کودکان معصوم در چنگال سنگدلان

یک روز تصویر کودکی در قزوین جنجال به پا می‌کند و روز دیگر در همدان، یک روز فیلم کودک آزاری یک مادر در فضای مجازی سر و صدا به پا می‌کند روز دیگر فیلم کودک آزاری ناپدری. جدا از اینکه آسیب‌های روحی و روانی زیادی به این کودکان وارد می‌شود، انتشار این تصاویر نوعی خشونت را در جامعه ایجاد می‌کند.

دکتر رضا فریدی روانشناس بالینی و فعال آسیب‌های اجتماعی در این باره می‌گوید: در حالیکه تعداد بیشماری از کودکان به علت فقر، سوء‌تغذیه، بیماری‌های واگیردار و جنگ جان خود را از دست می‌دهند، شاهد تعداد زیادی مرگ و میر کودکان بر اثر سوء رفتار در کشور‌های مختلف جهان هستیم. کودک آزاری به عنوان یک پدیده اجتماعی- روانشناختی و فرهنگی که نشان دهنده بحران در یک جامعه است امروزه در کشور ما هم روند رو به رشدی را طی می‌کند. خشونت علیه کودکان متاسفانه واقعیتی غیرقابل انکار است به گونه‌ای که امروزه حتی در برخی از موارد در خانواده‌های تک فرزند نیز با آن مواجه هستیم که این خود می‌تواند نشان از عدم مواجهه جدی مسئولان با این پدیده مذموم و همچنین عدم آموزش مردم در جامعه باشد.

او معتقداست که خشونت علیه کودکان متعلق به قشر و یا گروه خاصی نیست و متاسفانه آن را می‌توان در تمام طبقات اجتماعی و یا فرهنگی جامعه دید که این خود جای بسی تأمل دارد، چرا که برخی از افراد بر این باور هستند که خشونت علیه کودکان تنها متعلق به قشر ضعیف جامعه است، اما باید در نظر داشت که این مهم در خانواده‌هایی که از نظر مالی مشکلی ندارند نیز به چشم می‌خورد، بنابراین نمی‌توان میان خشونت و وضعیت اقتصادی ارتباط معناداری را پیدا کرد هر چند داشتن وضعیت اقتصادی نامناسب خود می‌تواند در افزایش کودک آزاری موثر باشد. کودک برای رشد و تحول نیاز به فراهم شدن محیط مساعد دارد، محیطی که کلید اصلی آن مراقبت والدین است.

این روانشناس بالینی در ادامه می‌گوید: مراقبت یعنی درک کردن، شناختن، دوست داشتن، پذیرفتن، تحریک انگیزه‌های کودک، تامین نیاز‌های تغذیه‌ای و پوشاک و حفاظت از کودک در برابر بیماری‌ها و در یک کلام انتظار مناسب از توانایی‌های کودک داشتن است. والدین باید نیاز‌های فزاینده کودک را دریابند و به آن‌ها پاسخ مناسب بدهند،  میزان وابستگی و علاقه دو طرف بین والدین و کودک توانایی او را برای یادگیری و دانستن مطالب جدید افزایش می‌دهد، در حالی که بدرفتاری با کودک و عدم توجه به نیاز‌های او می‌تواند باعث ایجاد اختلالات روانی مانند پرخاشگری در بزرگسالی شود.

او یکی از مهم‌ترین آزار‌های روحی وارده به کودکان را بدرفتاری عاطفی، بی‌توجهی و نادیده گرفتن آن‌ها دانست و گفت: بدرفتاری عاطفی دایره وسیعی دارد که رفتار و نگرش‌های منفی مستمر نسبت به کودک به صورت کلامی، به کار بردن الفاظ زشت در صحبت و شوخی‌های منفی مکرر با کودک را دربرمی‌گیرد. این اقدام نامطلوب والدین منجر می‌شود تا کودک خود را بی‌ارزش و مستحق توهین بداند و این احساس بی‌ارزشی، کودک را مستعد انواع اختلالات روانی می‌کند. غالباً آثار مخرب کودک آزاری عاطفی در دختر‌ها به صورت افسردگی و در پسر‌ها به شکل پرخاشگری خود را نشان می‌دهد.

فریدی در ادامه افزود: احساساتی مانند اضطراب و ناآرامی، گریه، سکوت، بی‌قراری، ترس، ترس‌های شدید از موقعیت و افراد، پرخاشگری و ناتوانی در کنترل احساسات از عوارض ناشی از این نوع آزار است. ضعف در تصمیم‌گیری و انتخاب، ضعف در بیان احساسات، کمبود اعتماد به نفس، ناتوانی در ابراز وجود و رفتار قاطعانه، احساس کم ارزشی، طردشدگی و حقارت، احساس خلأ عاطفی و ناامنی عاطفی ـ روانی، وجود رفتار‌های انزواطلبانه، مردم گریزی و بعضا داشتن افکار و تمایلات به خودکشی از دیگر عوارض بروز این آسیب هستند.

این روانشناس بالینی مسئله پیشگیری در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی را بسیار دارای اهمیت دانست و اضافه کرد: اگر افراد در دوران کودکی و نوجوانی دچار مشکلاتی همچون کودک آزاری‌های متعدد شوند، ممکن است دیگر به شرایط روحی قبل از آسیب بازنگردند و یا بازگشت به شرایط روحی مناسب برای آن ها سخت میسر شود. مهم پیشگیری است و برای حصول به هدف باید سواد روانشناختی والدین و مردم افزایش پیدا کند. مهارت‌های زندگی و سواد روانشناختی منوط به مراجعه افراد به مشاوران و آموزش‌های گروهی روانشناختی است. افراد جامعه نیاز دارند مهارت‌های کنترل خشم و اضطراب را برای زندگی سالم بیاموزند. همچنین مهارت‌های فرزندپروری اهمیت ویژه‌ای دارد که متاسفانه در کشور ما چه توسط مسئولان و چه توسط خود مردم به آن اهمیت کمی داده می‌شود.


کودک آزاری چه مجازاتی دارد؟
 بر اساس قانون کودک آزاری به هر روشی که باشد جرم حساب می آید و فرد خاطی مجازات  خواهد شد. 
کودک آزاری به شکل‌های مختلفی انجام می‌شود که از جمله آن ها می‌توان به کودک آزاری روانی، جسمی  و جنسی اشاره کرد. 

کودک آزاری اگر همراه با خشونت  باشد  کودک  مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرد و در کودک آزاری هایی که به صورت روانی هستند عزت نفس کودک از بین خواهد رفت. 

اما کودک آزاری به هر شکلی که باشد مطابق با قانون جرم حساب می‌آید و فرد خاطی مجازات خواهد شد. در قانون، مجازات شخصی که اقدام به ایجاد آزار و اذیت و کودک آزاری کند گفته شده است. 

د‌‌ر قانون حمایت از كود‌‌كان و نوجوانان‌ آمد‌‌ه‌ كه  كلیه‌ اشخاصی‌ كه‌ به‌ سن‌ ۱۸سال‌ تمام‌ هجری‌ شمسی‌ نرسید‌‌ه‌اند‌‌ از حمایت‌های‌ قانونی‌ مذكور د‌‌ر این‌ قانون بهره‌مند‌‌ هستند. 

بر اساس ۲ ماد‌‌ه این قانون هر نوع‌ اذیت‌ و آزار كود‌‌كان‌ و نوجوانان‌ كه‌ موجب‌ شود‌‌ به‌ آنان‌ صد‌‌مه‌ جسمانی‌ یا روانی‌ و اخلاقی‌ وارد‌‌ شود‌‌ و سلامت‌ جسم‌ یا روان‌ آنان‌ را به‌ مخاطره‌‌اند‌‌ازد،‌‌ ممنوع‌ است.

د‌‌ر ماد‌‌ه ۳ قانون گفته شده هر گونه‌ خرید‌‌، فروش، بهره‌كشی‌ و به‌ كارگیری‌ كود‌‌كان‌ به‌ منظور ارتكاب‌ اعمال‌ خلاف‌ از قبیل‌ قاچاق، ممنوع‌ و مرتكب حسب‌ مورد‌‌ علاوه‌ بر جبران‌ خسارات‌ وارد‌‌ه‌ به‌ ۶ ماه‌ تا یک‌ سال‌ زند‌‌ان یا پرداخت جزای‌ نقد‌‌ی‌ ۱۰ تا ۲۰میلیون‌ ریال‌ محكوم‌ خواهد‌‌ شد‌‌.

همچنین د‌‌ر ماد‌‌ه‌ ۴ تاكید‌‌ شد‌‌ه هر گونه‌ صد‌‌مه‌ و اذیت‌ و آزار و شكنجه‌ جسمی‌ و روحی‌ كود‌‌كان‌ و ناد‌‌ید‌‌ه‌ گرفتن‌ عمد‌‌ی‌ سلامت‌ و بهد‌‌اشت‌ روانی‌ و جسمی‌ و ممانعت‌ از تحصیل‌ آنان‌ ممنوع‌ و مرتكب‌ به‌ سه‌ ماه‌ و یک‌ روز تا ۶ماه‌ حبس یا پرداخت ۱۰میلیون‌ ریال‌ جزای‌ نقد‌‌ی‌ محكوم‌ می‌شود.

در ماد‌‌ه‌ ۵ به جنبه عمومی جرم اشاره و تاكید‌‌ شده كود‌‌ک آزاری‌ از جرائم‌ عمومی‌ بود‌‌ه‌ و احتیاج‌ به‌ شكایت‌ شاكی‌ خصوصی‌ ند‌‌ارد‌‌.

د‌‌ر ماد‌‌ه‌ ۶ این قانون آمد‌‌ه است كه كلیه‌ افراد‌‌ و مؤ‌سسات‌ و مراكزی‌ كه‌ به‌ نحوی‌ مسئولیت‌ نگهد‌‌اری‌ و سرپرستی‌ كود‌‌كان‌ را بر عهد‌‌ه‌ د‌‌ارند‌‌، مكلفند‌‌ به‌ محض‌ مشاهد‌‌ه‌ موارد‌‌ كود‌‌ک آزاری‌ مراتب‌ را جهت‌ پیگرد‌‌ قانونی‌ مرتكب‌ و اتخاذ تصمیمی‌ مقتضی‌ به‌ مقامات‌ صالح‌ قضایی‌ اعلام‌ کنند، تخلف‌ از این‌ تكلیف‌ موجب‌ حبس‌ تا ۶ماه‌ یا پرداخت جزای‌ نقد‌‌ی‌ تا ۵ میلیون‌  ریال‌ خواهد‌‌ بود‌‌. 

همچنین د‌‌ر ماد‌‌ه‌ ۸ این قانون تصریح شد‌‌ه اگر جرایم‌ موضوع‌ این‌ قانون‌ مشمول‌ عناوین‌ د‌‌یگر قانونی‌ شود‌‌ یا د‌‌ر قوانین‌ د‌‌یگر حد‌‌ یا مجازات‌ سنگین‌تری‌ برای‌ آن ها مقرر شد‌‌ه‌ باشد‌‌، حسب‌ مورد‌‌، حد‌‌ شرعی‌ یا مجازات‌ اشد‌‌ اعمال‌ خواهد‌‌ شد‌‌.

محمود علی‌گو رئیس اورژانس اجتماعی کشور در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، درباره خبر‌های مختلف در خصوص کودک آزاری اظهار کرد: در حال حاضر مدتی است که اطلاع رسانی در خصوص کودک آزاری زیاد شده، اما آمار کودک آزاری تغییری نکرده و افزایش نیافته است.

رئیس اورژانس اجتماعی کشور با تاکید بر اینکه مردم در صورت مشاهده کودک آزاری با شماره ۱۲۳ تماس بگیرند، گفت: بزرگترین راه شناسایی موارد کودک آزاری هم این گزارش های مردمی است و این گزارش ها به ما کمک می‌کند.

وی با اشاره به اینکه بعد از آن که موارد کودک آزاری از طریق گزارش های مردمی شناسایی شدند، مداخلات ما صورت می گیرد، بیان کرد: نوع آزار و مدت زمان آزار توسط سازمان بهزیستی انجام می‌شود بعد از آن که اطلاعات لازم را به دست آوردیم بررسی می‌کنیم که کودک نیاز به دریافت چه خدمتی دارد تا مداخلات روانشناسی، روانپزشکی و مددکاری آغاز شود و به دنبال آن کودک وارد مراکز شبه خانواده، مراکز بهزیستی و یا درون سایر اعضای خانواده کودک مانند؛ دایی، خاله، عمو، عمه و ... می‌شود.

علی‌گو درخصوص بازگشت مجدد کودک به خانواده‌، تصریح کرد: گاهی اوقات کودک مادر نرمالی دارد، اما پدر کودک نرمال نیست و بهزیستی در صورتی کودک را تحویل مادر می‌دهد که اطمینان پیدا کند پدر حضور فیزیکی در خانه ندارد، هر چند که بهزیستی اختیار تام ندارد تنها پیشنهاد دهنده است و باید قاضی حکم را در این خصوص صادر کند.