار می‌رود.

این روانشناس به اطرفیان شخصی که راجع به خودکشی حرف می زند توصیه کرد که به صحبت های فرد با همدلی گوش دهند و به مشکلاتی که فرد با نومیدی به آنها اشاره می کند نگاهی حمایت کننده داشته باشند.

نزدیکان فردی که درباره‌ ارتکاب به خودکشی حرف می‌زند باید موقعیت مکان حاضر را جدی بگیرند، فرضا اگر در حین رانندگی در اتوبان هستند نسبت به توقف خودرو و پارک در محلی امن و ادمه صحبت ها اقدام کنند؛ در مورد نقشه خودکشی فرد سوال کنند و در صورت لزوم موضوع را با روانپزشک یا روانشناس و یا اورژانس اجتماعی در میان بگذارند و تا زمان رسیدن کمک در کنار فرد بمانند.

به گفته‌ این روانشناس، اقدامات بالینی و روانشناختی توسط روانشناسان بالینی یا سایر افراد مرتبط شامل هفت مرحله است که در این مراحل درمانگر نسبت به ارزیابی افکار، برنامه و قصد خودکشی مراجع و بررسی تاریخچه مشکلات روانی او ارتباطی همدلانه با مراجع برقرار می‌کند و با طرح امنیت  روشن می کند که اگر مراجع افکار یا تمایل به خودکشی را تجربه کرد باید چه کارهایی را انجام دهد و با چه کسی یا کجا تماس بگیرد.

طرح امنیت
برخی از افراد و سازمان هایی که می توانند در طرح امنیت گنجانده شوند شامل روانشناس، پزشک یا روانپزشک خانواده ، سرویس اورژانس اجتماعی ۲۴ ساعته یا شماره تماس ۱۲۳ و دوستان و والدین هستند.

آسیابانی به خانواده‌ها هشدار داد: اکثر خانواده ها می دانند که برخی از جوانان اقدام به خودکشی می کنند اما تصور نمی کنند که این حادثه ممکن است برای فرزندان آنها و یا در همسایگی آنها رخ دهد از این رو باید خانواده ها  به علائم هشدار دهنده افسردگی و خودکشی و نحوه کمک رسانی به افراد دارای افکار خودکشی آگاه و با آموزش مهارت های اجتماعی ـ عاطفی لازم و همچنین تلاش برای تبدیل محیط  خانواده به محیطی امن و دلسوز و نسبت به ارتقای بهزیستی و سلامت  فرزندان اقدام کنند.

تحقیقات حاکی از این است، اغلب افرادی که افکار خودکشی دارند پیشتر با همسالان خود گفتگو می کنند تا بزرگسالان؛ در عین حال تنها ۲۵ درصد از این معتمدین همسال موضوع خودکشی را با یک فرد بزرگسال در میان می گذارند بنابراین با آموزش برنامه پیشگیری از خطر خودکشی و همچنین ارائه واحد درسی  در مدارس و دانشگاه ها  با مشارکت معلمان و اساتید دانشگاه ها  می توان احتمال اقدام به خودکشی را کاهش داد.

وی در پایان پیشنهاد داد: در دانشگاه ها و خوابگاه ها و مرکز آموزشی سربازان و حتی ادارات با غربالگری و پایش افراد در معرض خطر و تشکیل پرونده و پیگیری افراد در معرض خطر می توان نسبت پیشگیری از وقوع چنین حوادثی اقدام کرد.