چالش‌های روانشناختی تربیت کودکان دارای معلولیت
دکتر گوهر یسنا انزانی اظهار کرد: عزت نفس مهم ترین عامل در شکل گیری شخصیت و سلامت روان کودکان دارای معلولیت است چراکه عزت نفس پایین منجر به افزایش حس حقارت و خودکم بینی در کودکان می شود.
افرادی که دچار ناتوانی هستند معمولا نگرش منفی والدین را در اکثر زمینه ها به همراه دارند، در برخورد با هم سالان تجارب منفی دارند و ناکامی های پی درپی دلسردی و سرخوردگی را برایشان ایجاد می کند، از این رو همراهی و نوع نگرش والدین به معلولیت فرزند بسیار اهمیت دارد.
وی افزود: در بسیاری از خانواده ها تولد کودک دارای معلولیت منجر به فروپاشی عاطفی شدید می شود و همانند یک بحران بر روابط خانواده و در نهایت بر کودکان اثرات روانشناختی عمیقی بر جای می گذارد.
واکنش اولیه والدین نسبت به تولد کودک دارای معلولیت به گفته انزانی واکنش باالقوه اکثر والدین در این شرایط ضربه روحی شدید، انکار، خشم و زودرنجی و افسردگی است به گونه ای که واقعیت را نمی پذیرند و این مراحل دائما برایشان تکرار می شود تا در نهایت به پذیرش شرایط موجود برسند.
از این رو شناخت واکنش والدین نسبت به معلولیت فرزند خود اولین گام برای کمک به آن ها از طریق مشاورین است.
این روانشناس که دکترای تخصصی روانشناسی خود را در زمینه آموزش و پرورش کودکان استثنایی گرفته است، ادامه داد: مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی، معلولیت ایجاد اختلال در روابط فرد و محیط و مجموعه و یا ترکیبی از عوامل جسمی، ذهنی، اجتماعی و... است که به نحوی در زندگی فرد اثر سو می گذارد و مانع از ادامه زندگی مستقل فرد می شود.
از این رو نمی توان برای تمامی معلولیت ها یک نوع آموزش و رفتار در نظر گرفت و ابتدا باید نوع معلولیت کودک سنجیده شود.
انزانی معتقد است که این کودکان نیازمند تعلیم و تربیت ویژه ای هستند تا بتوانند از تمامی استعدادهای انسانی خود بهره ببرند.
نوع نگرش کودک معلول نسبت به خود در افکار و رفتار آن ها بسیار اثر گذار است بنابراین والدین باید حس ارزشمندی را در آن ها افزایش دهند.
چگونه اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت را افزایش دهیم؟ وی در ادامه به بیان راهکارهایی جهت افزایش اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت پرداخت و گفت: پژوهش ها نشان می دهند که ایجاد رابطه صمیمانه و صحیح میان اعضا خانواده می تواند در دستیابی به زندگی و آینده مطلوب فرد معلول موثر باشد و شکل گیری اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت می تواند با مهر و محبت در میان والدین با یکدیگر و در میان والدین با فرزندان آغاز شود.
به گفته انزانی والدین باید با توجه به میزان درک و فهم کودک دارای معلولیت با او صحبت کنند و میان گفتار و اعمال خود هماهنگی داشته باشند چراکه مهم ترین الگو این بچه ها والدین هستند و اگر صداقت در گفتار و اعمال والدین مشهود نباشد کودکان تصور می کنند که والدین با دروغ و یا کنایه با آن ها صحبت می کنند.
از سوی دیگر والدین باید از توهین و تحقیر کودک خود دست بردارند و از کمک مشاورین بهره ببرند چراکه هرچه والدین سریع تر به پذیرش برسند مشکلات فرزندان کم تر می شود.
این روانشناس با اشاره به اینکه امروزه بر آموزش فراگیر دانش آموزان دارای معلولیت تاکید می شود، ادامه داد: در سال 1994 در کنفرانس بین المللی سازمان ملل متحد بر روی آموزش کودکان دارای معلولیت در سیستم آموزش عمومی تاکید شد چراکه این نوع آموزش بهترین روش برای مبارزه با طرد شدگی و تبعیض و بنا کردن جامعه ی پذیرای کودکان معلول است.
انزانی توصیه کرد: والدین باید به کودکان دارای معلولیت خود بیاموزند که همیشه و در هر حال نیازمند معذرت خواهی نیستند چراکه لزوما رفتار آن ها در همه حال غلط نیست، رفتارهای مثبت بچه ها را تشویق کنند، به آن ها کمک کنند تا دوستی حمایت کننده ای با هم سالان داشته باشد، توانمندی ها و محدودیت های کودک را بشناسند، مهارت های علمی و مهارت های زندگی و مهارت های جامعه پذیری را به آن ها یاد دهند و از انتقاد سازنده و محترمانه بهره ببرند.
وی گفت: والدین باید به نیازهای اولیه کودکان دارای معلولیت توجه کنند و به آن ها یاد دهند نیازهای اولیه خود نظیر غذا خوردن، تعویض لباس، بهداشت اولیه و...را خودشان انجام دهند.
کودکان دارای معلولیت نیازمند کمک های حرفه ای آموزشی، تربیتی، حمایتی هستند و والدین باید تا جایی به کودکان خود کمک کنند که آن ها به حداقل درآمد محیطی یکپارچه برسند و مشغول فعالیت شوند.
این روانشناس در انتها افزایش مهارت های اجتماعی والدین دارای کودک دارای معلولیت را عاملی مهم در موفقیت آن ها دانست و افزود: هرچه والدین مهارت های بیشتری داشته باشند، امید به زندگی در فرزندان افزایش پیدا می کند و می توانند مهارت های بیشتری بیاموزند.
از این رو بهره گیری از مشاورین برای شناخت دقیق توانایی های کودکان دارلی معلولیت بسیار حائز اهمیت است.
باید از حداکثر ظرفیت هوش، استعداد و توانمندی کودک دارای معلولیت استفاده شود تا دچار افسردگی نشود.
افرادی که دچار ناتوانی هستند معمولا نگرش منفی والدین را در اکثر زمینه ها به همراه دارند، در برخورد با هم سالان تجارب منفی دارند و ناکامی های پی درپی دلسردی و سرخوردگی را برایشان ایجاد می کند، از این رو همراهی و نوع نگرش والدین به معلولیت فرزند بسیار اهمیت دارد.
وی افزود: در بسیاری از خانواده ها تولد کودک دارای معلولیت منجر به فروپاشی عاطفی شدید می شود و همانند یک بحران بر روابط خانواده و در نهایت بر کودکان اثرات روانشناختی عمیقی بر جای می گذارد.
واکنش اولیه والدین نسبت به تولد کودک دارای معلولیت به گفته انزانی واکنش باالقوه اکثر والدین در این شرایط ضربه روحی شدید، انکار، خشم و زودرنجی و افسردگی است به گونه ای که واقعیت را نمی پذیرند و این مراحل دائما برایشان تکرار می شود تا در نهایت به پذیرش شرایط موجود برسند.
از این رو شناخت واکنش والدین نسبت به معلولیت فرزند خود اولین گام برای کمک به آن ها از طریق مشاورین است.
این روانشناس که دکترای تخصصی روانشناسی خود را در زمینه آموزش و پرورش کودکان استثنایی گرفته است، ادامه داد: مطابق با تعریف سازمان بهداشت جهانی، معلولیت ایجاد اختلال در روابط فرد و محیط و مجموعه و یا ترکیبی از عوامل جسمی، ذهنی، اجتماعی و... است که به نحوی در زندگی فرد اثر سو می گذارد و مانع از ادامه زندگی مستقل فرد می شود.
از این رو نمی توان برای تمامی معلولیت ها یک نوع آموزش و رفتار در نظر گرفت و ابتدا باید نوع معلولیت کودک سنجیده شود.
انزانی معتقد است که این کودکان نیازمند تعلیم و تربیت ویژه ای هستند تا بتوانند از تمامی استعدادهای انسانی خود بهره ببرند.
نوع نگرش کودک معلول نسبت به خود در افکار و رفتار آن ها بسیار اثر گذار است بنابراین والدین باید حس ارزشمندی را در آن ها افزایش دهند.
چگونه اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت را افزایش دهیم؟ وی در ادامه به بیان راهکارهایی جهت افزایش اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت پرداخت و گفت: پژوهش ها نشان می دهند که ایجاد رابطه صمیمانه و صحیح میان اعضا خانواده می تواند در دستیابی به زندگی و آینده مطلوب فرد معلول موثر باشد و شکل گیری اعتماد به نفس کودکان دارای معلولیت می تواند با مهر و محبت در میان والدین با یکدیگر و در میان والدین با فرزندان آغاز شود.
به گفته انزانی والدین باید با توجه به میزان درک و فهم کودک دارای معلولیت با او صحبت کنند و میان گفتار و اعمال خود هماهنگی داشته باشند چراکه مهم ترین الگو این بچه ها والدین هستند و اگر صداقت در گفتار و اعمال والدین مشهود نباشد کودکان تصور می کنند که والدین با دروغ و یا کنایه با آن ها صحبت می کنند.
از سوی دیگر والدین باید از توهین و تحقیر کودک خود دست بردارند و از کمک مشاورین بهره ببرند چراکه هرچه والدین سریع تر به پذیرش برسند مشکلات فرزندان کم تر می شود.
این روانشناس با اشاره به اینکه امروزه بر آموزش فراگیر دانش آموزان دارای معلولیت تاکید می شود، ادامه داد: در سال 1994 در کنفرانس بین المللی سازمان ملل متحد بر روی آموزش کودکان دارای معلولیت در سیستم آموزش عمومی تاکید شد چراکه این نوع آموزش بهترین روش برای مبارزه با طرد شدگی و تبعیض و بنا کردن جامعه ی پذیرای کودکان معلول است.
انزانی توصیه کرد: والدین باید به کودکان دارای معلولیت خود بیاموزند که همیشه و در هر حال نیازمند معذرت خواهی نیستند چراکه لزوما رفتار آن ها در همه حال غلط نیست، رفتارهای مثبت بچه ها را تشویق کنند، به آن ها کمک کنند تا دوستی حمایت کننده ای با هم سالان داشته باشد، توانمندی ها و محدودیت های کودک را بشناسند، مهارت های علمی و مهارت های زندگی و مهارت های جامعه پذیری را به آن ها یاد دهند و از انتقاد سازنده و محترمانه بهره ببرند.
وی گفت: والدین باید به نیازهای اولیه کودکان دارای معلولیت توجه کنند و به آن ها یاد دهند نیازهای اولیه خود نظیر غذا خوردن، تعویض لباس، بهداشت اولیه و...را خودشان انجام دهند.
کودکان دارای معلولیت نیازمند کمک های حرفه ای آموزشی، تربیتی، حمایتی هستند و والدین باید تا جایی به کودکان خود کمک کنند که آن ها به حداقل درآمد محیطی یکپارچه برسند و مشغول فعالیت شوند.
این روانشناس در انتها افزایش مهارت های اجتماعی والدین دارای کودک دارای معلولیت را عاملی مهم در موفقیت آن ها دانست و افزود: هرچه والدین مهارت های بیشتری داشته باشند، امید به زندگی در فرزندان افزایش پیدا می کند و می توانند مهارت های بیشتری بیاموزند.
از این رو بهره گیری از مشاورین برای شناخت دقیق توانایی های کودکان دارلی معلولیت بسیار حائز اهمیت است.
باید از حداکثر ظرفیت هوش، استعداد و توانمندی کودک دارای معلولیت استفاده شود تا دچار افسردگی نشود.
