با بچه‌های درس‌نخوان چه کنیم؟
سودابه بساک‌نژاد، عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز اظهار کرد: آموزش در مدرسه سال‌ها است که با پدیده اجتناب از مدرسه رفتن و لجبازی در مرور دروس و تحصیل در مدرسه مواجه است. این در شرایطی اهمیت می‌یابد که دانش‌آموز علاقه‌ای به درس خواندن نشان نمی‌دهد و احساس می‌کند که اجبار به درس خواندن مانع رشد علائق او میشود. بارها دیده شده دانش‌آموز با معلم و والدین در تعارض قرار می‌گیرند که «چرا باید درس بخوانیم در حالی‌که استفاده‌ای از برخی درس‌ها نمی‌شود؟». به نظر می‌رسد که دایره شناخت این دانش‌آموزان بر گرفته از شرایط کسالت باری است که معلمان و والدین برای آن‌ها ایجاد می‌کنند.
آموزش نیازمند حوصله و صبر است
وی با اشاره به دلایل لجبازی دانش‌آموزان و درس نخواندن آن‌ها، افزود: لجبازی و بدخلقی نوعی واکنش متقابل و تعارضی با شرایطی است که دانش‌آموز با آن روبرو میشود. برای مثال بعد از بیدار شدن از خواب صبحگاهی دوست دارد بازی کند و یا با دوستانش درباره حوادث روز گذشته صحبت کند. اما مجبور است سر کلاس درس بنشیند و به صحبت‌های معلم گوش دهد که احساس می‌کند دوست ندارد و برایش کسل‌کننده است. در چنین شرایطی دانش‌آموز و خانواده با یک معادله روبرو می‌شوند و تعارض آغاز میشود. کودک بدخلق میشود و به شدت از سوی والدین یا معلم تنبیه میشود. اما باید دانست که آموزش نیازمند حوصله و صبر است و گاهی برخی دروس تکراری و هم‌پوشانی دارند، پس بروز این واکنش‌ها از سوی دانش‌آموز امری طبیعی به نظر می‌رسد.
یکسان نبودن واکنش همه دانش‌آموزان در برابر سیستم آموزشی
عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: کودکان با توجه به سن، شخصیت، هوش و شرایط محیطی، واکنش‌های متفاوتی را بروز می‌دهند. برای مثال برخی دانش‌آموزان شخصیت پیرو دارند پس کمتر لجبازی می‌کنند. برخی دانش‌آموزان شخصیت متخاصم داشته و در شرایط ناکارآمدی زندگی می‌کنند؛ این کودکان لجبازی و بدخلقی بیشتری بروز می‌دهند، پس نمی‌توان انتظار داشت که در برابر یک سیستم آموزشی، همه واکنش‌های یکسانی برای آموزش نشان دهند.
به صحبت‌های فرزند خود گوش کنید
بساک‌نژاد ادامه داد: مسلم است که والدین و معلمان در برخورد با کودک نیازمند رفتارهای خلاقانه‌تری هستند تا بتوانند لجبازی و بدخلقی دانش‌آموز را در برابر نظام آموزشی کاهش دهند. متخصصان آموزش بهداشت روانی روشهای مختلفی را پیشنهاد می‌کنند، از جمله گوش دادن به صحبت‌های دانش‌آموز و زمان دادن به وی برای گفت‌وگو درباره علائق و نیازهایش که این مورد، بخش جدایی‌ناپذیر راهکار کاهش کج‌خلقی است زیرا دانش‌آموز احساس می‌کند کسی هست که او را درک می‌کند و می‌تواند به راحتی احساسات خود را بدون ترس نشان دهد.
تغییر روش تدریس
وی در ادامه با اشاره به راهکارهایی برای کاهش لجبازی دانش‌آموزان، گفت: تغییر روش تدریس می‌تواند در کاهش لجبازی و ترغیب دانش‌آموز برای درس خواندن موثر باشد. دانش‌آموز زمانی بدخلق میشود و در برابر آموزش واکنش نشان می‌دهد که همه چیز برایش بیش از اندازه خسته‌کننده و یکنواخت باشد.
درس‌ها را برای فرزندان خود عملی کنید
این روانشناس گفت: اگر دانش‌آموز با کاربردهای دروس در زندگی خود آشنا شود می‌تواند سریعا وارد عمل شود و علائق خود را گسترش دهد. برای مثال وقتی در کتاب درسی بیان شده که آب در چه درجه حرارتی به جوش می‌آید، معلم یا والدین می‌توانند به دانش‌آموزان بگویند بروید، امتحان کنید و بگویید آب در چه درجه حرارتی و چگونه به جوش می‌آید. یا اینکه از دانش‌آموزان بخواهند که جستجو کنند و عکس بگیرند که پاکبان محله آیا در شرایط بهداشتی زباله‌ها را جمع می‌کند؟ چه خطراتی سلامتی او را تهدید می‌کند؟ این مثال‌ها بیانگر آن است که معلم و والدین با مثال‌های ساده روزانه و برقراری ارتباط با زندگی روزمره، درس را برای دانش‌آموز جذاب‌تر می‌کنند.
بساک‌نژاد با بیان اینکه والدین در قبال آموزش فرزندان‌شان مسئول هستند، ادامه داد: والدین در آموزش و انجام تکالیف با آن‌ها همراه شوند. اگر اطلاعات کافی ندارند، از او بخواهند با صدای بلند دروس را بخواند تا آن‌ها هم یاد بگیرند. یا درس را به صورت یک داستان تعریف کنند تا والدین هم یاد بگیرند.
"واکنش پیتر"، راهکاری برای حفظ خونسردی والدین
عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه خونسردی در قبال لجبازی و بدخلقی دانش‌آموز دشوار است، تصریح کرد: هم والدین و هم معلم عصبانی می‌شوند و انواع تهدیدها را به کار می‌برند و ممکن است دانش‌آموز را مورد شماتت قرار دهند. برای حفظ خونسردی، متخصصان "واکنش پیتر" را معرفی کرده‌اند. اما واکنش پیتر چیست؟ متوقف شوید و کمی صبر کنید، با دانش‌آموز هم‌حسی کنید، ببینید او چه احساسی دارد و در این شرایط که لجبازی می‌کند چه فکری در سرش می‌گذرد. فکر کنید چه واکنشی می‌تواند موثر باشد. نفس عمیقی بکشید و شانه‌ها و عضلات خود را شل کنید و از حالت تخاصم و حمله خارج شوید و درنهایت واکنش مناسب را به لجبازی فرزند خود نشان دهید.
نگویید وظیفه تو درس خواندن است!
وی افزود: دانش‌آموز را با جملات ساده و دادن امتیاز، تشویق کنید. به او نگویید که این وظیفه تو است که درس بخوانی و نمره بیاوری. این جمله او را عصبانی می‌کند. بهتر است شرایط تحصیل را، بخشی دوست‌داشتنی از زندگی بدانید که چیزهای زیادی می‌توان از آن آموخت. بودن با دوستان، بازی و تماشای تلویزیون با گذر زمان تکراری و یکنواخت می‌شوند اما برنامه‌های آموزشی مدرسه قدم به قدم او را به سوی کسب اطلاعات بیشتر سوق می‌دهد.
فرزندان خود را با گفتن این جملات دلسرد نکنید!
این روانشناس در ادامه‌ی بیان راه‌کارها، تصریح کرد: در جمع‌های گروهی و خانوادگی از ضعف سیستم آموزشی و از گفتن "من تحصیل کردم چه به دست آوردم؟" و "آیا بین من با بی‌سواد فرقی هست یا نه؟" سخن نگویید. فرزندان این سخنان را می‌شنوند و بیشتر دلسرد می‌شوند. بلکه در مقابل، درباره اطلاعات خوبی که از آموزش کسب کردید و خاطرات لذت‌بخشی که با دوستان یا معلمان خود داشتید، سخن بگویید.
به فرزندان مسئولیت بدهید
بساک‌نژاد با بیان اینکه برای دانش‌آموز برنامه هفتگی تهیه کنید، افزود: در برنامه تنوع فعالیت داشته باشید و از خوردن، بازی و ورزش استفاده کنید. به فرزندتان مسئولیت بدهید تا در کنار آموزش مدرسه، زندگی با محیط بیرون را بیاموزد و از یکنواختی و روزمرگی تنها درس و مدرسه خسته نشود. در هر شرایطی که دانش‌آموز قرار داشته باشد، چه در روستا و چه در شهر، هدفمند کردن برنامه آموزشی و علاقه‌مند کردن وی برای برقراری ارتباط میان زندگی و مدرسه می‌تواند گام موثری برای کاهش لجبازی و کج‌خلقی تحصیلی دانش‌آموزان باشد.
آموزش نیازمند حوصله و صبر است
وی با اشاره به دلایل لجبازی دانش‌آموزان و درس نخواندن آن‌ها، افزود: لجبازی و بدخلقی نوعی واکنش متقابل و تعارضی با شرایطی است که دانش‌آموز با آن روبرو میشود. برای مثال بعد از بیدار شدن از خواب صبحگاهی دوست دارد بازی کند و یا با دوستانش درباره حوادث روز گذشته صحبت کند. اما مجبور است سر کلاس درس بنشیند و به صحبت‌های معلم گوش دهد که احساس می‌کند دوست ندارد و برایش کسل‌کننده است. در چنین شرایطی دانش‌آموز و خانواده با یک معادله روبرو می‌شوند و تعارض آغاز میشود. کودک بدخلق میشود و به شدت از سوی والدین یا معلم تنبیه میشود. اما باید دانست که آموزش نیازمند حوصله و صبر است و گاهی برخی دروس تکراری و هم‌پوشانی دارند، پس بروز این واکنش‌ها از سوی دانش‌آموز امری طبیعی به نظر می‌رسد.
یکسان نبودن واکنش همه دانش‌آموزان در برابر سیستم آموزشی
عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: کودکان با توجه به سن، شخصیت، هوش و شرایط محیطی، واکنش‌های متفاوتی را بروز می‌دهند. برای مثال برخی دانش‌آموزان شخصیت پیرو دارند پس کمتر لجبازی می‌کنند. برخی دانش‌آموزان شخصیت متخاصم داشته و در شرایط ناکارآمدی زندگی می‌کنند؛ این کودکان لجبازی و بدخلقی بیشتری بروز می‌دهند، پس نمی‌توان انتظار داشت که در برابر یک سیستم آموزشی، همه واکنش‌های یکسانی برای آموزش نشان دهند.
به صحبت‌های فرزند خود گوش کنید
بساک‌نژاد ادامه داد: مسلم است که والدین و معلمان در برخورد با کودک نیازمند رفتارهای خلاقانه‌تری هستند تا بتوانند لجبازی و بدخلقی دانش‌آموز را در برابر نظام آموزشی کاهش دهند. متخصصان آموزش بهداشت روانی روشهای مختلفی را پیشنهاد می‌کنند، از جمله گوش دادن به صحبت‌های دانش‌آموز و زمان دادن به وی برای گفت‌وگو درباره علائق و نیازهایش که این مورد، بخش جدایی‌ناپذیر راهکار کاهش کج‌خلقی است زیرا دانش‌آموز احساس می‌کند کسی هست که او را درک می‌کند و می‌تواند به راحتی احساسات خود را بدون ترس نشان دهد.
تغییر روش تدریس
وی در ادامه با اشاره به راهکارهایی برای کاهش لجبازی دانش‌آموزان، گفت: تغییر روش تدریس می‌تواند در کاهش لجبازی و ترغیب دانش‌آموز برای درس خواندن موثر باشد. دانش‌آموز زمانی بدخلق میشود و در برابر آموزش واکنش نشان می‌دهد که همه چیز برایش بیش از اندازه خسته‌کننده و یکنواخت باشد.
درس‌ها را برای فرزندان خود عملی کنید
این روانشناس گفت: اگر دانش‌آموز با کاربردهای دروس در زندگی خود آشنا شود می‌تواند سریعا وارد عمل شود و علائق خود را گسترش دهد. برای مثال وقتی در کتاب درسی بیان شده که آب در چه درجه حرارتی به جوش می‌آید، معلم یا والدین می‌توانند به دانش‌آموزان بگویند بروید، امتحان کنید و بگویید آب در چه درجه حرارتی و چگونه به جوش می‌آید. یا اینکه از دانش‌آموزان بخواهند که جستجو کنند و عکس بگیرند که پاکبان محله آیا در شرایط بهداشتی زباله‌ها را جمع می‌کند؟ چه خطراتی سلامتی او را تهدید می‌کند؟ این مثال‌ها بیانگر آن است که معلم و والدین با مثال‌های ساده روزانه و برقراری ارتباط با زندگی روزمره، درس را برای دانش‌آموز جذاب‌تر می‌کنند.
بساک‌نژاد با بیان اینکه والدین در قبال آموزش فرزندان‌شان مسئول هستند، ادامه داد: والدین در آموزش و انجام تکالیف با آن‌ها همراه شوند. اگر اطلاعات کافی ندارند، از او بخواهند با صدای بلند دروس را بخواند تا آن‌ها هم یاد بگیرند. یا درس را به صورت یک داستان تعریف کنند تا والدین هم یاد بگیرند.
"واکنش پیتر"، راهکاری برای حفظ خونسردی والدین
عضو هیات علمی گروه روانشناسی دانشگاه شهید چمران اهواز با بیان اینکه خونسردی در قبال لجبازی و بدخلقی دانش‌آموز دشوار است، تصریح کرد: هم والدین و هم معلم عصبانی می‌شوند و انواع تهدیدها را به کار می‌برند و ممکن است دانش‌آموز را مورد شماتت قرار دهند. برای حفظ خونسردی، متخصصان "واکنش پیتر" را معرفی کرده‌اند. اما واکنش پیتر چیست؟ متوقف شوید و کمی صبر کنید، با دانش‌آموز هم‌حسی کنید، ببینید او چه احساسی دارد و در این شرایط که لجبازی می‌کند چه فکری در سرش می‌گذرد. فکر کنید چه واکنشی می‌تواند موثر باشد. نفس عمیقی بکشید و شانه‌ها و عضلات خود را شل کنید و از حالت تخاصم و حمله خارج شوید و درنهایت واکنش مناسب را به لجبازی فرزند خود نشان دهید.
نگویید وظیفه تو درس خواندن است!
وی افزود: دانش‌آموز را با جملات ساده و دادن امتیاز، تشویق کنید. به او نگویید که این وظیفه تو است که درس بخوانی و نمره بیاوری. این جمله او را عصبانی می‌کند. بهتر است شرایط تحصیل را، بخشی دوست‌داشتنی از زندگی بدانید که چیزهای زیادی می‌توان از آن آموخت. بودن با دوستان، بازی و تماشای تلویزیون با گذر زمان تکراری و یکنواخت می‌شوند اما برنامه‌های آموزشی مدرسه قدم به قدم او را به سوی کسب اطلاعات بیشتر سوق می‌دهد.
فرزندان خود را با گفتن این جملات دلسرد نکنید!
این روانشناس در ادامه‌ی بیان راه‌کارها، تصریح کرد: در جمع‌های گروهی و خانوادگی از ضعف سیستم آموزشی و از گفتن "من تحصیل کردم چه به دست آوردم؟" و "آیا بین من با بی‌سواد فرقی هست یا نه؟" سخن نگویید. فرزندان این سخنان را می‌شنوند و بیشتر دلسرد می‌شوند. بلکه در مقابل، درباره اطلاعات خوبی که از آموزش کسب کردید و خاطرات لذت‌بخشی که با دوستان یا معلمان خود داشتید، سخن بگویید.
به فرزندان مسئولیت بدهید
بساک‌نژاد با بیان اینکه برای دانش‌آموز برنامه هفتگی تهیه کنید، افزود: در برنامه تنوع فعالیت داشته باشید و از خوردن، بازی و ورزش استفاده کنید. به فرزندتان مسئولیت بدهید تا در کنار آموزش مدرسه، زندگی با محیط بیرون را بیاموزد و از یکنواختی و روزمرگی تنها درس و مدرسه خسته نشود. در هر شرایطی که دانش‌آموز قرار داشته باشد، چه در روستا و چه در شهر، هدفمند کردن برنامه آموزشی و علاقه‌مند کردن وی برای برقراری ارتباط میان زندگی و مدرسه می‌تواند گام موثری برای کاهش لجبازی و کج‌خلقی تحصیلی دانش‌آموزان باشد.
مرجع : خبرگزاری ایسنا
