چکیده

تربیت جنسی یکی از پیچیده ترین و مهمترین ابعاد تعلـیم و تربیـت اسـت کـه در چگـونگی شـکل گیـري شخصیت انسان نقش مهمی داشته و بر افکار، عواطف و رفتارهاي وي تاثیرگذار است. پرداختن به موضوع تربیت جنسی و آموزش به کودکان و نوجوانان می تواند به حفظ عفت و سلامت و پایداري خانواده ها کمک کند و به دنبال آن فساد و فحشا در جامعه کم میشود و سهل انگاري و بی اهمیتی به این مسئله موجب از بین رفتن حیا و حریم ها و فروپاشی خانواده ها و شـیوع فسـاد و فحشـا در جامعه میشود امروزه متأسفانه در جامعه ي ما، منابع غیر صحیح براي پاسخگوئی به نیازهاي جنسـی کودکـان و نوجوانان فراوان است به همین دلیل خانواده ها باید کودکان و نوجوانان خود را به طریق صحیح تربیت نمایند تا به انحراف جنسی دچار نشوند.

واژگان کلیدی: تربیت جنسی،آسیب های اجتماعی،آموزش جنسی، هویت جنسی


مقدمه
در دنیای امروز که کودکانمان را محرک های محیطی فراوانی چون شبکه های ماهواره، ایینترنت، شبکه های مجازی احاطه کرده اند و هریک از آنها تأثیرات بسیار گسترده ای بر روی ذهن و روح آن ها می گذارد، نمی توان بی تفاوت بود و کودکان را بدون هیچ گونه زره دفاعی در این دنیا رها کرد. بر عکس، باید با آگاهی درست از چگونگی تربیت جنسی و نحوه ارائه آن به کودکان، آن ها را به این زره دفاعی مجهز سازیم، اما با همه این تفاسیر یکی از حوزه هاي چالش برانگیز تعلیم و تربیت در جوامع مختلف، از جمله جامعه ما تربیت جنسی است، که همواره به دلیل وجود پاره اي از ابهام ها و سوء تفـاهم هـا فکري و نظري ونیز موانع اجرایی با مشکلات فراوانی دست به گریبان بوده و همین امر، زمینه ساز ایجاد و بروز بسیاري از معضلات اجتماعی و انحرافهـاي رفتـاري در میـان نسل جوان و به تبع آن صرف هزینه هاي سنگین جهت مقابله با این انحرافها است در عین حال باید بـر ایـن نکتـه تاکیـد کنـیم کـه در حـوزه عمـل "تربیـت جنسـی از موضوع هاي چالش برانگیز براي خانواده هاي ایرانـی اسـت. پـدران و مـادران مسـئول نمی توانند نسبت به غریزه جنسی فرزندان خود بی تفاوت باشند زیـرا تربیـت جنسـی یکی از دشوارترین و حساس ترین انواع تربیت ها است که اندك اشـتباهی در آن ممکـن است کودکان را به وادي فساد بکشاند با این حال بیشتر والدین از صحبت کردن با کودکان شان درباره مسائل جنسی سرباز میزنند یا به دنبال فرصت مناسبی برای مطرح کردن این مسائل هستند، در حالی که ممکن است آن زمان مناسب هیچ گاه فرا نرسد.

برخی از والدین نیز در بیان این گونه مسائل به دلایل مختلف راحت نیستند؛ زیرا خود نیز آموزش ندیده اند و با مادران و پدران خود به دلایل متعدد موجود در جامعه، نتوانسته اند به راحتی گفت و گو کنند.

دسته دیگری با تصور اینکه کودکانشان در بزرگسالی مسائل جنسی را خودشان خواهند فهمید، با کودکان خود گفت و گو نمی کنند. شاید گفت و گو با کودکان درباره مسائل جنسی سخت باشد اما نقش اینگونه صحبت ها در تأمین سلامت روانی و جسمانی و آینده بهتر آنها بسیار مهم است.

پژوهش های بسیاری حاکی از آن است که کودکانی که درباره مسائل جنسی آگاهی ندارند ، بسیار آسیب پذیرتر هستند.

تربیت جنسى عبارت است از اینکه فرد در دوره هاى رشـد کـودکى، نوجـوانى و جوانى، به گونه اى پرورده شود و آموزش ببیند که با جنسیت خود آشـنا گـردد و آن را بپذیرد؛ قدردان وجود خویش باشد و به آن افتخار کند؛ نقش مذکّر یا مؤنّـث بـودن از لحاظ اجتماعى را یاد بگیرد؛ و احکام و آداب دینى در ارتباط با مسائل جنسىِ مربـوط به خود و روابط با همجنس و جنس مخالف را فرا گیرد؛ آمادگى روانى براى ازدواج و تشکیل خانواده را پیدا کند؛ با مسائل مربوط به زندگى خانوادگى و روابط با همسرآشنا گردد و در سایه آن، به آرامش برسد.

برخی از صاحب نظران برای تربیت جنسی دو معنا و مفهوم را در نظر می گیرند: معنای اول؛ تربیت جنسی به معناي آموزش نقـش هـاي متـاثر از هنجارهـاي اجتمـاعی دخترانه و پسرانه به دانش آموزان است.

در معناي دوم؛ تربیت جنسی، ارائه و در اختیار گذاشتن اطلاعات ضروري در مورد مسایلی است که به نوعی با غریزه جنسی انسانها مربوط است.

باید بدانیم تربیت جنسی با آموزش جنسـی تفـاوت دارد. آمـوزش جنسـی شـرح جزئیات روابط و مراحل جنسی است اما آنچه در تربیت جنسـی مطـرح اسـت، ارائـه مجموعه اطلاعات جسمانی، روانی، اجتماعی و دینـی در مـورد مسـائل جنسـی یـا در اختیار گذاشتن اطلاعات لازم در مورد مسائلی اسـت کـه بـا غریـزه جنسـی کـودك و نوجوان مرتبط است و آموزش آن از سال هاي اول زنـدگی کـودك و نوجـوان شـروع میشود.

در این سالها باید مسائلی به کودك و نوجوان آموزش داده شـود کـه ممکـن است ارتباطی با آموزش جنسی نداشـته باشـد، امـا بعـدها همـین مـوارد در روابـط و تعاملات جنسی به او کمـک خواهـد کـرد. کرکنـدال اعتقـاد دارد کـه تربیـت جنسـی موضوعی فراتر از آگاه کردن کودکان پیرامون تولیدو مثل، و رابطه جنسی زن و مرد است. طرز رفتار کودك، الگو بودن بزرگسالان و رفتـاري کـه در زنـدگی خـانوادگی مرسـوم است، نقش عمده اي درتربیت جنسی ایفا میکند.

آموزش جنسی کسب آگاهی در مورد کالبدشناسی و فیزیولوژي بدن انسان، اعمال جنسی، تولید مثل و زندگی خانوادگی، پیشگیري از اختلالهاي جنسی و حاملگی ناخواسته و موضوعاتی از این قبیل است.


یکی دیگر از مفاهیم مهم در حوزه روانشناسی هویت جنسی است بدین صورت که تحول هویت جنسـی در افـراد از کودکی آغاز میگردد و این فرایند تا نوجوانی ادامه خواهد داشـت. فرهنـگ و آمـوزه هـاي اجتمـاعی از مهمترین منابع شکل دهی هویت جنسی است. نقش ها و نگرش هـاي جنسـی در هـر فرهنـگ محتـواي هویت جنسی را تشکل میدهد. بنابر مبانی نظري موجود، شکلگیري هویت جنسی کاملاً اکتسابی اسـت و آموزههاي رسمی و غیر رسمی عامل مؤثر در این شکل گیري است.

یکی از مهمترین وجوه هویت انسـانی، هویـت جنسی است که طی فرآیند جامعه پذیري در قالب نهادهاي رسمی و غیررسمی شکل میگیرد. در خلال فرآیند جامعه پذیري اعضاي جامعه الگوهاي ادراکی، عاطفی و رفتاري مربوط به جـنس خود را فراگرفته و درونی میسازند. طی کردن موفقیت آمیز این فرآیند موجب شـکل گیـري یـک هویـت جنسی سازگار با جامعه میگردد.

شخصی کـه هویـت جنسـی سـالم دارد مـیتوانـد بـا قاطعیت بگوید مرد است یا زن؛ بنـابراین انسـانهـا بـراي آنکـه تجربیـات اجتمـاعی و جنسـی آنهـا در بزرگسالی رضایت بخش و ارضـاء کننـده باشـد، بایـد از رشـد هویـت جنسـی مناسـب برخـوردار باشـند.

کسب هویت جنسی از سوي کودکان نشان از بروز نوعی خودآگاهی در مورد جنسیت است. هر چه این خودآگاهی عمیق تر باشـد، کـودك ادراك دقیـق تـري در بـاب تشـخیص جنسی و ثبات جنسی خود خواهد داشت متأسفانه تابوهاي فرهنگی موجـود در بعضـی از کشـورها باعـث شـده اسـت کـه اطلاعـات جنسـی به صورت نادرست در بین کودکان وجود داشته باشد و کودك بدون اینکـه صـحبتی در ایـن مـورد بکنـد بزرگ شود و بسیاري از کنجکاويهاي او سرکوب شود.

نوزاد زمانی که چشم به دنیا باز میکنـد بـا خـود شور و شعف می آورد و براي اینکه این نشاط تداوم یابد، باید به هر آنچه که جزئی از مراحل رشد او اسـت دقت کنیم و آن را نادیده نگیریم. زیرا اگر به آنها توجه دقیق و درستی شـود، بخشـی از بحـرانهـا را از زندگی مادي و اقتصادي مردم را تغییر داده بلکه چهارچوب هاي شناختی آنها را نیز دگرگـون سـاخته اسـت. در این شرایط انسانها بیش از بیش به هویت به عنوان منبع توانایی براي نظم بخشیدن به زنـدگی و دنیـاي اطراف نیازمندند.

هویتهاي چندگانه انسانها که در زمینه هاي خاص قابل استفاده هسـتند از طریـق ارتبـاط متقابل با محیط بروز پیدا میکنند. زن یا مرد بودن از جمله مهمترین مـلاك و معیارهـاي هـویتی اسـت کـه جوامع بشري همواره براي دسته بندي افراد بدان توجه داشته اند.

به تدریج کـه کودکـان بـزرگتـر مـیشـوند، نقش عوامل خارج از خانواده در شـکل دهـی نقـش آمـوزي جنسـی از قبیـل همسـالان، معلمـان، مدرسـه، کتابهاي درسی و رسانه هاي جمعی اهمیت بیشتري پیدا میکند هـر جامعه اي با قوانین رسمی و هنجارهاي غیررسمی خود تعیین میکند که مرد و زن هریک چـه رفتارهـایی باید داشته باشند، چه نقشهایی میتوانند یا باید بر عهده بگیرند و چه ویژگیهاي شخصیتی بـراي آنهـا مناسب است باوجود اینکـه مـذکر و مؤنـث بـودن واقعیتی زیستی است، پذیرش یا عدم پذیرش خود به عنوان مذکر یا مؤنـث، موضـوعی روانـی اسـت کـه به وسیله آنچه کودك درباره خود به عنوان مرد یا زن احساس میکند تعیین میگردد.

با توجـه بـه اهمیتـی که هویت جنسی در زندگی فردي و نیز تعاملات اجتماعی دارد، اگر این بخش از هویـت دچـار اخـتلال و نقص شود، بر تمام بخشهاي زندگی اجتماعی تأثیر گذاشته و باعث بروز مشکلاتی میشود که پـژوهش درباره آن و راهکار جهت حل این مشکل چه از نظر فردي و چه اجتمـاعی از اهمیـت بسـزایی برخـوردار است.

ما چه بخواهیم و چه نخواهیم نمیتوانیم آمار دختران و پسرانی که سالانه به دلیل نپذیرفتن هویت جنسی خود براي تغییر جنسیت اقدام میکنند را نادیده بگیریم کودك، ضعیفترین عضو جامعه است کـه فاصـله بـین کودکی تا دستیابی به هویت جنسی سالم مانند یک میدان مین میباشد و براي عبور بیخطـر لازم اسـت کودکان، با مفهوم گسـترده جنسـیت آشـنا شـوند تربیت جنسی درست و به موقع میتواند در شکل گیري هویت جنسی سالم در کودکان بسیار مؤثر باشد، زیرا سلامت جنسی و سلامت روانی آنها را در مراحل بعدي تضمین میکند. تربیت جنسی متناسب با روند رشد کودکان باعث میشود کنجکاوي هاي جنسی کودکان سرکوب نشود و همچنین خطر منحرف شدن ذهن کودکان را نسبت به مسائل جنسی کاهش دهد بنابراین لازم است کودك براي رسیدن به یک هویت جنسی سالم خودش را بشناسد و درك عمیقی از جنسیت خودش به عنوان دختر یا پسر پیدا کند تربیت درست و به موقع و مستمر میتواند کودك را در جهت رشد جنسی سالم کمک کنـد و او را بـه مقام والاي انسانی برساند .

تربیت جنسی از انواع تربیـت اسـت کـه در کنـار سـایر ساختهاي تربیت همچون تربیت اجتماعی، تربیت اخلاقی، تربیت سیاسـی قابـل طـرح مـیباشـد.

طبـق آخرین تعریف سازمان بهداشت جهانی تربیت جنسی عبارت اسـت از کلیه اقداماتی که از دوران اولیه زندگی انسان در جهـت رشـد متعـادل و مناسـب غریـزه جنسـی صـورت میگیرد و اهداف آن اطلاع رسانی جنسی، کمک به تکامل رفتارهاي جنسـی، کمـک بـه اجـراي وظـائف جنسی، تداوم و بقاي نسل و رسیدن به آرامش است.

در زمینه تربیت جنسی و آثار آن پژوهش هایی صورت گرفته که نتابج آن به شرح زیر است: سومارت و سوتا (sommart & sota , 2013) در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که مداخله هاي آموزشی عاملی مؤثر در شکل گیري هویت جنسی دانش و نگرش جنسی دانش آموزان است.

در پژوهش دیگري آلن تایمر و اورکیزا (Allen Timmer & Urquiza , 2016) نشان دادند که برنامه هاي جامع آموزش تربیت جنسی تأثیر مثبتی در به تأخیر انداختن آغاز رفتار جنسی، کاهش تعداد شریکان جنسی جدید در آینده و کاهش وقوع کنجکاوي هاي جنسی غیر محافظت شده در کودکان میشود.

حل این پرسش مطرح می شود که اگر تربیت امور جنسی اتفاق نیفتد باید منتظر چه عواقبی باشیم؟ اگر این آموزش‌ها داده نشود باید منتظر عواقب زیادی مثل آسیب‌های جنسی خفته، گسترش بیماری‌های روحی-روانی، عفونت‌ها مانند اچ‌آی‌وی،‌ تجاوزات جنسی و رفتارهای مخاطره‌‌آمیز جنسی باشیم كه در جای‌جای زندگی، افراد را تهدید می‌كند. در كلینیك‌های سلامت جنسی افراد زیادی مراجعه می‌كنند كه به دلیل این كه در كودكی مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند، در روابط زناشویی دچار مشكل هستند و همین مسئله می‌تواند علت پنهان بسیاری از جدایی‌ها باشد پس آنجایی که انسان با اندام جنسی متولد می شود بنابراین باید تربیت جنسی را در مراقبت و تلاش در ایمنی و بهداشت خود داشته باشد تا دچار مشکلات و آسیب های مرتبط با آن نشود و از آنجا که کودک، از همان سن یک سالگی که در حال شناخت اندامهای خود و محیط اطرافش است متوجه تفاوت اندام جنسی خود با سایر اندام های بدن می شود و والدین باید از قانون های تربیت جنسی و اینکه بچه در هر سن چه آموزش هایی را ببیند آگاهی داشته باشند در هنگام پرسیدن سوالات مختلف توسط فرزندان، والدین باید آگاه باشند که چطور برخورد کنند و به یاد داشته باشند که اگر سوالات و کنجکاوی فرزندان خود را در خصوص مسائلی ازجمله نحوه تولد فرزند و ... با آگاهی و به شیوه مناسب پاسخ ندهند و به جای پاسخ دادن کودک را سرزنش کند در واقع ناخودآگاه به کودک یاد میدهد که سوالات خود را از دیگری بپرسد چرا که سوالات او موجب رنجش و نارحتی والدین می شود، بنابراین با تربیت جنسی درست و مستمر و متناسب با سن، کودك با تفاوتهاي دختر و پسر چه از لحاظ آناتومی و چه شخصیتی آگاهی مییابد و با قسمتهاي مختلف بدنش آشنا می شود و اندامهاي خصوصی بدن را همراه با نام صحیح آنها یاد میگیرد.

به کار بردن نام صحیح در مورد اندامهاي خصوصی و به ویژه ناحیه تناسلی براي جلوگیري از طرحواره هاي ناسازگار در آینده بسیار حائز اهمیت میباشد. کودکان تمایل دارند که بدانند از کجا آمده اند و چگونه بچه درون شکم مادر قرار می گیرد و یا سؤالات دیگري از این قبیل که ذهن کودکان را به خود مشغول کرده است و تنها در سایه تربیت جنسی میتوان به مشغولیات ذهنی آنها پاسخ درست داد و رشد هویت جنسی سالم را در آنها تقویت کرد.


نتیجه گیری
چنانچه تربیت جنسی مورد غفلت قرار بگیرد، احتمالاً هویت جنسی کودك دچار مشکل میشود و شاهد اختلالهاي شایع جنسی در میان فرزندانمان میباشیم. درنتیجه ذهنیت فرد از جنسیت خویش با اندام جنسی زمان تولدش متفاوت میشود و از آنجاییکه سلامت جنسی یکی از ارکان سلامت روانی افراد میباشد در صورت بروز اختلال، دیگر جنبه هاي حیات روانی و ارتباطی را نیز تحت تأثیر قرار میدهد و آنها را دچار مشکل میکند و همچنین پاسخگویی به پرسش های جنسی کودکان مقوله ای بسیار مهم است و در عین حال فوق العاده حساس و اندک سهل انگاری در این زمینه پیامد های ناگواری دارد؛ زیرا کودکان امروز ، از طریق تبلت، فیلم ها ، تلویزیون و ماهواره ها پیام های جنسی متعددی دریافت می کنند و اگر والدین خود را به بی خبری بزنند و آنان را به حال خود رها کنند، کودکان برای دریافت پاسخ پرسش های خود به هر دری میزنند و ممکن است اطلاعات نادرستی کسب کنند بنابراین باید به کودکان خود در دوران ابتدایی زندگی خود مهارتهایی بیاموزیم که به کمک آنها تصمیمات درستی درباره این پرسش ها بگیرند و موقعیت ها خطرناک را در آینده تشخیص دهند.





منابع
[1] – سمیه یزدانی، نادره سهرابی شگفتی 1397 تاثیر آموزش جنسی بر هویت جنسی
[2]- مسلم قبادیان ، سعید دهقان ، اژدر شمخانی 1396 شماره 38 تربیت جنسی کودکان برای پیشگیری از جرائم و انحرافات
[3]- سمانه قدیریان پور ، 1397 مجله رشد آموزشی پیش دبستان شماره 37 تربیت جنسی کودک من
[4]- مجله خبرگزاری پانا،نقش موثر والدین در تربیت جنسی کودکان و کاهش آسیب های اجتماعی 1397