نوجوانانی که دیر بزرگسال میشوند
دکتر سعید آریاپوران بیان کرد: دخترها معمولاً دو سال زودتر از پسرها بالغ میشوند و شروع دوران نوجوانی در دختران از سن ۹ سالگی و در پسران از سن ۱۱ سالگی است که تا ۱۸ سالگی ادامه می یابد و اوج بروز جهش نموی در دختران حدود ۱۳-۱۲ سالگی و در پسران ۱۴ سالگی است.
وی نگرانی های والدین در مورد روابط دوستی ها و پیروی از همسالان در دوران نوجوانی را یکی از چالش های مهم این دوران عنوان می کند و ادامه می دهد: در این دوره دوستی‌ها در گروه همسالان و پیروی نوجوان از آنها شکل جدی تر به خود می گیرد، این اتفاق که در اصطلاح روانشناسی «نشخوار فکری مشترک» نامیده می شود، تمایل نوجوان به همسالان خود و رد و بدل شدن حرف ها مشترک بین آنهاست و در واقع نوجوان احساس می کند دوستش بیش از همه او را درک می کند.
آریاپوران با بیان اینکه با توجه به بافت فرهنگی جامعه ما این چالش بیشتر در پسران مشاهده می شود، اضافه می کند: یکی از نگرانی های والدین در این دوران این است که فرزندشان بیرون از محیط خانه را با چه کسانی و چگونه می گذراند و راهکاری که برای حل این چالش می توان ارائه داد، نظارت غیرمستقیم بر دوستان نوجوان است.
آشنا شدن والدین با دوستان و همسالان نوجوان
وی آشنا شدن والدین با دوستان و همسالان نوجوان را کنترل و نظارت غیرمستقیم آنها می داند و می گوید: والدین می توانند با دوستان و همکلاسی های فرزند نوجوانشان در موقعیت‌های خاص مثل جشن تولد یا رفتن به سینما، پارک و یا کوهنوردی آشنا شوند و به طور غیرمستقیم بر روابط دوستانه فرزندشان نظارت کنند.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه ابتدا والدین باید از انتخاب نادرست فرزندشان در دوستی که برگزیده است، مطمئن شوند، اظهار می کند: پس از حصول اطمینان از ناباب بودن دوستی که فرزندشان انتخاب کرده است، باید از او بخواهیم جنبه های مثبتی که دوستش در زندگی او داشته را برایمان بگوید و ما نیز با استدلال منطقی جنبه های منفی آن فرد را توضیح دهیم و به هیچ وجه در حرف هایمان توهین به دوستش و یا اجبار در بهم زدن دوستی شان نباشد چراکه این خود سبب دور شدن نوجوان از والدین خواهد شد و نباید از نوجوان خود انتظار داشته باشیم دوستی را که حرف های مشترک بسیاری با هم داشتند و مدت ها با هم صمیمی بودند، یک شبه کنار بگذرد.
وی تعارض بین نوجوان و والدین را یکی دیگر از چالش های این دوران می داند و ادامه می دهد: در سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی جدایی از والدین که شامل جدایی فکری یا جسمی می شود، اتفاق می افتد، جدایی جسمی یعنی نوجوان تمایل دارد بیشتر اوقات خود را با همسالان و دوستان خود بگذراند یا ممکن است این جدایی فکری باشد یعنی نوجوان گوشه گیری و تنهایی را ترجیح می دهد.
نیاز به تأیید، یکی از نیازهای دوره نوجوانی
آریاپوران علت این گوشه گیری را تحولات فکری و فیزیولوژیکی عنوان می کند و می گوید: یکی از نیازهای دوره نوجوانی نیاز به تأیید است و چه بهتر که این تأیید در بستر خانواده و توسط والدین اتفاق بیفتد، در واقع پدر و مادر در این دوران باید با آگاهی کامل در کنار نوجوان خود قرار گرفته و با او دوست باشند، در مسائل مربوط به خانه و خانواده با او مشورت کنند و به او اجازه اظهارنظر دهند حتی اگر با نظر او مخالف هستند.
وی ایجاد برنامه های آموزشی با محتوای چگونگی برخورد والدین با فرزندان خود در دوره نوجوانی و متناسب با فرهنگ جامعه را یکی از مهمترین نیازهای خانواده ها می داند و بیان می کند: باید پای درد و دل ها و حرف های نوجوان خود بنشینیم و با او از اتفاقاتی که طی روز برایش رخ داده صحبت کنیم، این خود می تواند راهکاری برای نظارت غیرمستقیم بر رفتارهای فرزندمان باشد، بهتر است به علاقمندی هایش توجه کنیم، مثلاً اگر نوجوان ما به تماشای یک فیلم ترسناک علاقمند است چه اشکال دارد که پدر یا مادر همپای فرزندشان به تماشای آن فیلم بنشینند، اینها سبب می شود نوجوان بداند پدر و مادرش برای او اهمیت قائل هستند و سلایق او را می پذیرند.
روی آوردن به رفتارهای پرخطر
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه ملایر در ادامه روی آوردن نوجوان به رفتارهای پرخطر را یکی دیگر از چالش های این دوران مطرح و تصریح می کند: نوجوان علاقمند است بسیاری از کارها را به طور عینی تجربه کند و از طرفی به علت علاقمندی به هیجان خواهی در این دوران به بسیاری از رفتارهای پرخطر روی می آورد، در واقع هیجان خواهی، نیاز به تأیید و خودشیفتگی از ویژگی هایی است که در دوره نوجوانی بروز می کند و همه اینها نیاز به تعامل خانواده با نوجوان دارد.
آریاپوران می گوید: در صورت بروز هر یک از این رفتارهای پرخطر در نوجوان، از کنترل شدید او و نیز منع رفت و آمد هایش بپرهیزیم و با حفظ خونسردی و با ملایمت استدلال های منطقی خود را در رابطه با معایب این رفتار برایش بازگو کنیم، حواسمان باشد با دعوا و داد و بیداد نه تنها مشکل حل نخواهد شد بلکه سبب دور شدن نوجوان از محیط خانواده و گریز از خانه خواهد شد.
وی با بیان اینکه بیش از ۸۵ درصد زندانیان جهان در دوره نوجوانی گریز از خانه یا مدرسه داشتند، اظهار می کند: فرزندان در دوره نوجوانی با آسیب‌های بیشتری مواجه میشوند که اگر والدین آگاهی لازم از این دوران نداشته باشند، رفتارهای بزهکارانه و انحرافی از این دوران آغاز می شود و ادامه پیدا میکند، همه انحراف‌های بزرگ از رفتارهای انحرافی کوچک آغاز میشود بنابراین یکی از مهمترین وظایف والدین در این دوران تأیید نوجوان است، پدر و مادرها باید به نوجوان اجازه دهند استقلال و بسیاری از رفتارهای دوران نوجوانی را در محیط خانواده تجربه کند.
علاقمندی به پوشیدن لباس های عجیب و غریب
آریاپوران توجه به مد و اهمیت دادن به لباس و آرایش را از ویژگی‌های مهم رفتاری دوره نوجوانی برمی شمارد و ادامه می دهد: در این دوره، نوجوان به ظاهر خود بیش از حد توجه نشان می دهد و به پوشیدن لباس‌هایی علاقمند است که در میان همسالان خود محبوبیت دارد و عجیب و غریب است و یا ممکن است از الگوهایی مانند یک هنرپیشه یا یکی از افراد سرشناس جامعه خود یا کشورهای دیگر پیروی کند.
این روانشناس معتقد است که والدین پوششی را که برای فرزند خود مناسب تر می دانند، تأیید کنند و هر زمان که نوجوان آن لباس را می پوشد به او بگویند که با این لباس بهتر به نظر می رسد و از منع کردن و مسخره کردن او در پوشیدن دیگر لباس هایی که ممکن است مطابق با سلیقه آنها نباشد بپرهیزند چراکه این خود سبب لجبازی نوجوان خواهد شد، حتی اگر نوجوان در انتخاب پوشش خود دچار اشتباه شده باشد اما به تدریج می‌آموزد که لباس او باید متناسب با جوانب اجتماعی و خانوادگی باشد.
بروز رفتارهای خموده
به گفته آریاپوران، یکی دیگر از مشکلات نوجوانان سپری کردن زمان زیادی از وقت خود در اینترنت و انواع شبکه های مجازی و یا بازی های کامپیوتری و تماشای تلویزیون است که این رفتارها که در اصطلاح روانشناسی «رفتارهای خموده» نامیده می شود، اگر از ۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه در هفته تجاوز کند، نوجوان دچار مشکل خواهد شد البته باید شرایط امروز و شیوع بیماری کرونا را نیز درنظر گرفت که سبب شده نوجوانان وقت بیشتری را در فضای مجازی سپری کنند.
این عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه ملایر آموزش استفاده از فضای مجازی به نوجوانان را از وظایف والدین می داند و مطرح می کند: والدین به جای منع کردن فرزندشان در استفاده از اینترنت و فضای مجازی به طور مثال می توانند پرداخت قبوض با استفاده از اینترنت و یا جستجوی نکات پزشکی و کاربردی را از نوجوان خود بخواهند همچنین می توانند رفتاری مثبت که هیجان انگیزتر از بازی های کامپیوتری و استفاده از فضای مجازی باشد مانند کوهنوردی، شنا و یادگیری موسیقی برای نوجوان خود ایجاد کنند البته فعلاً شرایط بیماری کرونا محدودیت هایی برای انجام این فعالیت ها ایجاد کرده است.
وی آموزش نظافت شخصی به نوجوان توسط والدین در این دوران را از ملزومات و وظایف مهم پدر و مادر می داند و ادامه می دهد: بهتر است والدین به طور غیرمستقیم اصول و آداب نظافت شخصی را به نوجوان خود آموزش دهند.
این روانشناس در پایان توصیه می کند: والدین در این دوره بحرانی با نوجوانشان مدارا کنند و دیدگاه های خود را با اجبار به او تحمیل نکنند و با برقراری ارتباطی دوستانه با فرزند خود و اهمیت دادن به او، خانه را به امن ترین محیط برای نوجوان خود تبدیل کنند، آرامش خود را حفظ کرده و به نوجوان خود کمک کنند که این دوران را با کمترین آسیب پشت سر بگذارد.
وی نگرانی های والدین در مورد روابط دوستی ها و پیروی از همسالان در دوران نوجوانی را یکی از چالش های مهم این دوران عنوان می کند و ادامه می دهد: در این دوره دوستی‌ها در گروه همسالان و پیروی نوجوان از آنها شکل جدی تر به خود می گیرد، این اتفاق که در اصطلاح روانشناسی «نشخوار فکری مشترک» نامیده می شود، تمایل نوجوان به همسالان خود و رد و بدل شدن حرف ها مشترک بین آنهاست و در واقع نوجوان احساس می کند دوستش بیش از همه او را درک می کند.
آریاپوران با بیان اینکه با توجه به بافت فرهنگی جامعه ما این چالش بیشتر در پسران مشاهده می شود، اضافه می کند: یکی از نگرانی های والدین در این دوران این است که فرزندشان بیرون از محیط خانه را با چه کسانی و چگونه می گذراند و راهکاری که برای حل این چالش می توان ارائه داد، نظارت غیرمستقیم بر دوستان نوجوان است.
آشنا شدن والدین با دوستان و همسالان نوجوان
وی آشنا شدن والدین با دوستان و همسالان نوجوان را کنترل و نظارت غیرمستقیم آنها می داند و می گوید: والدین می توانند با دوستان و همکلاسی های فرزند نوجوانشان در موقعیت‌های خاص مثل جشن تولد یا رفتن به سینما، پارک و یا کوهنوردی آشنا شوند و به طور غیرمستقیم بر روابط دوستانه فرزندشان نظارت کنند.
این مدرس دانشگاه با بیان اینکه ابتدا والدین باید از انتخاب نادرست فرزندشان در دوستی که برگزیده است، مطمئن شوند، اظهار می کند: پس از حصول اطمینان از ناباب بودن دوستی که فرزندشان انتخاب کرده است، باید از او بخواهیم جنبه های مثبتی که دوستش در زندگی او داشته را برایمان بگوید و ما نیز با استدلال منطقی جنبه های منفی آن فرد را توضیح دهیم و به هیچ وجه در حرف هایمان توهین به دوستش و یا اجبار در بهم زدن دوستی شان نباشد چراکه این خود سبب دور شدن نوجوان از والدین خواهد شد و نباید از نوجوان خود انتظار داشته باشیم دوستی را که حرف های مشترک بسیاری با هم داشتند و مدت ها با هم صمیمی بودند، یک شبه کنار بگذرد.
وی تعارض بین نوجوان و والدین را یکی دیگر از چالش های این دوران می داند و ادامه می دهد: در سن ۱۴ تا ۱۶ سالگی جدایی از والدین که شامل جدایی فکری یا جسمی می شود، اتفاق می افتد، جدایی جسمی یعنی نوجوان تمایل دارد بیشتر اوقات خود را با همسالان و دوستان خود بگذراند یا ممکن است این جدایی فکری باشد یعنی نوجوان گوشه گیری و تنهایی را ترجیح می دهد.
نیاز به تأیید، یکی از نیازهای دوره نوجوانی
آریاپوران علت این گوشه گیری را تحولات فکری و فیزیولوژیکی عنوان می کند و می گوید: یکی از نیازهای دوره نوجوانی نیاز به تأیید است و چه بهتر که این تأیید در بستر خانواده و توسط والدین اتفاق بیفتد، در واقع پدر و مادر در این دوران باید با آگاهی کامل در کنار نوجوان خود قرار گرفته و با او دوست باشند، در مسائل مربوط به خانه و خانواده با او مشورت کنند و به او اجازه اظهارنظر دهند حتی اگر با نظر او مخالف هستند.
وی ایجاد برنامه های آموزشی با محتوای چگونگی برخورد والدین با فرزندان خود در دوره نوجوانی و متناسب با فرهنگ جامعه را یکی از مهمترین نیازهای خانواده ها می داند و بیان می کند: باید پای درد و دل ها و حرف های نوجوان خود بنشینیم و با او از اتفاقاتی که طی روز برایش رخ داده صحبت کنیم، این خود می تواند راهکاری برای نظارت غیرمستقیم بر رفتارهای فرزندمان باشد، بهتر است به علاقمندی هایش توجه کنیم، مثلاً اگر نوجوان ما به تماشای یک فیلم ترسناک علاقمند است چه اشکال دارد که پدر یا مادر همپای فرزندشان به تماشای آن فیلم بنشینند، اینها سبب می شود نوجوان بداند پدر و مادرش برای او اهمیت قائل هستند و سلایق او را می پذیرند.
روی آوردن به رفتارهای پرخطر
عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه ملایر در ادامه روی آوردن نوجوان به رفتارهای پرخطر را یکی دیگر از چالش های این دوران مطرح و تصریح می کند: نوجوان علاقمند است بسیاری از کارها را به طور عینی تجربه کند و از طرفی به علت علاقمندی به هیجان خواهی در این دوران به بسیاری از رفتارهای پرخطر روی می آورد، در واقع هیجان خواهی، نیاز به تأیید و خودشیفتگی از ویژگی هایی است که در دوره نوجوانی بروز می کند و همه اینها نیاز به تعامل خانواده با نوجوان دارد.
آریاپوران می گوید: در صورت بروز هر یک از این رفتارهای پرخطر در نوجوان، از کنترل شدید او و نیز منع رفت و آمد هایش بپرهیزیم و با حفظ خونسردی و با ملایمت استدلال های منطقی خود را در رابطه با معایب این رفتار برایش بازگو کنیم، حواسمان باشد با دعوا و داد و بیداد نه تنها مشکل حل نخواهد شد بلکه سبب دور شدن نوجوان از محیط خانواده و گریز از خانه خواهد شد.
وی با بیان اینکه بیش از ۸۵ درصد زندانیان جهان در دوره نوجوانی گریز از خانه یا مدرسه داشتند، اظهار می کند: فرزندان در دوره نوجوانی با آسیب‌های بیشتری مواجه میشوند که اگر والدین آگاهی لازم از این دوران نداشته باشند، رفتارهای بزهکارانه و انحرافی از این دوران آغاز می شود و ادامه پیدا میکند، همه انحراف‌های بزرگ از رفتارهای انحرافی کوچک آغاز میشود بنابراین یکی از مهمترین وظایف والدین در این دوران تأیید نوجوان است، پدر و مادرها باید به نوجوان اجازه دهند استقلال و بسیاری از رفتارهای دوران نوجوانی را در محیط خانواده تجربه کند.
علاقمندی به پوشیدن لباس های عجیب و غریب
آریاپوران توجه به مد و اهمیت دادن به لباس و آرایش را از ویژگی‌های مهم رفتاری دوره نوجوانی برمی شمارد و ادامه می دهد: در این دوره، نوجوان به ظاهر خود بیش از حد توجه نشان می دهد و به پوشیدن لباس‌هایی علاقمند است که در میان همسالان خود محبوبیت دارد و عجیب و غریب است و یا ممکن است از الگوهایی مانند یک هنرپیشه یا یکی از افراد سرشناس جامعه خود یا کشورهای دیگر پیروی کند.
این روانشناس معتقد است که والدین پوششی را که برای فرزند خود مناسب تر می دانند، تأیید کنند و هر زمان که نوجوان آن لباس را می پوشد به او بگویند که با این لباس بهتر به نظر می رسد و از منع کردن و مسخره کردن او در پوشیدن دیگر لباس هایی که ممکن است مطابق با سلیقه آنها نباشد بپرهیزند چراکه این خود سبب لجبازی نوجوان خواهد شد، حتی اگر نوجوان در انتخاب پوشش خود دچار اشتباه شده باشد اما به تدریج می‌آموزد که لباس او باید متناسب با جوانب اجتماعی و خانوادگی باشد.
بروز رفتارهای خموده
به گفته آریاپوران، یکی دیگر از مشکلات نوجوانان سپری کردن زمان زیادی از وقت خود در اینترنت و انواع شبکه های مجازی و یا بازی های کامپیوتری و تماشای تلویزیون است که این رفتارها که در اصطلاح روانشناسی «رفتارهای خموده» نامیده می شود، اگر از ۱۱ ساعت و ۴۰ دقیقه در هفته تجاوز کند، نوجوان دچار مشکل خواهد شد البته باید شرایط امروز و شیوع بیماری کرونا را نیز درنظر گرفت که سبب شده نوجوانان وقت بیشتری را در فضای مجازی سپری کنند.
این عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه ملایر آموزش استفاده از فضای مجازی به نوجوانان را از وظایف والدین می داند و مطرح می کند: والدین به جای منع کردن فرزندشان در استفاده از اینترنت و فضای مجازی به طور مثال می توانند پرداخت قبوض با استفاده از اینترنت و یا جستجوی نکات پزشکی و کاربردی را از نوجوان خود بخواهند همچنین می توانند رفتاری مثبت که هیجان انگیزتر از بازی های کامپیوتری و استفاده از فضای مجازی باشد مانند کوهنوردی، شنا و یادگیری موسیقی برای نوجوان خود ایجاد کنند البته فعلاً شرایط بیماری کرونا محدودیت هایی برای انجام این فعالیت ها ایجاد کرده است.
وی آموزش نظافت شخصی به نوجوان توسط والدین در این دوران را از ملزومات و وظایف مهم پدر و مادر می داند و ادامه می دهد: بهتر است والدین به طور غیرمستقیم اصول و آداب نظافت شخصی را به نوجوان خود آموزش دهند.
این روانشناس در پایان توصیه می کند: والدین در این دوره بحرانی با نوجوانشان مدارا کنند و دیدگاه های خود را با اجبار به او تحمیل نکنند و با برقراری ارتباطی دوستانه با فرزند خود و اهمیت دادن به او، خانه را به امن ترین محیط برای نوجوان خود تبدیل کنند، آرامش خود را حفظ کرده و به نوجوان خود کمک کنند که این دوران را با کمترین آسیب پشت سر بگذارد.
مرجع : خبرگزاری ایسنا
